Factsheet: E-bike probeeraanbod

Deze probeeracties zijn voornamelijk gericht op automobilisten, met als doel om de hinder van wegwerkzaamheden te verminderen en/of bij te dragen aan de transitie naar duurzame mobiliteit. De e-bike stimuleert automobilisten om (meer, vaker, langere afstanden) te gaan fietsen.

Het aanschaffen van een e-bike is voor velen een grote stap vanwege de hoge kosten. Het uitproberen van de e-bike (of een speed pedelec) voor 1 of enkele weken verlaagt deze drempel.

Het voordeel van een e-bike is dat een reiziger gemakkelijker langere afstanden fietst dan op de ‘gewone’ fiets. Zo zijn meer bestemmingen bereikbaar op fietsafstand. Een rit met een e-bike kan een autorit vervangen, waardoor de uitstoot en drukte op de weg vermindert. Voor de reiziger zijn er ook gezondheidsvoordelen, kostenbesparing, een betrouwbaardere reistijd en mogelijke reistijdwinst door filemijding.

Een e-bike probeeraanbod is er in verschillende vormen:

• Het probeeraanbod kan onderdeel zijn van de hinderaanpak, om de ontstane hinder door bijvoorbeeld wegwerkzaamheden te beperken.
• E-bike probeeracties kunnen onderdeel zijn van de werkgeversaanpak: door werknemers te laten ervaren hoe het is om met de e-bike naar hun werk te komen, stappen sommige werknemers over van de auto naar de (e-)fiets. In deze factsheet maken we onderscheid tussen woon-werkverkeer en zakelijke reizen voor de werkgeversaanpak.
• Ook kan een e-bike probeeractie onderdeel zijn van een bewonersaanpak: dat kan bij een nieuwbouwwijk of een bestaande wijk met veel fileproblemen zorgen voor minder autogebruik.

Na afloop van de probeerperiode kan een aanschafregeling worden aangeboden, waarbij deelnemers met een korting of een regeling vanuit de werkgever een e-bike kunnen aanschaffen en daarmee de barrière van de hoge aanschafkosten nog verder wordt verlaagd.

Bereikbaarheidseffecten

De bereikbaarheidseffecten hangen sterk af van het doel en de vorm van de e-bike probeeractie. Het doel van de meeste e-bike probeeracties is om deelnemers te stimuleren vaker (naar hun werk) te fietsen of langere afstanden te fietsen.

Soms is een e-bike probeeractie ook onderdeel van een maatregelpakket bij een hinderaanpak, zoals tijdens de afsluiting van delen van de A73 bij Zuid-Limburg Bereikbaar. In dat geval kan de e-bike probeeractie zorgen voor betere bereikbaarheid. De individuele bereikbaarheidseffecten kunnen erg verschillen.

BEREIKBAARHEIDSEFFECTEN

Context	Project	Jaar	Uitgeprobeerd uur	Aantal deelnemers	Bereikbaarheidseffect (automijdingen per deelnemer)
Hinderaanpak	A79 Zuid-Limburg Bereikbaar Volledige afsluiting	2021	4 weken	100	0,64 per werkdag
Hinderaanpak	A73 Midden-Limburg Bereikbaar Volledige afsluiting	2023	6 weken	200	0.38 per werkdag 0.46 per weekenddag
Werkgeversaanpak: woonwerkreizen	Groot Schiphol Bereikbaar	2020	N.B.	48	0.40 per werkdag
Werkgeversaanpak: woonwerkreizen	#Posifiets	2023	1 week	61	0,55 per werkdag
Werkgeversaanpak: woonwerkreizen	Brainport bereikbaar (Ook voor inwoners)	2022-2023	1 week	381	0,30 per dag
Werkgeversaanpak: zakelijk reizen	Overijssel Bereikbaar; Thuiszorgmedewerkers	2023	3 maanden	50	Tijdens de actie heeft: 54% de auto bijna niet meer gebruikt 71% de e-bike meer dan de helft van de week gebruikt
Bewonersaanpak	Gemeente Nijmegen N844	2020	N.B.	20	0,76 per dag
Bewonersaanpak	Zuid-Holland Bereikbaar	2023	1 week	90	0,50 per dag
Bewonersaanpak	Zuid-Holland Bereikbaar	2019	1 week	352	0,19 per dag

N.B. betekent informatie niet beschikbaar Er zijn meer projecten gedaan, maar daarvan zijn de bereikbaarheidseffecten niet bekend.

