De ‘wintergasten’ vliegen af en aan naar het Haringvliet

We varen mee aan boord van de patrouilleboot Pandion, met Bas de Bruin van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ) en Huibert Polak van de Regionale Uitvoeringsdienst Zeeland (RUD). De Bruin en Polak zijn allebei Inspecteur Groen voor de provincie Zuid-Holland en de provincie Zeeland.

De omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid en de Regionale uitvoeringsdienst Zeeland houden toezicht op de Natura 2000-gebieden in de Deltawateren. Dit doen zij namens de provincies Zuid-Holland en Zeeland.

Haringvliet als winterbestemming

Ieder najaar arriveren er veel trekvogels in het waterrijke gebied van het Haringvliet. De meeste wintergasten komen uit noordelijker gelegen gebieden, zoals Scandinavië, Baltische staten en Rusland. Het wordt daar kouder en dan trekken de vogels graag naar warmere oorden.

Nederland ligt op hun route. 'Veel van deze vogels blijven zo lang mogelijk hier, in de winter. Maar mocht het hier ook echt koud worden, dan trekken weer veel vogels verder naar het zuiden', aldus De Bruin. 'Het is hier echt een komen en gaan van vogels'. Het Haringvliet is een uniek, uitgestrekt watergebied dat onderdeel is van het Natura 2000-gebied de Deltawateren.

Niet alleen rusten

De wintergasten in het Haringvliet komen niet alleen om uit te rusten van hun lange reis. Ze foerageren (zoeken en vinden van eten) er ook en doen dit vaak in hele grote aantallen tegelijk. Dan ziet u van die enorme donkere vlekken op het water, zoveel vogels zijn er dan op het water.

Als vogels niet goed kunnen foerageren dan kunnen de ze ook niet goed opvetten, oftewel reserves opbouwen. En dat is nodig om weer sterk en klaar te zijn voor de volgende reis naar de broedgebieden of door te kunnen vliegen naar zuidelijke landen. 

Een andere activiteit van een aantal vogelsoorten in dit watergebied is ruien, deze vogels krijgen dan een nieuw verenpak. 'Ze zijn dan echt heel kwetsbaar', zegt De Bruin. 'Deze vogels kunnen dan niet vliegen'. Het ruiproces is heel belangrijk, want met hun nieuwe veren kunnen ze, als het weer de tijd is, verder trekken of terugvliegen naar het noorden. 

De slikken en eilanden worden door verschillende vogelsoorten ook als slaapplaats gebruikt. Overdag vliegen ganzen, meeuwen en reigers naar de graslanden en in de avond komen ze terug. Mede vanwege deze activiteiten van de vogels is het van belang dat recreanten en gebruikers van het gebied vogels met rust laten. 'Alleen zo houden we dit natuurgebied aantrekkelijk voor trekvogels', geeft De Bruin aan.

Vogelgriep

De afgelopen periode heerste de vogelgriep. De vogelgriep maakt veel vogels zo ziek dat ze eraan overlijden. 'Vele soorten, zoals grote sterns, visdieven, kluten en meeuwen zullen we dit jaar minder of bijna niet meer terugzien', aldus De Bruin. 'Roofvogels zoals de slechtvalk, zeearend, buizerd en bruine kiekendief worden dan ook weer getroffen. Zij eten de kadavers van de getroffen vogels, voeren deze ook vaak aan hun jongen, en worden daardoor ook ziek.'

Natuur en recreatie

In het Haringvliet liggen een aantal platen en eilanden, zoals de Ventjagersplaat, Slijkplaat, Bliek en het eiland Tiengemeten. Het is een belangrijk waternatuurgebied waarin beschermd natuurgebied en waterrecreatie naast elkaar bestaan.

'Sinds corona is het hier eigenlijk alleen maar drukker geworden', vertelt De Bruin. 'Mensen trokken toen massaal de natuur in en het water op en zijn dat ook blijven doen'. Van vissers en wandelaars op de oever, tot zeilers, jetski's en motorjachten op het water. Het is dus door het hele jaar heen druk op en om het water. 

En zo wil het bijvoorbeeld weleens gebeuren dat de vissers in hun zoektocht naar een goede stek in het vaarwater komen van de vogels. Ze varen dan gebieden in waar ze niet mogen komen. De OZHZ en partners patrouilleren veel in het gebied en spreken mensen daar dan op aan. 'We leggen uit waarom het verbod is en delen folders uit. In het uiterste geval delen we een bekeuring uit, maar gelukkig hoeft het vaak niet zover te komen', aldus Polak.

'Maar zorgen dat dit gebied een mooie leefomgeving blijft voor mens, dier en natuur is mijn grootste drijfveer.'

Hoeveel vogelsoorten zijn te gast in dit gebied?

Naast de wintergasten bezoeken nog tientallen vogelsoorten het gebied. Tijdens de watervogeltellingen in 2022 werden er 143 soorten geteld. Met de broedvogels en alle soorten in het riet, ruigte, platen, slikken en bossen die je niet goed ziet, kan dit wel oplopen tot rond de 200 soorten!

Drijfveer

Al varend op het water vertellen De Bruin en Polak enthousiast het ene weetje na het andere. Ze kennen het gebied heel goed. Naast het handhaven van de regels in dit Natura 2000-gebied, monitoren ze ook de vogelstand met vogeltellingen. Ook geven ze voorlichting en informeren de bezoekers van het gebied. De Bruin: 'Maar zorgen dat dit gebied een mooie leefomgeving blijft voor mens, dier en natuur is mijn grootste drijfveer.'