De Barendrechtse brug, voorloper van de Heinenoordtunnel ‘Iedereen heeft er in de file gestaan’

Tussen de opening (1888) en de sluiting (1969) van de Barendrechtse brug zit bijna een eeuw van toenemend belang van deze verkeersverbinding en van toenemende ergernis vanwege de vele files. Peter Pot schreef twee boeken over de brug, in 1988 en in 2020.

‘Nodig was die brug niet, eind 19e eeuw was het gebied nog vrijwel leeg. Het idee kwam uit de koker van Frederik Vaarzon Morel, burgemeester van ’s-Gravendeel. Ter ondersteuning verscheen in een regionale krant een plan voor een tramlijn richting Rotterdam. Dat plan bestond niet, maar de gedachte was: als die brug er eenmaal ligt, komt die tramlijn vanzelf.’

Dat klopte, maar wel pas 10 jaar later. ‘Eigenlijk was dat het echte begin van de brug’, stelt Pot. ‘In de decennia daarna nam het brugverkeer zienderogen toe. Per tram, en met de steeds populairder wordende auto. Je kon ook fietsen, maar dan was Rotterdam een heel eind.’

Strategisch doel

Logisch ook dat de brug, in 1933 omgebouwd van draaibrug naar hefbrug, in mei 1940 voor het Duitse leger een belangrijk strategisch doel was. Tussen 10 en 13 mei hebben het Nederlandse en Duitse leger er flink gevochten. 

‘Nederlands pantserafweergeschut vernielde 3 Duitse tanks’, vertelt Pot. ‘Duitsland kon de noordelijke oprit van de brug niet veroveren, maar hield wel stand. Toen het valse gerucht ging dat de brug juist wél was veroverd, besloot het Nederlandse leger zich terug te trekken, waarna de Duitsers hun kans schoon zagen.’ Ook in 1944 en 1945 is hier veel gevochten en werden aan beide kanten vliegtuigen neergehaald.

Onderzoek naar niet-gesprongen explosieven

Door de vele oorlogshandelingen in dit gebied zaten er mogelijk nog niet-gesprongen explosieven in de grond. Voordat de renovatie van de Heinenoordtunnel begint, moeten we dat zeker weten. Daarom is er een vooronderzoek gedaan naar de aanwezigheid van deze ‘conventionele explosieven’. 

Na uitgebreide analyse van het bronnenmateriaal is geconcludeerd dat er geen explosieven in de grond aanwezig zijn, waarna het gebied rondom de Heinenoordtunnel ‘onverdacht’ is verklaard.

Scheepvaart had voorrang

Na de oorlog kwam het verkeer op de brug goed op gang; en daarmee de fileproblemen. De brug was slechts 6 m breed, het was een flessenhals. In 1956 moest de tram het veld ruimen ten gunste van de auto. Toch stond er ook in de jaren '60 vaak file.

‘De scheepvaart had voorrang’, legt Pot uit. ‘Daardoor moest de brug meerdere keren per uur omhoog en kon je weer wachten.’ In 1969 volgde de aflossing door de Heinenoordtunnel. ‘De karakteristieke brug werd gesloten op de dag waarop de tunnel in gebruik werd genomen. Er werd meteen een hek voor de Barendrechtse brug geplaatst. En er is ook heel snel een gedeelte van de brug weggehaald. Voor een vrije doortocht voor de scheepvaart, maar ook zodat niemand nog stiekem over de brug ging.’

Langzaam verkeer door de tunnel

De Barendrechtse brug was niet meer nodig toen de Heinenoordtunnel geopend werd. Langzaam verkeer kon, tot 1991, over een speciaal gereserveerde rijstrook door de tunnel. Vanwege de vele files in de tunnel werd de strook voor langzaam verkeer in de oostelijke tunnelbuis, richting Rotterdam, opgeheven, zodat de snelweg daar 3 rijstroken kon krijgen.

Verkeer richting het zuiden stond in de avondspits echter nog steeds vast. De oplossing hiervoor was de aanleg van een aparte tunnel voor langzaam verkeer naast de bestaande tunnel. Daardoor kwamen ook in de westelijke buis 3 rijstroken beschikbaar voor de snelweg.

In 1997 werd gestart met het boren van de Tweede Heinenoordtunnel. En in september 1999 werd deze eerste geboorde langzaamverkeertunnel in Nederland geopend.

Afscheid van de brug

Wat rest is een monument, de bruggenhoofden en de tolhuisjes. En herinneringen. ‘Echt iedereen in deze omgeving had een connectie met de brug. Op de laatste dagen wilde iedereen er, ondanks de jarenlange file-irritatie, weemoedig nog 1 keer overheen. Tot minister Bakker van Verkeer en Waterstaat aan toe.’