Gedicht sluis Eefde: ‘Iets leuks om over te peinzen’

Na de uitbreiding van sluiscomplex Eefde met een tweede sluis, raakte Marieke Frowein als manager projectbeheersing namens Rijkswaterstaat betrokken bij het daaropvolgende onderhoud.

‘Ik was erg onder de indruk van het werk dat mijn voorgangers geleverd hadden’, vertelt ze. ‘De nieuwe sluis is mooi gecombineerd met de oude sluis. Struinpaden, een speeltuintje, een amfitheater en uitkijkpunten maken het helemaal een prachtige trekpleister voor de vele passerende fietsers en wandelaars.'

'Daarom vond ik dat de sluis een cadeau verdiende. In het projectteam stelde ik voor om een gedicht te laten maken. Dat vond iedereen een heel leuk idee en zo kreeg ik de kans om hiermee aan de slag te gaan.’

Oud stadsdichter gevraagd

Frowein is zelf geboren in Zutphen, waar Eefde tegenaan ligt. Zo kwam ze al snel uit bij Tim Pardijs, die daar in 2013 en 2014 stadsdichter was en van wie ze een paar mooie gedichten kende.

Pardijs nam de opdracht graag aan: ‘Het is een bekende plek voor mij. Ik fietste al regelmatig langs de sluis en inmiddels heb ik zelfs een atelier daar vlakbij. Bovendien vind ik het heel leuk om gedichten te maken bij locaties. Dat heb ik eerder bijvoorbeeld ook bij de Noorderhaven gedaan, aan de andere kant van Zutphen. Ik ben trots dat ik nu aan 2 grenzen van de gemeente een gedicht heb staan.’

Sluizen als dames

Om inspiratie op te doen voor het gedicht, ging Pardijs eerst in gesprek met onder meer een sluiswachter. Daar leerde hij bijvoorbeeld hoe belangrijk de sluis is voor het vervoer naar het Twentse achterland en de waterhuishouding.

Ook hoorde hij het verhaal van de deur van de oude Zuidersluis die in 2012 plotseling naar beneden viel.

Pardijs: ‘Die sluis noemden ze de oude dame. Ik houd van zo’n personificatie en bedacht al snel dat de nieuwe sluis dan de jonge dame moest zijn. En dat die 2 dan met elkaar het gesprek aan konden gaan. Met wijze levenslessen van de een, maar ook met nieuwe inzichten van de ander.’

Spelen met taal en vorm

Zo ontstond het idee voor een gedicht in 2 kolommen van gelijke lengte, met links het verhaal van de oude sluis en rechts dat van de nieuwe. Daarbij speelde Pardijs ook met de vorm, legt hij uit.

‘Vrij aan het begin van het gedicht vind je bijvoorbeeld de uitdrukking “van laag naar hoog naar laag”. Door dat af te breken en de tweede “naar laag” op de volgende regel te zetten, zie je het verval tussen het water binnen en buiten de sluis als het ware terug. In de slotregel zit ook zoiets leuks: “Van jou leerde ik mijn zwaarte maken tot mijn kracht.” Je hoort daar de “zwaartekracht” in, die een belangrijke rol speelt voor beide sluizen, maar niet letterlijk.’

Aanscherpen en uitsnijden

Op verzoek van Rijkswaterstaat kortte Pardijs een eerste versie in om het gedicht mooi compact uit een roestvrijstalen plaat te kunnen snijden.

‘Dat dwong mij om het nog scherper te maken, met meer focus. Dat past ook bij de functie hier bij de sluis. Het moet geen studieobject zijn, maar iets leuks om over te peinzen terwijl je uitkijkt over de beide sluizen. Nu klopt het helemaal, tot het lettertype aan toe. Dat is zo vormgegeven dat er bijvoorbeeld geen rondjes uitgevallen zijn bij het uitsnijden van letters als de a en de e.’

Frowein: ‘Ik ben heel trots dat dit cadeau voor de sluis er echt gekomen is. Ik vind dat het bij deze plek past en hoop dat veel voorbijgangers ervan zullen genieten.’