Vooruitblik op nieuwe editie Lichtkogel over cultureel erfgoed

Wat zijn de gevolgen hiervan voor de toekomst van cultureel erfgoed? In het trenddossier van de Lichtkogel dat in oktober 2024 verschijnt, wordt dit onderwerp onder de aandacht gebracht. Op veel plekken in de wereld wordt cultureel erfgoed bedreigd door de gevolgen van klimaatverandering. Hoog water in Venetië is inmiddels een bekend fenomeen.

Naast de stijgende zeespiegel zijn hoge temperaturen, meer droogte en regen, ontdooiend permafrost, stormen en branden risico’s voor het werelderfgoed. Zo wordt bijvoorbeeld de Muur van Hadrianus in Groot-Brittannië bedreigd door droogte in het veenlandschap.

Onder een glazen stolp

Cultureel erfgoed bestaat uit monumenten, zoals het Woudagemaal, maar ook uit archeologische vondsten in de bodem, gezonken schepen in de zee, museumcollecties en archieven. Het bestaat ook uit het immateriële erfgoed dat in onze hoofden zit: de tradities, gewoonten en rituelen. We kunnen niet al ons erfgoed onder een glazen stolp zetten om het te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Het overleeft alleen als het een functie heeft.

Dat zeggen de erfgoedprofessionals die in deze editie van de Lichtkogel aan het woord komen. De effecten van klimaatverandering roepen vragen op over de toekomst van ons cultureel erfgoed. Wat zijn de gevolgen van hitte en droogte, verzilting, wateroverlast en de stijgende zeespiegel voor het cultureel erfgoed in ons land?

We weten dat ons land is gevormd door de invloed van afwisselende klimaatpatronen. Uit nostalgie krampachtig vasthouden aan wat we hebben, beperkt onze mogelijkheden. Kunnen we leren om met deze ingrijpende veranderingen om te gaan?

Identiteit van Nederland

In ons land is de strijd tegen het wassende zeewater eeuwenoud. Deze strijd heeft de identiteit van Nederland mede gevormd, we leven hier samen met het water. Wateroverlast door zware regenval in Valkenburg gaf ons in 2021 een voorproefje van wat er in de toekomst nog vaker kan gebeuren. Een en al strijd, verlies en verval, zo lijkt het. Maar niets is minder waar, want klimaatverandering biedt ook kansen voor cultureel erfgoed.

Erfgoed kan worden ingezet om de identiteit van een bepaald gebied in kaart te brengen. Die identiteit kan richting geven aan het realiseren van ruimtelijke kwaliteit en maatschappelijke waarde. Oude oplossingen, zoals voor waterberging, het verbeteren van de waterkwaliteit en biodiversiteit en het voorkomen hittestress, kunnen worden toegepast voor klimaatadaptatie. Bovendien kan cultureel erfgoed een verbindende kracht zijn tussen partijen met uiteenlopende belangen.

Breed perspectief

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nam, samen met het programma Strategische Verkenningen, het initiatief voor dit trenddossier van de Lichtkogel. Voor de samenstelling ervan werken we samen met een redactieraad. Deze raad bestaat uit deskundigen van Kunstfort Vijfhuizen, Nederlandse UNESCO Commissie, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijksuniversiteit Groningen, Studio Hanna Prinssen, TU Delft, Universiteit Leiden en Rijkswaterstaat.

Zij benaderen het onderwerp vanuit verschillende invalshoeken, zoals archeologie, civiele techniek, erfgoed en klimaat, kunst, landschapsarchitectuur en werelderfgoed. Daarmee biedt deze publicatie een breed perspectief op het onderwerp. Deze editie verschijnt in oktober 2024.

Lees nu alvast het artikel over de levenscyclus van cultureel erfgoed op de website van de Lichtkogel.