Geschiedenis Ring Amsterdam (A10)

00:00:00 Bewoner Max Havelaar flat: "Het is echt een soort van magische grens, de snelweg, de ringweg, laat ik het zo zeggen." 00:00:09 Botte Jellema: En dan hebben we het over de Ring Amsterdam, de A10. Welkom bij de podcast van Rijkswaterstaat. Mijn naam is Botte Jellema. 00:00:17 Botte Jellema: Het is in 2020 30 jaar geleden dat de A10 om Amsterdam werd voltooid. Reden om even in te zoemen op deze weg die een paar unieke kenmerken heeft. De Ring is het grootste bouwwerk van Amsterdam en het is, net als de beroemde grachten indertijd, aangelegd als functionele infrastructuur rond de binnenstad. Een beetje minder romantisch, maar misschien wel net zo beeldbepalend. Ik spreek met Esther Reith. Zij is stedenbouwkundige van de gemeente Amsterdam. We zijn in een hoog gebouw vlak langs de Ringweg-West, het deel van de A10 tussen de Coentunnel en het knooppunt De Nieuwe Meer. Wat voor relatie heb je zelf met de ring A10 van Amsterdam? 00:00:57 Esther Reith: Ik woon in Amsterdam en ik woon ongeveer op een kilometer hemelsbreed afstand van de plek waar we hier zitten, aan de A10 West, richting de binnenstad. Dus ik woon binnen de Ring en als ik in bed lig, dan hoor ik 's nachts wel eens de auto's razen als de wind uit het westen komt. 00:01:19 Botte Jellema: Wat voor gedachtes horen daarbij? 00:01:21 Esther Reith: Dat vind ik het mindere punt van de A10. 00:01:26 Botte Jellema: Als je hem zo van boven bekijkt valt pas op hoeveel auto's en vrachtauto's er wel niet voorbijkomen. De continue aan- en afvoer van mensen en pakketjes voor de grootste stad van het land. Ik vraag Esther hoe zij de A10 ziet als stedenbouwkundige. 'Een fijne weg', noemt ze hem. 00:01:44 Esther Reith: Ik moet er niet aan denken dat al dat autoverkeer op het wegennet van Amsterdam zelf zit. Je ziet echt een ring van asfalt, van witte lijnen, van blauwe borden en vangrails en geluidschermen. Als je op de Ring zelf rijdt, dan ziet hij er eigenlijk overal hetzelfde uit, maar als je in de stad bent is dat natuurlijk niet zo. Als ik hier zo uit het raam kijk, dan zie ik echt een lange ring van asfalt. 00:02:15 Botte Jellema: Het is de Ring West waar wij op kijken. Ik ken mensen die er bang voor zijn. 00:02:20 Esther Reith: Waarom? 00:02:22 Botte Jellema: Dat ze er in de auto overheen moeten rijden. Weet je, zoals mensen ook bang zijn voor de periferie. 00:02:30 Esther Reith: Ja, dat kan ik me wel voorstellen, want ik ben zelf ook niet zo dol op autorijden, dus die emotie begrijp ik wel. Maar ik ken ook nog een verhaal, dat mensen het een attractie vinden, vooral kinderen. Er zijn kinderen in Amsterdam die het niet zo goed hebben en die niet zo vaak op de Ring komen. En als ze er dan op komen, dan is het net alsof ze naar een of ander pretpark gaan, door wat ze allemaal zien. 00:03:03 Botte Jellema: En hoe ziet voor haar een rondje om de stad eruit vanaf de A10? 00:03:06 Esther Reith: Dan gaan we van hier naar Noord en daar zie je dat de A10 heel duidelijk de scheiding is tussen het landschap van Waterland en het stedelijk gebied van Amsterdam-Noord, dus dat ligt echt heel scherp op de rand. En als je over die ringweg rijdt, dan zie je ook dat prachtige Waterland en dan ga je naar het Oosten onder het IJ door en dan kom je in Amsterdam-Oost. In het oostelijk deel van Amsterdam is het eigenlijk een heel afwisselend deel van groene gebieden en stadswijken. Daar gaat die weg op een talud hoog overheen, met allemaal onderdoorgangen zodat je goed van binnen naar buiten de Ring kunt komen. 