Gemiddeld liggen de aantallen automijdingen door e-bike probeeracties op 0,47 automijding per deelnemer per dag. Bij de hinderaanpak liggen de automijdingen tussen de 0,38 en 0,64 per werkdag. Bij de bewonersaanpak zijn grote verschillen tussen de projecten, met een bandbreedte van 0,19 tot 0,76 automijding per deelnemer per dag, waarbij 0,19 een lage uitschieter is vergeleken met de rest van de projecten.

Bij de werkgeversaanpak liggen de effecten rond de 0,4 en 0,5 automijdingen. En bij een gecombineerde aanpak van werkgevers en bewoners is de automijding 0,30. De e-bike actiegericht op thuiszorgmedewerkers onderscheidt zich van de andere projecten, omdat het over zakelijke reizen gaat. De actie voor thuiszorgmedewerkers was erg effectief en passend bij deze doelgroep.

Effecten lange termijn

Een van de doelen van de e-bike probeeractie is dat het leidt tot een structurele gedragsverandering. Om ritten die deelnemers normaal met de auto maken structureel te vervangen door een rit met de e-bike. Daarvoor is het van belang dat deelnemers overgaan tot aanschaf van een e-bike en de intentie hebben om vaker met de e-bike op pad te gaan.

Daarnaast kan het ook zo zijn dat mensen ontdekken dat de e-bike toch niet geschikt is voor hun doelen, maar dat ze toch meer gaan fietsen. Gegevens van de Brainport Bereikbaar geven indicaties van de intenties om meer te gaan fietsen en een e-bike aan te schaffen van een e-bike probeeractie.

Dit zijn voorbeelden, maar kunnen wel gezien worden als representatief voor andere e-bike probeeracties.

Intentie om e-bike aan te schaffen (N=249)

Ik ga zeker een e-bike aanschaffen	16%
Ik overweeg een e-bike aan te schaffen	45%
Ik ben niet van plan om een e-bike aan te schaffen	15%
Ik weet het nog niet	25%

Het aantal deelnemers dat na de probeeractie de intentie heeft om een e-bike aan te schaffen ligt tussen de 20% en 63%. De grootste barrière voor veel deelnemers (tussen 33% en 64%) om een e-bike aan te schaffen is de hoge aanschafprijs.

Deze barrière kan deels weggenomen worden door een aanschafregeling aan te bieden, zodat deelnemers de e-bike met korting kunnen overnemen of ‘bij elkaar fietsen’, door een vergoeding per gefietste kilometer. Een aantal e-bike probeeracties gaf ook de mogelijkheid om de e-bike over te nemen.

Het percentage deelnemers dat die mogelijkheid gebruikte ligt tussen de 15% en 80%, met een mediaan van 20%. Dit grote verschil wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de voorwaarden van de aanschafregeling.

Intentie om vaker met de fiets of e-bike op pad te gaan (N=249)

Ja, ik ga vaker met de e-bike	40%
Ja, ik ga vaker met de fiets	32%
Nee	28%

In bovenstaande tabel is te zien hoe de intentie om vaker met de fiets of e-bike op pad te gaan verdeeld is onder deelnemers aan de e-bike probeeractie van Brainport Bereikbaar. 40% van de deelnemers verwacht vaker de e-bike te gaan gebruiken en 32% wil vaker op de fiets.

