Archeologie ViA15: venster van de geschiedenis
12 jaar archeologisch onderzoek langs het tracé van ViA15 nadert zijn voltooiing. Wat begon als een noodzaak bij de aanleg van de weg, groeide uit tot een fascinerende ontdekkingstocht door duizenden jaren geschiedenis. René Isarin, archeoloog bij Rijkswaterstaat, blikt terug en kijkt vooruit.
Nog altijd is Isarin onder de indruk van de vondsten. ‘Het is ongelooflijk hoe de geschiedenis zich letterlijk voor onze ogen ontvouwt. Het rivierenlandschap is een gestapeld landschap, waardoor we vondsten hebben uit allerlei periodes.’
‘Van jagers-verzamelaars die 10.000 jaar geleden in Groessen bivakkeerden, via de eerste boeren rond 5000 voor Christus tot het Romeinse tijdperk en zelfs de Tweede Wereldoorlog. En dat terwijl we maar een smalle ritssluiting in het landschap hebben opengetrokken!’
Spectaculaire vondsten
Sommige vondsten waren ronduit spectaculair, zegt Isarin enthousiast. ‘Het Romeinse grafveld bij Bemmel was uitzonderlijk, maar dat we ook resten van een slagveld uit de Tweede Wereldoorlog vonden, was bijzonder.’
‘We stuitten bijvoorbeeld op een Panzerschreck, een Duits antitankwapen, en andere oorlogsmaterialen. Dat zoiets gewoon 80 jaar onaangeroerd op 30 cm diepte lag, had niemand verwacht. Deze vondsten geven een uniek en tastbaar inzicht in de strategische waarde van dit gebied tijdens de oorlog.’
Laatste opgravingen
Hoewel het grootste deel van het onderzoek is afgerond, zijn er nog 2 locaties in het projectgebied van ViA15 waar verder wordt gegraven. Isarin: ‘Bij Huis Rijswijk, een bijzondere vindplaats uit de 14e en 15e eeuw, hebben we pas de helft van het onderzoek gedaan.’
‘We vonden gebruiksvoorwerpen, aardewerk en dierlijke resten die ons helpen het dagelijks leven van die tijd beter te begrijpen. Dit najaar hervatten we het onderzoek.’
Bij De Plak, tussen Ressen en Bemmel, moet nog een proefsleuvenonderzoek plaatsvinden. ‘Dat is een vooronderzoek om vast te stellen of er archeologisch waardevolle resten in de bodem zitten. Altijd noodzakelijk, want je wilt niet tijdens de wegwerkzaamheden onverwacht op iets belangrijks stuiten. En altijd spannend, want wie weet wat je nog vindt. Dit is een van de laatste onderdelen van het project. Het gebied is in de beginfase al verkennend onderzocht, maar dit najaar gaan we de laatste lagen in detail bekijken.’
Van vondst naar rapport
Na de opgravingen volgt het bestuderen van de vondsten en het verwerken van de resultaten in een rapport. ‘Een groot deel hiervan is al opgeleverd. De laatste 5, waaronder die over de 7000 jaar oude steentijdvindplaatsen bij Angeren en de Tweede Wereldoorlog, worden binnenkort beoordeeld door de Archeologische Begeleidingscommissie. We verwachten dat ze dit jaar worden afgerond.’
De rapporten verschijnen via DANS, de centrale database voor archeologische rapporten in Nederland. ‘Iedereen kan ze inzien, al zijn ze vooral bedoeld voor de beroepsgroep.’
Vondsten tot leven wekken
Voor ons is archeologisch onderzoek niet alleen een verplichting, maar ook een kans om de geschiedenis te ontsluiten en verhalen te delen. Dat waardeert archeoloog Isarin enorm.
‘We willen voorkomen dat de resultaten van ons onderzoek alleen in wetenschappelijke rapporten terechtkomen en slechts door vakgenoten worden gelezen. Daarom werken we, zodra alle rapporten klaar zijn, aan een publieksboek waarin we de vondsten en verhalen op een toegankelijke manier presenteren.’
‘Er is veel belangstelling voor de archeologie van ViA15, dat bleek bijvoorbeeld uit de enthousiaste reacties tijdens onze open dagen en webinars.’
Waardevolle inzichten
Het archeologisch onderzoek langs de ViA15 heeft Nederland een schat aan kennis opgeleverd. ‘Elke vindplaats vertelt zijn eigen verhaal,’ zegt Isarin trots. ‘We hebben waardevolle nieuwe inzichten gekregen in de geschiedenis van het Nederlandse rivierengebied. De laatste opgravingen staan dit jaar op stapel. Een ding staat nu al vast: de ViA15 is niet alleen een weg naar de toekomst, maar opent ook een venster naar het verleden.’