00:03:54 Esther Reith: En dan kom je in Amsterdam-Zuid, het zuidelijk deel. Je gaat dus de Amstel over en komen we op de Zuidas en daar zie je dat snelweg en spoor een hele strakke bundeling hebben. Het ligt allemaal heel dicht tegen elkaar. Je hebt daar Station Zuid en dat maakt die plek zo bereikbaar, dat daar vanuit de geschiedenis al bedrijven vanzelf naartoe kwamen. Die zeiden: "Hier willen we zitten, dichtbij Schiphol, met een station en op de A10." 00:04:32 Esther Reith: Daar worden nu ook plannen voor gemaakt om de wegen van de A10 naar beneden te brengen, dus die gaan ondergronds. En dan gaat de stad er eigenlijk overheen, met een hoge verdichting. Vroeger was het bedacht als een zakelijk centrum. La Défense in Parijs is ook zo'n voorbeeld. Maar wat je nu al ziet is dat het een heel mooi gemixt stadscentrum wordt. Daar wordt ook gewoond, gewerkt en gerecreëerd, dus dat is de A10 Zuid en dan zijn we rond volgens mij. 00:05:14 Botte Jellema: De Ring A10 is een van de drukste wegen van het land. De weg fungeert een beetje als een enorme rotonde, waar je als automobilist of vrachtwagenchauffeur vrijwel altijd een stukje overheen rijdt wanneer je in Amsterdam moet zijn. Je moet er niet aan denken dat al dat verkeer door de stad zou gaan, maar de Ring heeft ook een nadeel. 00:05:32 Esther Reith: Ja, de hinder. Je hebt natuurlijk fijnstof, je hebt geluid, je hebt stank, dus er is echt wel wat overlast van die weg. Hij is heel dichtbij, dus hij ontsluit heel goed, maar de nabijheid betekent ook dat je er overlast van hebt. 00:05:55 Botte Jellema: Het is natuurlijk eigenlijk een enorm bouwwerk wat de binnenstad omsluit. Hoe zie jij, als stedenbouwkundige, dan die ringweg om zo'n stad? 00:06:06 Esther Reith: Ik zie hem fysiek als heel prettig, want het is ook een oriëntatiepunt, een herkenningspunt. Als je vanuit de stad naar buiten fietst dan weet je ongeveer waar je bent. Dan passeer je de ring, dan zie je hem en dan denk je: oh, ja, oké, ik moet nog zo lang fietsen. En andersom is dat natuurlijk ook zo, want je komt overal, waar je de stad in- of uitgaat, altijd die ring tegen, dus in die zin is die als oriëntatie heel belangrijk voor de stad geworden. 00:06:37 Botte Jellema: Wat doet dat met de bouw van de stad zelf? 00:06:41 Esther Reith: Dat beperkt ook, want die overlast waar we het net over hadden, dus geluidhinder en fijnstof, maakt ook dat je niet zo dicht op die weg kan bouwen. Dus je hebt rondom die weg ook heel veel stukken waar je eigenlijk zou willen dat de stad veel meer door zou gaan. Die fijne straten die wij kennen met een mix van functies. Bebouwing vrij dicht op elkaar en allemaal adressen aan de straten. Je zou willen dat, dat dan doorgaat maar daar zitten echt grote gaten tussen vanwege die geluidhinder en eigenlijk zou je willen dat je dat kunt opheffen. Dat je die stad gewoon lekker door kunt laten bouwen en dat die weg en die stad elkaar niet in de weg zitten. 00:07:26 Botte Jellema: Maar dat is nu dus wel zo. 00:07:27 Esther Reith: Ja, maar ik denk dat het wel steeds beter wordt, en dat komt natuurlijk omdat we proberen het geluid te verminderen. We krijgen misschien straks wel auto's die helemaal geen geluid meer geven en geen fijnstof meer uitstoten, dus qua milieu wordt het steeds beter. En we werken echt aan onze stad. De stad groeit, dus we moeten ook echt plekken vinden waar we kunnen bouwen. Dus die twee dingen, die gaan heel erg samen. 