Let op! Overstekende otters
Een tevreden otter betekent veel voor Rijkswaterstaat. Het veeleisende dier leeft namelijk alleen in gebieden met voldoende voedsel en een goede waterkwaliteit. Maar het verkeer vormt gevaar voor otters. Hans Vos, senior adviseur Hoofdwatersystemen, en Ronald van Heerde, assetmanager Groen- en faunavoorzieningen, vertellen hoe Rijkswaterstaat bijdraagt aan de bescherming van deze Nederlandse legende.
De otter staat in 2021 in het zonnetje! Niet alleen tijdens de Week van Ons Water, maar het hele jaar door. De Zoogdierenvereniging riep 2021 namelijk uit tot het Jaar van de Otter. En dat mogen we vieren, want na jaren afwezigheid is het dier weer thuis. Daar werkt Rijkswaterstaat hard aan mee, door ze veilig over te laten steken bijvoorbeeld.
Voor de herintroductie van het dier, werd op de snelweg A7 bij Langweer in Friesland in september 1988 de laatste otter in Nederland doodgereden. Vos: ‘Er lag veel gevaar op de loer voor deze dieren. Slechte waterkwaliteit, de jacht vanwege hun bont en het verkeer werden de otters fataal. Sinds 2002 werden de eerste otters uitgezet in Nederland en nam ook Rijkswaterstaat de nodige maatregelen.’ Van Heerde: ‘Het oprukken van de mens jaagde de otter weg. We moesten wel onze verantwoordelijkheid nemen in het terugbrengen van deze diersoort.’
Veilig oversteken
Er leven nu ongeveer 450 otters in Nederland. Dat is goed nieuws en brengt ook risico’s met zich mee. Ieder jaar sterft nog ruim een kwart van de otters door aanrijdingen in het verkeer, met name op snelwegen. Autowegen, maar ook spoorwegen en kanalen, verdelen landschappen in kleine gebieden. Otters beschikken zo over onnatuurlijk kleine leefgebieden en daarom verplaatsen ze zich tussen gebieden. Hoewel de dieren graag zwemmen, steekt de otter liever lopend over. Wanneer een otter niet onder de snelweg door kan lopen, gaat hij er overheen.
Van Heerde: ‘Rijkswaterstaat verbindt daarom de versnipperde leefgebieden door middel van aanleg van ecoducten, rasters en faunabuizen. Vanwege hun voorkeur om droog te lopen, is het belangrijk dat er een richeltje aan de buis zit. Dan kunnen ze droog door de buis. Deze maatregelen nemen we vooral op plekken waar de snelweg de waterwegen kruist, vlakbij de Weerribben-Wieden in Overijssel bijvoorbeeld: één van de kraamkamers van de otter.’
Eigen weg
Rijkswaterstaat analyseert plekken waar zogenoemde faunaslachtoffers vallen; dieren die omkomen bij een aanrijding. Van Heerde: ‘Op een speciale kaart zetten wij stippen waar veel slachtoffers vallen. We analyseren deze knelpunten, bedenken concrete oplossingen en voeren daarna waar mogelijk maatregelen uit.’ Een zeer belangrijk onderdeel in het behoud van de Nederlandse otterpopulatie, zegt ook Vos. ‘Met analyseren en reageren voorkom je dat dieren worden aangereden. Daarom blijven onze gebiedspartners, zoals landschapsbeheer Flevoland, monitoren of onze maatregelen effect hebben en waar we ze moeten bijstellen.’
Maar de natuur blijft de natuur en dieren gaan soms ook gewoon hun eigen weg. ‘We kunnen met nog zoveel specialisten bij elkaar zitten, maar een waterdicht systeem bestaat niet’, aldus Van Heerde. Mede op basis van slachtofferanalyses maakt Rijkwaterstaat keuzes welke gevaarlijke oversteekpunten wanneer aangepakt kunnen worden.
Schoon water
Met enkel goede verbindingen tussen gebieden zijn we er nog niet. De otter is namelijk niet snel tevreden en stelt hoge eisen aan een leefomgeving. ‘De otter wordt ook wel gezien als de ambassadeur van schoon water’, aldus Vos. ‘De otter leeft alleen in schoon, zoet water waar genoeg vis te vinden is. Als het dier goed kan leven, mag je aannemen dat de waterkwaliteit in het gebied goed is.’
Nieuwe uitdagingen
Dat de otter terug is van weggeweest, brengt weer nieuwe uitdagingen met zich mee. Hoe sneller otters zich naar andere plekken in het land verspreiden, hoe meer eco-buizen er nodig zijn. Dit kost tijd, geld en onderhoud, wat niet altijd beschikbaar is. Dus moeten we soms keuzes maken: op welke locatie is een eco-buis of faunaraster het hardste nodig? Dat betekent soms ook dat we niet direct alle gevaarlijke oversteekpunten kunnen wegnemen.
Ook liggen er nog uitdagingen om voldoende natuurlijke oevers en rustgebieden te creëren en om de visstrand te verbeteren zodat er voldoende eten te vinden is. De huidige 450 otters is een mooi begin, want de populatie is daarmee officieel levensvatbaar. Goed nieuws dus! En wie weet zien Van Heerde en Vos de otter dan ooit een keertje in het wild…
