Natuur en industrie gaan goed samen in de Nieuwe Waterweg
De Nieuwe Waterweg krijgt een kunstmatig rif dat de kracht van de golven breekt en een leefgebied vormt voor tal van dieren. Zo verbetert de biodiversiteit en waterkwaliteit.
Op 24 juni 2022 schaarden Rijkswaterstaat, gemeente Rotterdam, Boskalis en Reefy zich achter een samenwerkingsovereenkomst om dit kunstmatige rif in het project Groene Poort te plaatsen.
Ongehinderde ingang naar het achterland
De Nieuwe Waterweg is een van de weinige plaatsen in Nederland waar de Noordzee in open verbinding staat met zoet water. De Maas mondt hier uit in zee. Het vormt voor trekvissen een ongehinderde ingang naar het achterland en is daarom een essentiële locatie om de waterkwaliteit en natuur in de Maas te verbeteren.
Rijkswaterstaat, gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam én het Wereld Natuur Fonds werken hier daarom samen aan, in het project Groene Poort.
'We zien de combinatie tussen natuur en industrie juist als voordeel.'
Het lijkt misschien wat vreemd, om te werken aan waterkwaliteit in een sterk geïndustrialiseerd gebied als de Nieuwe Waterweg. Maar dat is het niet, verzekert Joep van Leeuwen van gemeente Rotterdam. ‘We zien de combinatie tussen natuur en industrie juist als voordeel. Zonder haven en industrie is hier geen open verbinding. Dan zou de unieke geleidelijke overgang van zout naar zoet water niet bestaan.’
Tegelijkertijd is de rivier aangepast aan de wensen van mens en industrie, vertelt Jos Wieggers, senior adviseur eco-engineering bij Rijkswaterstaat. ‘Harde, steile kades zijn goed voor de scheepvaart, maar minder voor planten en dieren. We realiseren in dit gebied 5 km aan natuurvriendelijke oevers. Zónder dat de scheepvaart hinder daarvan ondervindt. We laten de vaargeul namelijk ongemoeid.’
Hergebruik van puin
Om natuurvriendelijke oevers te realiseren, worden in het verlengde van de Nieuwe Waterweg, nabij Rozenburg en Maassluis, tussen bestaande kribben langsdammen aangelegd. Zo’n langsdam ligt parallel aan de oever.
Wieggers: ‘Daarvoor hergebruiken we overtollige grond, steen of beton van projecten uit Rotterdam en het omliggende havengebied. Zo hebben we laatst nog een lading voeten van parkeermeters gebruikt. Ideaal voor alle partijen; zij hoeven hun materiaal niet af te voeren en wij kunnen zo circulair mogelijk werken. Zo zijn natuur en industrie geen gescheiden werelden meer, maar versterken ze elkaar.’
‘De bodem tussen de oevers en de nieuwe langsdammen wordt verhoogd, zodat hij langzaam afloopt richting de nieuwe dam’, vertelt Van Leeuwen. ‘Een deel van de bodem valt droog bij eb en loopt onder water bij vloed. In dit brakke water voelen waterplanten en vogels zich thuis.’
Ingang naar het achterland
‘Trekvissen ruiken waar zoet water de zee in stroomt en vinden de Nieuwe Waterweg dus wel’, vult Wieggers aan. ‘Daarna moeten ze voldoende voedsel- en rustplaatsen vinden om verder stroomopwaarts te zwemmen. Je kunt stroomopwaarts heel hard werken aan goede leefomstandigheden, maar als vissen die omstandigheden eerder niet tegenkomen, kunnen ze die verderop ook niet bereiken. Daarom nemen we juist op deze plek maatregelen voor verbetering van de waterkwaliteit.’
Versnellen door innovatie
Project Groene Poort is een proeftuin voor innovatie. Wieggers: ‘Het gaat niet goed genoeg met de waterkwaliteit in Nederland. Daarom kijken we naar innovatieve ideeën en hergebruik van materiaal om de waterkwaliteit sneller te verbeteren.’
‘We werken binnen dit project bijvoorbeeld alleen met gebruikte materialen’, vertelt Van Leeuwen. ‘Zo testen we de Riodam, schoongemaakte rioleringsbuizen die als waterdoorlatende dam ingezet kunnen worden.’
Testlocatie voor Reefy
Innovatie en samenwerking brengt de natuur binnen het project verder. Een mooi voorbeeld daarvan is Reefy, een start-up die vorig jaar geselecteerd is in het Rotterdamse innovatieprogramma Port XL.
‘Reefy maakt een soort legoblokken die in het water gestapeld kunnen worden’, legt Wieggers uit. ‘Die blokken vormen een schuilplaats voor vissen en andere diersoorten. Tegelijkertijd remmen ze de golfkracht, zodat richting de oever een rustig leefgebied voor planten en dieren ontstaat.’
De Groene Poort wordt de eerste grootschalige testlocatie voor Reefy.
De samenwerking houdt in dat Rijkswaterstaat en gemeente Rotterdam de Reefy-blokken inkopen en Boskalis, een van de partners van Port XL, ze op eigen kosten in een proefopstelling van 30 meter installeert. De Groene Poort wordt de eerste grootschalige testlocatie voor Reefy.
Eerste resultaten al zichtbaar
Het werken met gebruikte materialen is een van de uitgangspunten van het project, maar blijkt ook een uitdaging te zijn. Van Leeuwen: ‘We moeten steeds op zoek naar partijen steenachtige materialen die we kunnen gebruiken. Ook bij de Riodam is bijvoorbeeld aanlevering van buizen lastig. Daardoor gaat het werk soms trager dan je wil. Tegelijkertijd is geleidelijke uitvoering van het werk juist weer goed voor het herstel van de natuur. En je ziet meteen resultaat. Soorten die er eerder nog niet waren, zoals de houting, zijn nu al in het gebied aanwezig. Het zelfherstellend vermogen van de natuur is enorm. Wij creëren daarvoor de goede omstandigheden.’