00:07:57 Botte Jellema: De A10 bepaalt voor een deel hoe Amsterdam eruitziet en ergens verbaast het me dat de Ring om de hoofdstad nog maar 30 jaar oud is. Het laatste deel dat werd gebouwd, ligt aan de andere kant van waar we nu zitten, het stuk bij de Zeeburgertunnel. De aanleiding dat dit in 1990 werd gerealiseerd, is bijzonder. 00:08:16 Esther Reith: Ja, de aanleiding daarvoor was dat Amsterdam Olympische stad wilde zijn. Die wilde de Olympische Spelen van 1992 naar Amsterdam halen. Dat was toen onder burgemeester Ed van Thijn. Je moet dan wel wat op orde hebben in je stad, als je de Olympische Spelen wilt organiseren. Dan moet je sportvoorziening hebben, zoals de ArenA. Je moet een plek hebben voor het Olympisch dorp, zoals Nieuw-Sloten was daar de locatie van, maar je moet ook goed bereikbaar zijn. En toen hebben ze dus besloten om die ring A10 rond te maken en het laatste stuk te maken. 00:08:54 Botte Jellema: Rijksweg 10 is de enige snelweg in Nederland die met hetzelfde wegnummer rond een stad gaat. Het is ook de enige ringweg in Nederland, die een snelweg is, die daadwerkelijk een ronde vorm heeft, of nou ja, ongeveer rond dan. Esther en ik zitten nu bij een deel dat al wat ouder is dan 30 jaar. 00:09:11 Esther Reith: Ja, vroeger was dat de Multatuliweg. In 1935 werd het algemeen uitbreidingsplan gemaakt: grote stadsuitbreiding aan de westkant van Amsterdam. Toen was daar een stadsweg gepland - dat heette toen een centuurparkweg - en die heette de Multatuliweg. Die lag gewoon gelijkvloers, want het was een stadsweg, en was helemaal verbonden met de rest van de stad. Later is daar een snelweg van gemaakt want de auto werd natuurlijk steeds belangrijker. De Einsteinweg werd het toen. 00:09:49 Botte Jellema: Zien we daar nog iets van? 00:09:51 Esther Reith: Ja, je ziet de Max Havelaar flats nog. Dat zijn die flats die echt pal langs de Ring staan, maar die stonden dus vroeger heel mooi langs die Parkweg maar ja, toen kwam die snelweg op die plek en die drukte eigenlijk die flats bijna weg. Als je daar op een balkonnetje staat, kan je de mensen op de snelweg nu een hand geven. 00:10:11 Botte Jellema: De stad houdt overal enige afstand tot de ring, maar ter hoogte van het Bos en Lommerplein lijkt alles wat te verdichten. Ik besluit om een kijkje te nemen en ik tref een bewoner van zo'n flat. 00:10:23 Botte Jellema: U woont in het beruchte gebouw, want eigenlijk heel Amsterdam kent het wel, dat ze dicht langs de snelweg staat. Hoe is het hier wonen? 00:10:29 Bewoner Max Havelaar flat: Het is hier eigenlijk best lekker wonen, want ik hoor helemaal niks van de snelweg. 00:10:33 Botte Jellema: Hoe kan dat? 00:10:35 Bewoner Max Havelaar flat: Ze hebben een ontwerpprijs gehad, waardoor ze een grote glazen gevel voor het gebouw gezet hebben, en die houdt al het geluid tegen. Ik hoor meer geluid van deze straatzijde dan van de snelwegzijde. Dus als er een knetterende scooter hier voorbij komt hoor ik die veel meer dan de achterzijde. 00:10:56 Botte Jellema: Deze bewoner blijkt toevallig bouwkundige te zijn. Hij weet veel van de geschiedenis van zijn bijzondere flat. 00:11:02 Bewoner Max Havelaar flat: Dit gebouw wilden ze eigenlijk slopen. Deze hele wijk was een vogelaarwijk zeg maar, de Kolenkitbuurt, beroemd, berucht en ze zijn gestart met dit gebouw. Ze wilden hem platgooien, maar volgens het bouwbesluit moet je vijf meter van de snelweg afbouwen en dat kon niet, want deze stond naast de snelweg. Dus ze konden alleen maar renoveren. Toen hebben ze dus die glazen gevel er voorgezet en die houdt al het geluid en fijnstof tegen. Vernuftige ventilatie zorgt ervoor dat iedereen een goede kwaliteit van leven heeft hier. 00:11:45 Bewoner Max Havelaar flat: Doordat de stad zich zo intens verhoudt tot deze snelweg, is er veel onderzoek naar gedaan. Esther denkt dat er geen weg is waar zoveel op gestudeerd is als de A10. 