15 jaar Strategische Verkenningen: ‘Soms heb je gewoon even geduld nodig’
Het programma Strategische Verkenningen bestaat 15 jaar. Een mooie mijlpaal! In de loop der jaren hebben verschillende mensen hier hun eigen, unieke bijdrage aan geleverd. Reden om eens met enkele van hen terug te blikken. Wat viel hen op? Waar kregen zij energie van?
Rob Portielje is al sinds het begin betrokken bij het programma en is dat vandaag de dag nog steeds. In 2008 kwam hij terecht bij de afdeling Verkenningen en Innovatie van de pas gevormde Waterdienst. ‘Een roerige tijd’, blikt hij terug. ‘Er werd gereorganiseerd en ik greep mijn kans om van specialistisch werk over te stappen naar een bredere functie. Dat gaf mij de mogelijkheid om de organisatie meer in de breedte te leren kennen.’
Begintijd
In 2009 startte het programma Strategische Verkenningen. Al vrij snel begon Portielje samen met programmaleider Erna Ovaa met het verzamelen van Early Warnings. In die eerste periode gebeurde dat vooral via interne contactpersonen.
Portielje: ‘Die mensen noemden we correspondenten. Het bestuur zag destijds het verzamelen van Early Warnings als de invulling van ‘de gewetensfunctie van Rijkswaterstaat’. Het idee was dat Rijkswaterstaat zaken moest kunnen aandragen vanuit het geweten, zonder filters.’
De signalen waren in het begin zeer verschillend. ‘Er was bijvoorbeeld zorg over het opraken van fosfaat’, herinnert Portielje zich.
‘Fosfaat is essentieel voor de wereldwijde voedselproductie en wordt slechts op een paar plekken in de wereld gewonnen. Fosfaat dat na gebruik op landbouwgronden het water instroomt, kun je niet meer hergebruiken. We hebben hier toen een strategische verkenning naar gedaan. Sindsdien is er een hele ontwikkeling op gang gekomen voor het hergebruik van fosfaat, en is er onder andere een platform voor nutriënten opgericht.’
Een mooi resultaat van de verkenning? Zo ver wil Portielje niet gaan. ‘We hebben een zaadje geplant’, zegt hij bescheiden.
Ook toen al...
De regionale diensten waren in die eerste jaren ook al betrokken. ‘Per signalenronde organiseerden we in 1 regio een bijeenkomst om daar signalen op te halen. Dat werd gewaardeerd; mensen hadden het gevoel dat ze zaken konden delen waar ze in hun werk tegenaan liepen’, vertelt Portielje. De signalen van toen lijken soms opvallend veel op die van nu.
‘Ook toen al waren er zorgen over het halen van de productie en het uitvoeren van onderhoud. Verder waren er al vragen over hoe weginspecteurs keuzes rond beheer, onderhoud en hinder moesten uitleggen wanneer zij daarop werden aangesproken of klachten of vragen kregen. Ook toen al leefde de vraag hoe regio’s van Rijkswaterstaat zich moesten opstellen in gebiedsprocessen en met welk mandaat.’
Schaalsprong
Een belangrijke schaalsprong voor het programma Strategische Verkenningen noemt Portielje de Expeditie 2050 en het Kompas RWS dat eruit voortkwam.
‘Daarmee is het programma echt verankerd’, stelt hij. Het Kompas RWS en de focuspunten zijn nu de koers van de organisatie. En met een afgesproken Strategische Werkwijze houdt RWS de koers regelmatig tegen het licht.
‘Sommige onderwerpen vragen een lange adem: ik zie nu soms zaken terugkomen die 10 jaar geleden ook al speelden. Daarom is het zaak om signalen en ontwikkelingen goed te blijven volgen.'
'Soms zie je pas jaren later dat een onderwerp gaat groeien. Denk aan de rol van Rijkswaterstaat in ondergrondse buisleidingen. In eerste instantie leverde een verkenning uit 2013 een aantal adviezen aan de beleids-DG, maar toen jaren later de energietransitie actueel werd, kwam hier extra momentum op. Soms heb je gewoon even geduld nodig.’