Duurzaamheidseffecten

Uit evaluaties blijkt dat wanneer automobilisten door een e-bike probeeractie tijdelijk een ander vervoermiddel gaan gebruiken, zoals de fiets of de e-bike, een deel dit gedrag vasthoudt na afronding van het probeeraanbod, als blijkt dat het alternatief voldoende aantrekkelijk voor hen is.

Door de e-bike of speed pedelec te gebruiken kunnen langere afstanden worden afgelegd dan met de ‘gewone’ fiets. Daarom heeft het veel potentie om (korte) autoritten te vervangen. Een stijging van het aantal fietsers ten koste van autoritten zorgt voor een reductie van emissies.

Fietsen zorgt ook voor minder vervuiling in de vorm van fijnstof, geluid en lichtvervuiling dan autoritten en er zijn positieve effecten op de gezondheid. Voor een automijding door de e-bike (of speed pedelec) wordt uitgegaan van een gemiddelde reisafstand van 9,5 km (volgens KiM) en de gemiddelde uitstoot op basis van het wagenpark 2023 (KEV 2022 bewerking door MuConsult).

EMISSIEREDUCTIE (BESPARING IN KG/AUTOMIJDING)

CO2	NOx	PM10
1.4	0,00017	0,00019

Kosten

De kostenposten van e-bike probeeracties zijn:

• e-bikes
• e-bikes (lease, eigendom of via rijwielhandelaren)
• eventueel stalling en beheer
• reserveringssysteem
• communicatie/campagne
• organisatie
• M&E
• kosten van diefstal
• eventuele aanschafregeling

De kosten hangen af van de opzet van de e-bike probeeractie. Door samen te werken met rijwielhandelaren is de inkoop of lease van de fietsen niet nodig. De rijwielhandelaren kunnen bijvoorbeeld een vergoeding krijgen per fiets die zij uitlenen.

Met een eigen e-bikepool kunnen fietsen voor een bepaalde tijd ingezet worden per werkgever, zoals bij de werkgeversaanpak van Goedopweg. In zijn algemeenheid zijn de totale projectkosten van de acties door fietsen te betrekken van rijwielhandelaren voordeliger dan het aanschaffen of leasen van e-bikes.

Hoe meer beschikbare fietsen en hoe langer de actie loopt, des te hogere totale kosten voor het project, terwijl de kosten per probeerweek juist lager worden.

KOSTEN

Type project	Kosten	Projecten
Probeeractie via fietswielhandelaren	100-180 euro per probeerweek (100% gebruik)	Onsbrabant fietst Zuid Holland Bereikbaar 2023
Probeeractie met leasefietsen	50-80 euro per week (100% beschikbaar terwijl de bezetting varieert)	Gemeente Overbetuwe, Hinderaanpak A73, Groningen Bereikbaar, Goedopweg bewonersaanpak, Goedopweg werkgeversaanpak

Aandachtspunten en variabelen die van invloed zijn

Context die van invloed is op de effecten

• Wegwerkzaamheden voor autoverkeer, al dan niet met volledige afsluiting kunnen ervoor zorgen dat fietsen (e-bike) aantrekkelijker wordt. Dit is een goed moment om de e-bike als alternatief voor de auto aan te bieden.
• Het seizoen en het weer kunnen invloed hebben op de effecten van de e-bike probeeractie. In periodes dat het veel regent of bij lage temperaturen, zoals in de herfst en winter is er vaak minder animo voor een probeeractie.
• Veel van de e-bike probeeracties waren onderdeel van een grotere fietscampagne. Dat werkt goed als hetzelfde ‘merk’ wordt gebruikt en daarmee de herkenbaarheid wordt vergroot. Voorbeelden hiervan zijn de IkFiets-, #Posifiets- en Sjees-campagnes. Bij elk van deze campagnes was de e-bike probeeractie een onderdeel van de bredere fietsstimuleringsaanpak.