00:12:03 Esther Reith: Ja, dat is een vermoeden, maar ik denk wel dat, dat zo is. Ik ken heel veel mensen die op TU Delft hebben gestudeerd en afgestudeerd zijn op de A10. Het heeft heel veel ontwerpers, architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten geïnspireerd. Dat is waar we het net over hadden, dat niet zonder elkaar kunnen. Zo'n weg in zo'n stad zo met elkaar verweven. Dat fascineert natuurlijk ontwerpers, dus daar is al heel veel op gestudeerd. 00:12:40 Botte Jellema: Wat voor studies zijn het? Wat wordt er dan onderzocht? 00:12:42 Esther Reith: Er is onderzocht of je de weg kan ondertunnelen, of je hem kan overbouwen. Hier vlakbij, Bos en Lommerplein, is het echt uitgevoerd en wordt de weg echt overbouwd. De A10 Zuid, de Zuidas, waar natuurlijk heel veel kantoren en nu ook heel veel woningbouw is, is echt een hele belangrijke en hele bereikbare plek. Daar wordt gestudeerd op: hoe kan je de weg onder de grond krijgen, zodat die stad daar overdoor kan gaan. Ik kan me nog een studie herinneren van een grote hub hier ook vlakbij, bovenop de knoop bij de Lelylaan. 00:13:25 Botte Jellema: 'Hub' met een 'b' neem ik aan. 00:13:26 Esther Reith: 'Hub' met een 'b', ja. Dat is eigenlijk een hele grote bijenkorf, zo noemden de architecten dat toen, waar je de auto's achterlaat en dan met een nieuw vervoermiddel de stad ingaat. Het is heel erg nadenken, ook over: hoe gaan wij ons in de toekomst verplaatsen in de stad en wat voor een rol heeft die ringweg daar dan nog in? 00:13:49 Botte Jellema: Wat zijn de achterliggende gedachten bij de vragen die in die studies worden gesteld? 00:13:54 Esther Reith: Dat het gaat over de bereikbaarheid, dus hoe houden we de stad bereikbaar. Maar het gaat ook over: hoe kan de stad groeien en hoe kan je dat op een hele plezierige manier doen, zodat het ook een fijne plek is om te zijn. 00:14:10 Botte Jellema: De Ring heeft ook een mentaal component voor de inwoners. Je woont binnen de Ring of je woont buiten de Ring. Hoe zit dat? 00:14:21 Esther Reith: Ja, dat zit nog steeds in de hoofden van mensen. Als je dan vraagt aan heel veel mensen die erover nadenken om in de stad te gaan wonen: waar wil je dan wonen? Dan is het heel snel: binnen de Ring! En als je dan vraagt: waarom is dat dan? Wat zijn daar de redenen voor? Dan gaat het over dat attractieve leefmilieu wat je binnen de Ring hebt. Dus dan heb je leuke winkeltjes, koffietentjes, bibliotheek... 00:14:56 Botte Jellema: Bioscoop, theater... 00:14:57 Esther Reith: De kringloopwinkel. Alles lekker dicht bij elkaar, bijna echt op loopafstand. Elkaar veel ontmoeten op straat. Dat is het milieu waar mensen naar op zoek zijn. 00:15:08 Botte Jellema: Ik tref op straat een mevrouw die nu binnen de Ring woont, maar er ook buiten heeft gewoond. 00:15:12 Mevrouw op straat: Ik heb, denk ik, vier jaar buiten de Ring gewoond en daarna binnen de Ring. Het voelt wel alsof je veel dichter bij het centrum woont. Het voelt misschien een klein beetje als een ander stukje Amsterdam, maar ik wandel wel graag nog steeds hier. Ik vind ook dit ook nog steeds een leuke buurt om te zijn. 00:15:30 Botte Jellema: Maar merk je er wat van, dat mensen daar anders naar kijken? 