Meanderende Maas: samen optrekken voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit

De samenwerking zet echt zoden aan de dijk. We spraken met eco-engineer Tom Violier van Rijkswaterstaat en Bert Flach, disciplineleider rivier binnen Meanderende Maas. Zij trokken de afgelopen tijd nauw samen op om de KRW-richtlijnen goed in de ontwerpen te krijgen.

In het programma Kaderrichtlijn Water Maas zijn ruim 150 maatregelen opgenomen om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren. Een aantal grotere maatregelen ligt in het projectgebied van Meanderende Maas, dat eind 2024 in uitvoering gaat.

Dat betreft de Diedensche Uiterdijk, Meander De Waarden en de oeverzones/lelyzones De Waarden en De Ossenkamp en Geul Maasbommel-West.

Het Meanderende Maas-project is een integrale gebiedsontwikkeling die zich richt op het verbeteren van de dijk in combinatie met natte natuur in de uiterwaarden. Hoe draagt dit bij aan het realiseren van de doelen van de Kaderrichtlijn Water?

'Dit project biedt een unieke kans om ook de doelen van de Kaderrichtlijn Water te verwezenlijken. Met ruim 9 km aan KRW-geulen die hier wordt gerealiseerd, zetten we namelijk een grote stap richting het verbeteren van de waternatuur.'

'Juist omdat het om zo’n groot stuk gaat, zetten we echt zoden aan de dijk. We gaan namelijk in maar liefst 5 deelgebieden aan de slag om de Maas weer aantrekkelijk te maken voor inheemse waterplanten, vissen en kleine onderwaterdieren. We liften als het ware dus mee met deze grote gebiedsontwikkeling. Een mooi voorbeeld van een prettige samenwerking tussen verschillende partijen!'

Kunnen jullie wat meer vertellen over de maatregelen die worden genomen om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren en hoe deze bijdragen aan natuurherstel?

'Zeker.' gaat Flach verder, '1 van de belangrijkste maatregelen is het creëren van geulen met flauwe taluds (geleidelijk oplopende oevers). Deze bieden niet alleen meer ruimte voor de waterafvoer bij hoog water, maar hebben ook een ecologische functie. Hierdoor komt er namelijk meer habitat voor verschillende waterplanten en -dieren.'

'Daarnaast plaatsen we rivierhout, want dood hout hoort van oorsprong in de natte natuur. Op en rond dit hout vinden verschillende soorten insecten en vissen hun leefgebied. Zo kunnen we een belangrijke schakel in de keten herstellen. Dit komt onder andere doordat de geulen voor het grootste deel minder dan 2 m diep zijn.'

'Een beperkte diepte zorgt voor voldoende licht op de bodem, zodat planten makkelijk kunnen groeien. Zodoende wordt dit gebied langzaam maar zeker rijker aan planten en dieren, waardoor de biodiversiteit toeneemt.'

Wat zijn de grootste uitdagingen bij het terugbrengen van de Maas naar een meer natuurlijke staat?

Flach: 'Dit is inderdaad een grote uitdaging. De Maas is namelijk omgevormd tot een strak gekanaliseerde rivier, met 7 stuwen. Toch gaan we een poging wagen de waternatuur een flinke impuls te geven. Bijvoorbeeld dus door geulen met flauwe taluds aan te leggen.'

'Een aantal daarvan krijgt een aantakking aan de Maas en andere worden geïsoleerd aangelegd. Daarmee komen we een heel eind, maar uiteindelijk moet de natuur het toch zelf doen. Project Meanderende Maas zorgt voor het creëren van een nieuw leefmilieu. Daarna is het aan de natuur om er ook echt een succes van te maken.'

Welk goed voorbeeld is nou echt kenmerkend is voor dit project?

'Iets waar we toch echt wel trots op mogen zijn, is de oude Maasarm tussen Megen en het kanaal bij Macharen, ofwel het gebied De Waarden', aldus Violier. 'Dit is een aftakking van de Maas en die is op een gegeven moment grotendeels dichtgegooid en gebruikt als landbouwgrond.'

'Het was wat te ambitieus gedacht om dit gedeelte weer aan beide zijden te laten aantakken aan het Burgemeester Delenkanaal. Dat kon namelijk niet helemaal veilig voor de scheepvaart gebeuren. Toch gaan we een gedeelte van deze oude meander weer terugbrengen in het landschap, door deze aan 1 kant te verbinden met de Maas. Daarnaast maken we in deze uiterwaard diverse KRW-geulen, wat heel fijn is voor de beestjes die daar leven. We mogen wat mij betreft echt trots zijn op deze – gedeeltelijke - reconstructie van die oude Maasmeander.'

Flach vervolgt: 'En ook mooi om te noemen is dat er vanuit de recreatieve hoek veel vraag was of dit gedeelte straks bevaarbaar wordt. Er is daar – vanuit Maasplas de Gouden Ham aan de overkant van de rivier – namelijk veel recreatief vaarverkeer. Maar voor de rust van de natuur is het uiteraard niet de bedoeling dat er straks grotere boten doorheen varen.'

'Maar we wilden wel voor een deel tegemoet komen aan deze vraag. Uiteindelijk hebben we het zo bedacht, dat deze meander wel toegankelijk wordt voor kleinere, elektrisch aangedreven bootjes, kano’s en roeibootjes. Dit is dus een mooi voorbeeld wat laat zien hoe we riviernatuur, veiligheid en recreatie in balans proberen te brengen.'

Wat is project Meanderende Maas?

Project Meanderende Maas gaat de dijk van Ravenstein tot Lith versterken, de Maas aan Gelderse en Brabantse zijde meer ruimte geven en het gebied mooier en economisch sterker maken. 10 organisaties en aannemer Boskalis werken samen met bewoners, ondernemers en belanghebbenden aan de toekomst van het karakteristieke gebied rond de Maas. Met oog voor de bestaande kwaliteiten.

Meer informatie vindt u op de website van Meanderende Maas. Om de maatregelen uit te mogen voeren, is een aantal besluiten van diverse overheden nodig. De ontwerpbesluiten hebben in 2023 ter inzage gelegen. Tijdens deze periode heeft iedereen de mogelijkheid gekregen om op deze plannen te reageren door het indienen van een zienswijze.

Ondertussen zijn deze zienswijzen van een antwoord voorzien en zijn er enkele plannen naar aanleiding van een aantal zienswijzen deels gewijzigd. De besluiten zijn nu vastgesteld en liggen van donderdag 23 mei tot en met donderdag 4 juli 2024 ter inzage. Dat betekent dat de uitvoering eind 2024 definitief kan starten. Bekijk de interactieve kaart met alle maatregelen van het project.