Kwaliteit e-bikeprobeeractie

• Een belangrijke variabele die invloed kan hebben op de effecten van de probeeractie is de probeerperiode. Bij een aantal evaluaties geven deelnemers aan dat 1 probeerweek te kort is. Deelnemers geven bijvoorbeeld aan dat het in de probeerweek slecht weer was, dat ze door ziekte beperkt de e-bike konden gebruiken of dat ze maar een beperkt aantal dagen naar kantoor gaan. Daarnaast heeft een langere periode meer kans op langdurige gedragsverandering (CROW, 2015). Daarentegen lopen de kosten van de probeeractie meer op naarmate de probeerperiode langer duurt.
• Een andere variabele die de effecten kan beïnvloeden is een aanschafregeling. De Boom en het Meer (een aanbieder van e-bike probeeracties) ziet dat de aanschafregeling nu relevanter wordt, omdat de doelgroep zich verbreedt van voornamelijk kantoormedewerkers naar een brede mix van beroepen. Door een aanschafregeling wordt de drempel om een e-bike aan te schaffen minder hoog. Vaak zijn er via de werkgever al aanschafregelingen, maar die zijn vaak niet (voldoende) bekend bij de werknemer. Als onderdeel van de e-bike probeeractie zouden de werknemers op bestaande regelingen geattendeerd kunnen worden. Wanneer er geen regelingen bij de werkgever bestaan, kunnen de resultaten van de probeeractie gebruikt worden om daarover in gesprek te gaan. De Boom en het Meer geeft aan dat met een aanschafregeling op lange termijn 35% van de deelnemers vaker gaat fietsen.

Organisatorische leerpunten

• Het is belangrijk om de doelgroep van de actie goed scherp te stellen. Met een strengere selectie van de deelnemers, bijvoorbeeld werknemers die met de auto reizen en die op fietsbare afstanden van hun werk wonen, kan een hogere potentie voor automijdingen bereikt worden. Uit onderzoek blijkt dat de e-bike voornamelijk de gewone fiets vervangt (KiM, 2022), alleen bij woon-werkritten leidt het gebruik van de e-bike tot afname van autoritten.
• Maak de aanmeldprocedure zo eenvoudig mogelijk.
• Het is belangrijk om vooraf goed na te denken over monitoring tijdens en de evaluatie van de probeeractie. Idealiter wordt er een voor- en nameting afgenomen en worden die metingen aangevuld door outputinformatie, zoals het aantal gefietste kilometers per persoon. Verder is het goed om na te denken over een manier om de bereikbaarheid (automijdingen per dag, het liefst met onderscheid tussen week en weekend) en langetermijneffecten (aanschaf en fietsgedrag) te meten.
• Daarnaast is marketing een essentieel onderdeel bij de e-bike probeeractie. Soms kunnen bestaande kanalen via bijvoorbeeld de werkgeversaanpak ingezet worden. Ook maakten veel organisatoren van probeeracties gebruik van (sociale) mediacampagnes. Het is hierbij mogelijk om fietsambassadeurs te gebruiken. Mensen die zo veel mogelijk lijken op de deelnemers (collega’s, stadsgenoten), maar al wel veel fietsen en daar enthousiast over vertellen.
• Er zijn verschillen in de manier van organiseren: sommige regio’s gebruikten een bestaand aanbod van e-bikes bij fietsenwinkels. Of de e-bikes werden via een leasebedrijf gehuurd. Eén regio faciliteerde dat deelnemers zelf een abonnement afsloten bij een leasebedrijf, de deelnemers kregen korting op het abonnement per spitsmijding en bij 12 spitsmijdingen per maand was het abonnement gratis.

Vuistregels

• effect bereikbaarheid: gemiddeld 0,47 automijdingen per deelnemer per dag. Tussen de 0,30-0,76 automijdingen per deelnemer per dag. Gemiddeld rond de 2 automijdingen per deelnemer per week.
• effect duurzaamheid: reductie van 1,4 kg CO2 per automijding
• kosten: 50 tot 180 euro per week

Vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen?

Heeft u vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen? Neem dan contact met ons op via het contactformulier.