00:15:32 Mevrouw op straat: Ja, dat sowieso. 00:15:34 Botte Jellema: Ik hoef m'n zin niet eens af te maken. 00:15:34 Mevrouw op straat: Ja, dat is waar, dat is toch een dingetje. Ook zelfs met advertenties voor huisgenoten staat er ook heel groot bij 'binnen de Ring, buiten de Ring'. Dat is toch gevoelsmatig een soort grens. En het voelt ook wel een klein beetje: dit meer een buitenstuk van de stad en dat... alsof het nog een beetje verlengde van het centrum is, terwijl het maar vijf minuten verschilt eigenlijk. 00:15:59 Botte Jellema: Ook de bouwkundige die in de flat aan de snelweg woont, kent het fenomeen binnen de Ring, buiten de Ring. 00:16:05 Bewoner Max Havelaar flat: Stel dat dit appartement, als het een koopappartement zou zijn, binnen de snelweg zou staan, dan is meteen een ton meer waard. 00:16:13 Botte Jellema: Een ton! 00:16:13 Bewoner Max Havelaar flat: Een ton meer waard. Maar omdat je net buiten de Ring zit, is het meteen een andere buurt en past het er gewoon minder goed. 00:16:24 Botte Jellema: En dat gaat over nog geen 100 meter ongeveer. 00:16:27 Bewoner Max Havelaar flat: Het is echt een soort van magische grens. De snelweg, de ringweg laat ik het zo zeggen. En ja, het slaat nergens op. Er is een huizentekort in Amsterdam en dit is een groot appartement en als het een koopappartement zou zijn, dan zou er echt een ton verschil in zitten. 00:16:45 Esther Reith: En de grap is, dat als je kijkt naar hoe wij bezig zijn om die stad steeds verder te verdichten, omdat er steeds meer mensen hier willen wonen, dat die gebieden van die mix van stedelijkheid, met al die functies zo dicht bij elkaar, zich steeds verder uitbreiden. En je hebt ook die gebieden nu buiten de Ring, dus dat denken van binnen en buiten de Ring, dat zit nog wel in de hoofden van mensen, maar dat is wel aan het veranderen. 00:17:16 Botte Jellema: Daar spelen jullie als stedenbouwkundige natuurlijk ook een rol bij. 00:17:18 Esther Reith: Ja, doordat je locaties zoekt waar je kunt gaan bouwen en dat je het dan op zo'n manier doet dat je dat milieu, wat mensen fijn vinden, probeert zoveel mogelijk uit te breiden. 00:17:35 Botte Jellema: Dat lijkt me heel vervelend voor jou als stedenbouwkundige, want elke keer is het weer: ik wil binnen de Ring wonen, er moeten meer huizen binnen de Ring komen. 00:17:43 Esther Reith: Ja, maar dat is inmiddels niet meer zo, want die ruimte is bijna op in de buurt van de Ring. Daar zijn nog ruimtes, maar dat is best moeilijk, want dan moet je echt wel wat zaken geregeld hebben. Die geluidhinder en die fijnstof en zo. Waar zit het hem nou in, hè? Ik denk dat het veel meer is, dat je wilt zorgen dat die gebieden goed op elkaar aangesloten zijn. Dus dat wat al prettig is, dat je met nieuwe plannen goed op die prettige gebieden aansluit. Dat je fijne fietsroutes hebt en fijne straten met winkeltjes eraan, of in ieder geval ruimtes waar die winkeltjes kunnen komen, en dat je niet grote gaten laat vallen, maar dat je probeert, dat al die gebieden een goede samenhang hebben. 