Nieuwe inzichten in de ecologische waarde van de Waddenzee
5 jaar lang hebben meer dan 20 onderzoekers nieuwe ecologische inzichten opgedaan die belangrijk zijn voor het behoud van de Waddenzee als UNESCO Werelderfgoed. In de projecten Waddenmozaïek en Swimway Waddenzee werden tot nu toe onbekende delen van het ecosysteem in kaart gebracht, met belangrijke ontdekkingen over het onderwaterleven.
De resultaten worden op 25 maart 2025 gepresenteerd, met bijzondere aandacht voor de toepassing in toekomstig beheer en bescherming. Rijkswaterstaat is op verschillende manieren betrokken bij de projecten, zowel als samenwerkingspartners als financier.
Het Waddenmozaïek-project richtte zich op de sublitorale natuur van de Waddenzee, het gebied dat permanent onder water staat. Het onderzoek concentreerde zich op soorten die in de bodem of op de zeebodem leven, zoals schelpdieren, wormen, zeesterren, krabben en garnalen. Het Swimway Waddenzee-project bracht de rol van de Waddenzee voor verschillende vissoorten in kaart, met als doel inzicht te krijgen in hun migratiepatronen en het belang van het gebied voor de biodiversiteit.
Wat harde structuren, schelpdierbanken en zeegras ons leren over de Waddenzee
Oscar Franken, wetenschappelijk coördinator van het Waddentools Waddenmozaïek-project, blikt terug: ‘Tot voor kort ontbrak een gebiedsdekkend beeld van het bodemleven in de Waddenzee. Dankzij 2 grote bemonsteringscampagnes hebben we nu gedetailleerde data over de verspreiding van bijna 140 diersoorten in het sublitoraal, het altijd onder water staande deel van de Waddenzee, en hun onderlinge relaties.'
Het onderzoek richtte zich op de diepere delen van de Waddenzee en bracht de ecologisch waardevolle gebieden in kaart. Daarnaast werden beheermaatregelen getest, zoals het bevorderen van schelpdierbanken, de impact van harde structuren op de wadbodem en de belemmeringen voor het herstel van groot zeegras.
Ook werd de overlap tussen beschermde gebieden en ecologisch belangrijke locaties geëvalueerd. ‘In de diepere delen van de Waddenzee valt slechts 2% van de waardevolle locaties binnen beschermde gebieden,’ zegt Franken. ‘Beschermde gebieden zijn bedoeld om schelpdierbanken en biodiversiteitshotspots te beschermen, maar deze werden niet in de analyse meegenomen. Het onderzoek heeft al met al waardevolle inzichten opgeleverd.’
Vissen, schelpdierbanken en de verborgen werelden van de Waddenzee
Het Waddentools Swimway-project richtte zich op vissen in de Waddenzee, met nadruk op onderbelichte gebieden zoals de diepere delen, schelpdierbanken en de randen van het wad. Het onderzoek bracht in kaart hoe verschillende vissoorten gebruikmaken van diverse leefomgevingen, welke gebieden belangrijk zijn en wat de impact van klimaatverandering op de vispopulaties kan zijn. Deze inzichten zijn waardevol voor het toekomstige beheer van de Waddenzee.
‘Met dit project hebben we belangrijke kennisleemtes opgevuld,’ zegt wetenschappelijk coördinator Ingrid Tulp. ‘Dit betreft vooral soorten die buiten de reguliere monitoring vallen, zoals grotere vissen (zeebaars, harders, haaien), schoolvormende vissen (haring, sprot) en vissen in weinig onderzochte gebieden, zoals kwelders en mosselbanken.'
Tulp vervolgt: ‘We onderzochten hoe deze soorten zich verplaatsen, welke plekken ze gebruiken, wat ze eten en hoe ze zich ontwikkelen. Ook keken we naar de invloed van klimaatverandering op hun leefomstandigheden. Zo ontdekten we bijvoorbeeld dat zeebaars in de winter naar Het Kanaal zwemt maar elke zomer terugkeert naar zijn vertrouwde plek, en dat vis in kwelderkreken afhankelijk is van zoetwateraanvoer. Daarnaast zijn de diepere geulen van de Waddenzee essentieel voor kleine pelagische vis en de vogels die daarvan afhankelijk zijn.’
Intensieve samenwerking voor onderzoek naar de Waddenzee
Het Swimway Waddenzee-project is een samenwerking tussen het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Wageningen Marine Research, de Waddenvereniging, Rijkswaterstaat en Sportvisserij Nederland, en wordt gefinancierd door het Waddenfonds, het ministerie van LVVN en de provincies Groningen, Friesland en Noord-Holland.
Het Waddenmozaïek-project is een samenwerking tussen Natuurmonumenten, RUG, NIOZ en Rijkswaterstaat, eveneens gefinancierd door het Waddenfonds en de provincies Groningen, Friesland en Noord-Holland. Beide projecten maken deel uit van het overkoepelende Waddentools-project.