Spelen met tijd terwijl de zeespiegel stijgt

De afgelopen 8 jaren behoorden tot de warmste ooit. Ook voor de gewone mens op straat wordt het steeds duidelijker dat het klimaat verandert. Piekbuien, hitte en droogte zijn inmiddels bekende verschijnselen.

Stijgende zeespiegel

Eén van de effecten van klimaatverandering, die voor veel mensen in Nederland nog wat verder weg lijkt, is dat de zeespiegel stijgt. Die zeespiegelstijging heeft een paar oorzaken: als water warmer wordt, zet het uit en daardoor neemt het meer ruimte in beslag. Daarnaast smelten de gletsjers op bijvoorbeeld Groenland en Antarctica waardoor de hoeveelheid water toeneemt.

De zeespiegel stijgt nu met ongeveer 3 mm per jaar; dat is 1,5 keer sneller dan in de vorige eeuw. Inmiddels weten we dat die snelheid in de tweede helft van deze eeuw aanmerkelijk zal toenemen, tot misschien wel 2 m, en dat het daarna nóg sneller zal gaan.

In het Kennisprogramma Zeespiegelstijging onderzoekt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat samen met andere overheden en kennisinstellingen, zoals Deltares, wat de scenario’s kunnen zijn en of aanscherping van de huidige strategie nodig is. Eind 2023 zijn de eerste tussenresultaten beschikbaar.

'We hebben de illusie dat we dit als overheid in de hand hebben, terwijl banken en verzekeraars straks misschien beslissen.'

Er is nog veel onzeker, maar wat we wel weten: op enig moment zullen we grootschalige maatregelen nodig hebben om in Nederland te kunnen blijven wonen en werken. Daar hebben we gelukkig ervaring mee. Een van de bekendste voorbeelden is de Deltawerken. Daarvoor hadden we dan wel een jaar of 70 tot 80 nodig.

Maar als die verandering zoveel tijd in beslag neemt, wanneer moeten we dan beginnen? Dat roept de vraag op: Hoe snel kunnen we ons eigenlijk aanpassen? Zoals Annemieke Nijhof, directeur van Deltares, het uitdrukte bij een van de Deltacongressen: 'Klimaatverandering gaat sneller dan we denken en we zijn mogelijk minder snel dan we hopen.'

'Het zit in onze aard om te blijven optimaliseren tot we er bij neervallen.'

Programma Strategische Verkenningen

In de sessies die het programma Strategische Verkenningen de komende maanden met Deltares (Rethink de Delta) organiseren, werken we in een spelvorm waarbij de deelnemers de verstrijkende tijd kunnen ervaren.

Wanneer moeten we een besluit nemen? Welke maatregelen lijken dan het beste? Hoeveel tijd hebben we nodig om zo’n maatregel uit te voeren? Daarbij moet je denken aan tijd voor de groei van maatschappelijke urgentie, politieke besluitvorming, het ontwikkelen van technische kennis, proceduretijd, de uitvoering zelf…

Op 14 december was de aftrap met een eerste sessie in het provinciehuis in Den Haag. Deelnemers van verschillende overheden deelden hun ervaringen en kwamen soms tot verrassende inzichten. Hoe zouden we de tijd die we nodig hebben, onze ‘adaptatietijd’, kunnen verkorten?