00:18:29 Esther Reith: Dat daar zo'n ring tussen loopt, vind ik eigenlijk helemaal niet zo belangrijk. Ik vind het zelf mooi dat hij er is, maar als je het niet weet, misschien zie je hem wel helemaal niet. Die stad gaat gewoon door, die loopt gewoon door. Dat zou mijn ideaal zijn, dat de stedelijke gebieden goed aaneengesloten zijn, dat het prettig is op straat. Dan merk je hem helemaal niet. Dat zou mooi zijn. 00:19:04 Botte Jellema: En hoe zou je dat kunnen doen? 00:19:05 Esther Reith: Dat gaat erover, dat je als stadsplanners goed kijkt naar welke gebieden je op een goede manier op elkaar aansluit. Ik vind dat altijd moeilijk om in woorden uit te leggen. Daar heb ik dan het liefst een kaart bij. Ik heb een mooi boekje meegenomen waarin ik je dat kan laten zien. 00:19:25 Esther Reith: Als we hier naar buiten kijken, zo'n route die naar de Sloterplas loopt. Voor ons ligt de Sloterplas en je wilt eigenlijk dat je vanuit die Sloterplas naar het centrum kunt fietsen, langs een hele plezierige weg, zonder dat er echt gaten in zitten, donkere plekken. Stel je voor dat je hier vanmiddag om 17:30 uur fietst en er dan langs hele stukken helemaal geen lampjes branden, dan is dat heel onplezierig. Dus je wilt een soort aaneengesloten stuk stad hebben. Nou, daar gaat het om. Die plekken heel goed uit te kiezen en daar goeie dingen te doen. Voordeuren aan de straat zeg ik altijd, dat er ogen op straat zijn. Dat mensen je zien, dat jij gezien wordt en jij ziet andere mensen. Maar ook overdag dat het een fijne route is, dat het plezierig is om te zijn, dat er leuke functies zijn. Dat is wat wij allemaal fijn vinden volgens mij, en zo maak je een prettige stad. 00:20:39 Botte Jellema: Ik snap dat het belangrijk is voor het ontsluiten van de stad, maar ik had eerlijk gezegd verwacht dat je had gezegd: was hij maar weg, hadden we hem maar nooit gehad, hadden we maar, weet ik veel, misschien nog tien kilometer verderop gelegd, al dat verkeer in de stad. Maar dat is helemaal niet zo. 00:20:55 Esther Reith: Nee, helemaal niet. Ik hou wel van de Ring. 00:21:11 Botte Jellema: Ik vraag Esther om eens te fantaseren over de toekomst. Hoe zou de snelweg er over 70 jaar uitzien als hij 100 jaar bestaat? 00:21:19 Esther Reith: Dan zien we, denk ik, een ring waar nog steeds verkeer overheen gaat. Welk verkeer weet ik niet. Dat kennen we nu nog niet waarschijnlijk. 00:21:30 Botte Jellema: Misschien is het zelfrijdend, waarschijnlijk elektrisch, of... 00:21:33 Esther Reith: Dus alle nadelen die de Ring heeft zullen, denk ik, weg zijn. Tenminste dat hoop ik. 00:21:42 Botte Jellema: Ja, de stank en de stof en dat soort dingen. 00:21:49 Esther Reith: Al die gaten die er nu nog zijn langs die ringzone - omdat het zo moeilijk is om daar te bouwen - die zijn, denk ik, heel mooi opgevuld. Er is nog iets anders wat echt een kans is. We zien hier de Sloterplas en je ziet best veel groene stukken, en je zou daar een hele mooie groene ring van kunnen maken. Die loopt niet helemaal naast de Ring A10, maar het is een centuurgordel om de stad, met allemaal mooie plassen en parken. Als je die heel mooi met fietsroutes aan elkaar verbindt, dan wordt deze ringzone ook hele fijne plek om te wonen. Dus ik denk dat het ook echt mooier wordt straks. Groener, maar ook meer verstedelijking, dus dat kan heel goed naast elkaar. En een ring die er nog steeds is, als kenmerkend element, maar dan zonder alle nadelige dingen. 00:22:50 Botte Jellema: Wat een optimistische toekomstvisie. 00:22:52 Esther Reith: Ja, ik ben een positief mens. 00:23:01 Botte Jellema: Je hoorde een aflevering uit de podcastserie over het werk van Rijkswaterstaat, en deze keer hadden we een ontmoeting met Esther Reith. Zij is stedenbouwkundige van de gemeente Amsterdam, een aflevering die we maken omdat het in 2020 30 jaar geleden is dat de ringweg A10 bij Amsterdam werd voltooid. Bedankt voor het luisteren. 19 Ring A10.mp3