Duurzame ambities voor tunnelrenovaties Zuid-Holland

Adviseurs duurzaamheid Remi van Berkum en Monique Dorresteijn zijn nauw betrokken bij het concreet maken van de duurzame ambities. ‘Enthousiasme helpt!’

Van Klimaatakkoord naar duurzame tunnels

‘Het begint bij het Klimaatakkoord’, legt Remi van Berkum uit. ‘Dat is een belangrijk onderdeel van het Nederlandse klimaatbeleid. Het is een overeenkomst tussen veel organisaties en bedrijven in Nederland om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan. Daarmee wordt de opwarming van de aarde beperkt. Ook Rijkswaterstaat voert dat akkoord uit.'

'Daarvoor heeft het een aantal ambities opgesteld op het gebied van energie en klimaat, circulair werken en een duurzame leefomgeving. Dat moet uiteindelijk resulteren in een klimaatneutrale infrastructuur in 2030. Binnen Project Tunnelrenovatie Zuid-Holland hebben we succesfactoren geformuleerd waarmee ook wij helpen om die ambities te realiseren.'

'Uit elk van die succesfactoren volgen dan weer concrete maatregelen per tunnel. Zo hangen onze maatregelen dus samen met het landelijke klimaatbeleid.’

Verminderen energiegebruik

‘Neem bijvoorbeeld het energieverbruik’, vervolgt Monique Dorresteijn. ‘Tunnels zijn hele grote energieverbruikers. Dat komt vooral door de verlichting. In een tunnel branden de lichten dag en nacht. Overdag branden ze zelfs harder, ter compensatie van het daglicht'

'Een kleine besparing heeft dan al veel effect. Uit onze onderzoeken blijkt dat een reductie in energieverbruik van de tunnel van 35% mogelijk is. Om dat te bereiken gaan we led-verlichting inzetten, de lichtintensiteit optimaliseren, maar ook zorgen voor efficiënte installaties en het gebruik van restwarmte.'

'Daarnaast verwachten we dat het mogelijk is om de tunnel voor een flink deel van het dagelijks gebruik zelfvoorzienend te maken met zonnepanelen en energieopslag, bijvoorbeeld met accu’s.‘

(Her)gebruik van materiaal

Van Berkum: ‘Een andere succesfactor heeft te maken met het materiaal. Met PTZ streven we om 95% van het materiaal dat vrijkomt bij de renovatie te hergebruiken of circulair te gebruiken. Een tunnel heeft veel installaties en die gaan we nu vervangen. Daarbij gebruiken we veel materialen. Alleen al uit de Noordtunnel komt naar schatting 250 ton aan materiaal vrij.'

'We hebben gekeken naar mogelijkheden om dit vrijkomende materiaal een duurzame herbestemming te geven. Ook is het streven om bij deze renovatie minder materialen te gebruiken. Rijkswaterstaat heeft al best wat ervaring met recyclen, maar dan gaat het vooral over beton en asfalt. Bij de tunnels gaat het vooral over installaties.'

'Het koper in de kabels, bijvoorbeeld, is duur en heeft een hoge milieu-impact. Maar het is ook makkelijk herbruikbaar. Samen met onze partners willen we verkennen hoe we hergebruik van installaties mogelijk kunnen maken. Daarnaast zoeken we naar manieren om in de toekomst technische onderdelen makkelijk te kunnen uitwisselen. Denk aan ventilatiesystemen.'

'Nu zijn er veel verschillen tussen tunnels. Een aantal installaties uit de Noordtunnel is nog van goede kwaliteit, maar die kunnen moeilijk hergebruikt worden, omdat ze niet in andere tunnels passen. Binnen PTZ werken we aan het uniformeren van installaties. Dit maakt onderhoud van tunnels eenvoudiger en biedt kansen voor hergebruik.’

Kijken door een duurzame bril

Dorresteijn: ‘Een belangrijke succesfactor voor duurzaamheid is de mindset van alle betrokkenen. We willen dat iedereen binnen PTZ kijkt door een duurzame bril. Daarom hebben we een werkgroep duurzaamheid. Daarin zitten allerlei disciplines, zoals techniek, omgevingsmanagement, contract.'

'De werkgroep bedenkt hoe we deze renovatie zo duurzaam mogelijk kunnen doen. En in een bredere setting worden ook veel duurzame ideeën uitgewisseld in het Centrum Ondergronds Bouwen (COB). Daarin zitten verschillende marktpartijen, ingenieursbureaus en opdrachtgevers aan tafel.'

'Vanuit het COB is bijvoorbeeld een catalogus uitgewerkt met allerlei maatregelen op het gebied van duurzaamheid. Iets vergelijkbaars wordt nu gemaakt voor circulariteit.’

MKI voor installaties

Dorresteijn en Van Berkum realiseren zich beide dat er nu een spannende periode aanbreekt. Dorresteijn: ’Voor de Noordtunnel zitten we nu in het afrondende deel van de contractfase. Dat is wel spannend, want nu gaan we merken wat mogelijk gaat zijn, hoe de partijen kijken naar de duurzaamheidsmaatregelen die we willen toepassen.’

‘En we hebben nu voor het eerst een milieukostenindicator (MKI) voor installaties’, vult Van Berkum aan, ‘die meeweegt bij de gunning. De milieu-impact voor asfalt, beton of staal passen we al vaker toe in aanbestedingen. Dat gaat allemaal om bulk.'

'Voor installaties is dat veel ingewikkelder, want je moet alle onderdelen uitsplitsen. Al die onderdelen hebben verschillende producenten en het berekenen van hun individuele impact is een ingewikkelde klus.'

Projectenergie

Van Berkum: ‘Ik had de ervaring dat duurzaamheid bij projecten vaak een beetje achteraf kwam. Maar bij PTZ waren ze er al veel meer mee bezig. Het projectteam stopt er energie in en dan werkt het ook.

Dorresteijn: ‘Klopt. We hebben hoge ambities. Enthousiasme helpt!’