Wat als het water verdwijnt?
Samen met 5 collega’s ben ik op veldbezoek in Yvoir, een plaatsje aan de Maas in België tussen Dinant en Namen. Dat wil zeggen, normaal ligt het aan de Maas. Nu ligt het aan een stinkende droge geul met een klein stroompje. Er is hier namelijk iets bijzonders aan de hand.
Eens in de 5 jaar leggen onze Belgische collega’s van Le Service Public de Wallonie een deel van de Maas droog om onderhoud uit te voeren aan oevers, dammen en sluizen. Dat doen ze door de stuwen open te zetten zodat al het water wegstroomt. Van de Maas blijft dan weinig over en dat willen we wel eens zien. En ruiken kunnen we het helaas ook, bah wat een stank!
Rivierbodem
Op de plek waar we gaan kijken ligt een eilandje in de rivier. Normaal kun je daar met een pontje komen. Nu ligt het triest op de bodem van de rivier en moet je lopend naar het eiland toe. Zo krijg je wel een mooi beeld van de rivierbodem: grof en fijn grind, zand en klei, allemaal meegevoerd door het rivierwater. Waar het water normaal hard stroomt, ligt vooral het zwaardere grind. Waar het langzamer stroomt, zien we meer zand, klei en slib. Mooi hoe die verschillen nu zo duidelijk te zien zijn.
We hebben steeds meer aandacht voor het sediment in de rivier
Bij Rijkswaterstaat hebben we steeds meer aandacht voor het sediment - grind, zand en klei - in de rivier. Door aanleg van stuwen komt er namelijk minder sediment naar Nederland. Maar de stroming van het water blijft wel sediment van onze rivierbodems meenemen richting zee. Zo daalt de bodem van de rivier.
De bodem daalt niet overal even hard en dat levert problemen op voor de scheepvaart. Er ontstaan namelijk drempels waarop de schepen vastlopen. En in droge zomers daalt het water mee met de bodem. De gebieden langs de rivier worden droger, en dat is schadelijk voor natuur en landbouw.
Onderhoud
Voorbij het eiland zien we dat er gewerkt wordt aan de oever. Er staat een hijskraan op de bodem van de rivier die met grote precisie enorme keien tegen de oever plaatst. Dit onderhoud voorkomt dat de oever steeds verder afslijt door het water (erosie) en de huizen vlakbij het water gevaar lopen.
Afval
Helaas vallen er ook minder mooie dingen droog. We kunnen goed zien hoeveel afval er eigenlijk in de rivier ligt. Naast stukken glas en ijzer (en een fiets) zien we veel plastic. Soms onherkenbaar, maar soms ook heel herkenbaar zoals een stofzuiger en kunstig beschilderde bordjes. Een van mijn collega’s doet een afstudeeronderzoek naar plastic in de Maas in Nederland. Het doel is om uit te vinden waar die rotzooi vandaan komt, zodat we het bij de bron kunnen aanpakken.
Mosselen in de Maas
We kunnen ook meer zien van het onderwaterleven in dit deel van de Maas. Ik heb nooit geweten dat er zo veel mosselen in deze rivier leven! Een deel van deze mosselen kwam hier van nature niet voor. Die zijn hier ooit naartoe gebracht of meegelift op de onderkant van een schip. Deze exoten verdrijven de schelpdieren die van nature voorkomen in de Maas.
Rivierprik
Helaas konden veel vissen niet op tijd wegkomen toen het water verdween. Ze liggen op het droge en veel zijn al dood. Maar we vinden een nog levende rivierprik en dat is bijzonder. Deze vis is door vervuiling en stuwen zeldzaam geworden in de Maas. Rijkswaterstaat heeft langs de stuwen in de Maas vistrappen aangelegd. Die zorgen er mede voor dat de prik weer vaker voorkomt in onze Nederlandse wateren. We brengen de vis snel terug naar het water en hopen dat hij zijn hachelijke avontuur overleeft!
Wat als het water verdwijnt?
Dankzij ons bezoek aan de drooggelegde Maas hebben we dat met eigen ogen gezien. Interessant en leerzaam! In Nederland kunnen we de bodem en het onderwaterleven niet op deze manier bestuderen. Wij voeren het onderhoud altijd uit zonder de rivier droog te leggen. Dat is soms lastig, maar de gevolgen van droogleggen zijn heel groot zoals we in België hebben gezien.
Met smerige schoenen stappen we weer in de auto terug naar huis. De geur herinnert ons nog wel even aan deze excursie!
Meer weten?
Klik op de linkjes voor meer informatie over rivierbodemdaling, onze aanpak van zwerfafval in rivieren, of als je meer wilt weten over visvriendelijke maatregelen.