#NatuurlijkDichtbij: zandherstel voor de Roggenplaat
We staan bekend als kustbeschermer en (vaar)wegbeheerder. Maar wist u dat we ook nauw betrokken zijn bij natuurbeheer? Tijdens De Week van Ons Water tonen we met de hashtag #NatuurlijkDichtbij de plekken waar wij verrassende en bijzondere acties uitvoeren om onze natuur te beschermen.
In 2023 starten we met de Roggenplaat. Op deze bijzondere zandplaat in de Oosterschelde redden we de voedselvoorraad voor vogels op doorreis.
Prachtig natuurgebied achter de Deltawerken
Iedereen kent de Deltawerken. Dit unieke verdedigingssysteem tegen hoogwater was Nederlands antwoord op de Watersnoodramp. Het is het grootste in zijn soort. Een mijlpaal in het 225-jarig bestaan van Rijkswaterstaat.
Wie er ooit is geweest, weet dat er achter de Deltawerken, in de Oosterschelde, een prachtig natuurgebied ligt. Met een grote hoeveelheid zoogdieren, vissen en vogels – van zeepaardjes tot inktvissen.
En steltlopers zoals de grutto en de scholekster. Langpotige bodemdiereters die tijdens hun trek van Afrika naar de Noordpool op grote schaal de Zeeuwse zandplaten afstruinen, op zoek naar een lekkere maaltijd.
Zandhonger door afnemende hoeveelheid zand
Door de jaren heen begonnen die maaltijden uit steeds kleinere porties te bestaan. Na de komst van de Deltawerken begonnen een aantal zandplaten te eroderen: golven namen zand mee, dat niet meer genoeg aangevuld werd door het getij. Zandhonger, noemen we dat.
Door dit proces kunnen de steltlopers minder bodemdieren vangen. Een directe bedreiging voor het voortbestaan van de vogels, want uitwijkmogelijkheden hebben ze niet.
Voor Eric van Zanten, projectleider bij RWS Zee en Delta en de rest van zijn team, reden om in te grijpen: ‘Behoud van de aantallen steltlopers is een Natura2000-doelstelling. Dat is een Europese afspraak. Hoe? Daar hadden we nog geen ervaring in. Maar we zijn en blijven pioniers. Dus gingen we onderzoeken en experimenteren.’
Redding zandplaten door extra zandstortingen
Het onderzoek draaide om 1 vraag: Wat doe je als er een zandplaat verloren dreigt te gaan? Het antwoord bleek simpel en doeltreffend: zand erbij storten. Met beleid.
Van Zanten: ‘Het idee van suppleren, het storten van zand uit de zeebodem op de zandplaat, ontstond in 2008. Voor de kustbescherming doen we dit vaker. Zo stimuleren we duinvorming.’
‘Voor de Roggenplaat willen we zorgen dat steltlopers langer naar voedsel kunnen zoeken. Een heel andere doelstelling. Daarom begonnen we voorzichtig en voegden steeds iets meer zand toe. Daarbij hielden we goed in de gaten hoelang het zand bleef liggen en of de bodemdieren zich hier nestelden. Uiteindelijk hebben we 1,4 miljoen m3 zand gestort. Op een gebied van 200 hectare groot.’
Werken aan de toekomst van de Roggenplaat
'We stortten heel bewust zand met het oog op de natuur. Building with Nature noemen we dat’, zegt Van Zanten.
‘Zo geven we de bodemdieren de kans zelf terug te keren in het nieuwe zand. De steltlopers volgen dan vanzelf. Op een aantal plekken maakten we bewust hogere zandheuvels. Overslaande golven verspreiden dit zand vanzelf over de rest van de plaat. Zo kunnen we volgens onze berekeningen minstens 25, maar hopelijk 40 jaar vooruit.’
Het is de eerste keer dat we met zandsuppleties het voedselgebied van steltlopers herstelde. Vanwege het grote succes passen we deze aanpak over een aantal jaar ook toe op de Galgeplaat.
Van Zanten: ‘Daarbij hopen we dat de geleerde lessen ervoor zorgen dat het gestorte zand langer blijft liggen. Daarvan profiteren de steltlopers natuurlijk ook weer.’
Zandstorten doen we samen met onze partners
We zijn de beheerder in het gebied en in elke fase van de zandstortingen op de Roggenplaat betrokken. Zonder partners was het nooit gelukt. Onder andere Natuurmonumenten, de provincie Zeeland en het Interreg-programma van de EU financierde het project mee.
Van Zanten: ‘Het grote aantal betrokken partijen, en het opnemen van de steltloper in de Natura2000-doelstellingen, toont het belang van ons werk. Zonder deze zandstortingen zouden grote aantallen steltlopers uit de Oosterschelde verdwijnen.’
‘Dit voedselgebied is uniek. Op een lege maag de tocht naar de Noordpool voltooien is onmogelijk voor deze vogels. Dat we deze vogelsoorten kunnen beschermen door een natuurvriendelijke oplossing te verzinnen, is daarom een bijzonder succes.’
Meer informatie #NatuurlijkDichtbij
Dit artikel is onderdeel van de online campagne #NatuurlijkDichtbij, een initiatief van Rijkswaterstaat om tijdens de Week van het Water aandacht te geven aan het werk dat de organisatie uitvoert voor het behoud van onze natuur. Voor het heden en voor de toekomst. Wilt u meer weten over #NatuurlijkDichtbij of De Week van het Water? Kijk dan op de website van Ons Water.