‘Renovatie is een kans om de tunnel esthetisch te herstellen’
Als u er met 100 km/h doorheen rijdt, heeft u misschien niet eens door wat u ziet. Toch speelt esthetiek, hoe iets eruitziet, een belangrijke rol bij het bouwen en renoveren van tunnels.
In dit artikel vertellen Rob Houben, kernadviseur planfase project Tunnelrenovaties Zuid-Holland (PTZ), en Ivo Mulders, projectleider en senior ontwerper bij IPV Delft, waarom dat zo is en geven ze voorbeelden.
Waarom speelt esthetiek een belangrijke rol bij tunnelrenovaties?
Mulders: ‘In mijn werk houd ik me dagelijks bezig met het straatbeeld en de leefomgeving van mensen. Daar horen bruggen en tunnels ook bij. Een tunnel heeft natuurlijk een functioneel aspect. Hij brengt mensen van A naar B. Maar een tunnel heeft ook met esthetiek en leefkwaliteit te maken.'
‘Een renovatie is een kans om zaken, die er in de loop der jaren bij zijn geplakt en geschroefd, te herstellen, zodat we de tunnel deels kunnen terugbrengen in de oorspronkelijke staat. Zoals de architect het ooit bedacht had. En daarnaast kunnen we aanpassingen doen die ervoor zorgen dat de tunnel voldoet aan eisen en normen van deze tijd. Dat is iets moois!’
‘Wij werken aan een Esthetisch Programma van Eisen. Dat zorgt voor aandacht voor esthetiek en geeft concrete handvatten en richtlijnen voor een tunnelrenovatie. Dat programma maakt deel uit van het contract dat we met de aannemer aangaan. Daarin staan de esthetische eisen waar de aannemer op moet letten, naast alle praktische en functionele eisen.’
Houben: ‘Ons werk speelt zich af in de voorbereidingsfase van het contract. Daar is het Esthetisch Programma van Eisen een onderdeel van. De aannemer die er vervolgens mee aan de slag gaat, moet daar invulling aan geven. Die maakt het ontwerp. Wij waarborgen de ruimtelijke kwaliteit met de eisen, maar het is voor een deel de creativiteit van de aannemer die uiteindelijk de vormgeving bepaalt.’
‘In Nederland vinden we mooie objecten belangrijk en hechten we waarde aan een positieve ervaring voor de weggebruiker. Daar zijn we nu mee bezig bij de tunnels voor het project PTZ, zoals de Noordtunnel en de Drechttunnel.’
Waar kunnen we aan denken bij het mooier maken van tunnels?
Houben: ‘Aan zaken als kleur, vorm en visuele eenheid. En de interactie tussen het object en zijn directe omgeving. Bij de Noordtunnel willen we bijvoorbeeld het hekwerk hetzelfde type maken en dezelfde kleur geven. Dit zorgt voor visuele eenheid. Dat wil niet zeggen dat ze allemaal direct tijdens de renovatie vervangen hoeven te worden, maar dat er in de onderhoudsperiode toegewerkt wordt naar een uniform eindbeeld.’
‘Enerzijds zijn die zaken subjectief. Iedereen vindt andere dingen mooi. Maar een architect heeft daar natuurlijk voor doorgeleerd. Die kan met goed onderbouwde voorstellen en eisen komen.’
Mulders: ‘In een tunnel zijn allerlei kasten, camera's, kabels, verlichtingen, afvoerbuizen en borden aanwezig. Weggebruikers kunnen hierdoor afgeleid raken. Stel u maar eens voor dat u op een drukke weg rijdt en moet bepalen waar u moet voorsorteren naar een andere rijbaan voor een afrit. Er kan zoveel te zien zijn, dat het moeilijk is om de juiste bewegwijzering te vinden.'
‘Daarom zorgen we dat het wegbeeld netjes oogt. We willen dat weggebruikers rust ervaren als ze door de tunnel heen rijden. Dat kunnen we bijvoorbeeld doen door al die kasten, kabels en camera's netjes weg te stoppen, of elementen bij elkaar te clusteren in plaats van op allerlei plekken door de tunnel heen te plaatsen.’
‘Als we naar de toekomst kijken, is het interessant wat er bij de Drechttunnel gaat gebeuren. Daar worden nieuwe ventilatoren geplaatst. Die moeten buiten de tunnelbuizen worden aangebracht.'
‘Daar is een nieuwe constructie voor nodig, zoals bij de renovatie van de Heinenoordtunnel in de A29 ook is gedaan. Zowel de ventilatoren als de constructie zullen zichtbaar zijn en hebben impact op het huidige beeld van de tunnelmonden. Dit vraagt om een zorgvuldig ontwerp met respect voor het originele beeld van de gebogen zwarte gevelwanden van de Drechttunnel. Dat is best spannend!’
En hebben jullie een voorbeeld van een tunnel die goed gelukt is?
Mulders: ‘Ik denk meteen aan de renovatie bij de Heinenoordtunnel. De nieuwe wandafwerking van de tunnelbuizen is een stuk mooier dan de oude, die met gele strepen en vlakken nogal onrustig oogde. De naamsaanduiding op de kop van de tunnel is ook heel fraai. Bovendien is de gevel van de dienstgebouwen nu grijs in plaats van geel, zodat het mooier bij de omgeving past. Daar is goed rekening gehouden met esthetiek!’
