Digitale platformen in de fysieke leefomgeving

Deze vragen kwamen naar boven tijdens Expeditie RWS2050. En de antwoorden dienen als input voor de ontwikkeling van het accent ‘Rijkswaterstaat in data-ecosystemen’ in de nieuwe strategie van Rijkswaterstaat.

Eén van de trends die tijdens Expeditie RWS2050 is benoemd, is de platformisering van de samenleving. Steeds meer van ons sociaaleconomische verkeer verloopt via digitale platformen. Avondeten wordt besteld via platformen als Thuisbezorgd of Deliveroo, vakantieaccommodaties worden geboekt via Airbnb of Booking.com en producten worden besteld via Bol.com of Amazon. Platformbedrijven hebben een formule gevonden om een schakel te zijn tussen vraag en aanbod, en bouwen hier hun verdienmodellen op. Daarbij verzamelen ze data over onze likes en reviews en kunnen daarmee hun businessmodel verstevigen en uitbreiden.

Digitale platformen actief binnen domeinen van Rijkswaterstaat

Ook in de domeinen waarin Rijkswaterstaat actief is, zien we steeds meer platformbedrijven opkomen die gerichte diensten ontwikkelen. Zo beschikken navigatieplatformen als Google Maps, Waze en Flitsmeister, op basis van hun gebruikersdata, over steeds betere informatie over bijvoorbeeld de conditie van onze wegen. Rijkswaterstaat maakt zelf ook steeds meer gebruik van platformen, zoals het Nationaal Dataportaal Wegverkeer waarop we samen met andere overheden mobiliteitsdata delen, of digitale marktplaatsen voor hergebruik van materialen zoals Madaster en Excess Materials Exchange (EME). Ook worden citizen science-platformen, zoals de Nationale Databank Flora en Fauna, gebruikt om informatie over de biodiversiteit van het eigen areaal in te winnen.

Traditionele structuren worden doorbroken

Digitale platformen kunnen de manier waarop zaken binnen een sector georganiseerd zijn volledig op zijn kop zetten. Denk bijvoorbeeld aan de platformdienst Uber(Pop) waarbij particuliere chauffeurs zonder licentie en BTW vrij hun passagiers konden vervoeren. Dat resulteerde in een oneerlijke concurrentiepositie ten opzichte van traditionele taxibedrijven. Een ander voorbeeld: logistieke platformen zoals Quicargo of 4Shipping, waarbij het koppelen van vraag en aanbod tussen verladers en vervoerders ertoe leidt dat traditionele ketens doorbroken worden. Of platformen in de bouw zoals Werkspot die de arbeidsmarkt in de klus- en onderhoudsbranche volledig heeft geflexibiliseerd.

Verschuivingen in taken en rollen

Ook Rijkswaterstaat zal steeds meer van digitale platformen merken. Sommige collega’s zijn ervan overtuigd dat de taken en verantwoordelijkheden van Rijkswaterstaat hierdoor gaan veranderen. Zij verwachten bijvoorbeeld dat onze rol in het verkeersmanagement heel anders wordt. Verkeerssignalering door middel van DRIPS en matrixborden wordt volgens hen op termijn overbodig. Platformen maken het mogelijk om verkeersinformatie op maat aan de weggebruiker te leveren. Daarnaast leidt het gebruik van digitale platformen tot allerlei vragen over bijvoorbeeld data-eigenaarschap en over de voorwaarden die vanuit de publieke verantwoordelijkheid gesteld moeten worden. Rijkswaterstaat zal zich bij de diverse platformen bewust moeten bezinnen op haar rol: als toeschouwer, als klant, als partner, als regisseur, als mede-ontwikkelaar of als eigenaar. Al deze rollen gaan gepaard met bepaalde kansen en risico’s. Daarmee moeten we rekening houden bij toekomstige strategische keuzes.