Wat doet droogte met dynamische delta?
In de kranten, op televisie en op de radio was de aanhoudende droogte, in combinatie met hoge temperaturen, de afgelopen maanden een hot item. Na een zomer met hoogwater in 2021, was het nu een heel ander soort zomer. De droogte heeft en had ook invloed op dieren en planten.
De situatie in de Biesbosch week af van andere regio’s. Hoe komt dit? En welke lessen kunnen we hieruit trekken voor klimaatbestendigere natuurgebieden?
Wat de Biesbosch typeert
De natuur en het klimaat zijn onvoorspelbaar, zo bleek ook deze zomer. Maar de natuur is ook zeer divers. Waar op meerdere plekken in het land lage waterstanden zorgden voor problemen, leek de Biesbosch nergens last van te hebben. Hoe kan dat? En wat typeert dit natuurgebied?
Vera Praet en Harm Blom, boswachters-ecologie en boswachters-publiek binnen team Biesbosch Staatsbosbeheer, vertellen: ‘De Biesbosch is een uniek gebied waar het water vrij doorheen stroomt. Kreken, eilanden, wilgenbossen, kruidenrijke ruigten en bijzondere graslanden wisselen elkaar af. Ruimte voor de rivierprojecten, zoals de Noordwaard, hebben de Biesbosch een impuls gegeven. Er is weer sprake van grootschalige, ondiepe en waterrijke gebieden. De Noordwaard is daarin het kloppende hart van de Biesbosch voor vele soorten dieren, zoals grutto’s en roerdompen.’
Wat leeft er in de Biesbosch?
De Biesbosch staat bekend om de bevers, arenden en ijsvogels. Maar er leeft veel meer. Zo liggen langs de rivieren unieke stroomdalgraslanden vol zeldzame planten en insecten. En het gebied is jaarrond belangrijk voor duizenden trek- en broedvogels.
Echt verborgen is het leven onder water: er leven misschien wel miljoenen vissen in het water. Veel soorten komen om te rusten, te paaien en om op te groeien. De kraamkamerfunctie is hier erg belangrijk voor de overleving van vele soorten vissen.
Zoetwatergetijdengebieden, zoals de Biesbosch, kenmerken zich door veel variatie en dynamiek. Er is daarvoor veel ruimte voor allerlei dier- en plantensoorten.
Met gericht beheer inspelen op de dynamiek
Doordat het gebied in feite is teruggegeven aan het water kunnen extremen, zoals hoogwater en droogte, beter opgevangen worden dan op andere plekken. Met gericht beheer spelen Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat in op deze dynamiek, waardoor natuur én natuurbeleving in evenwicht blijven.
'De Biesbosch zou niet goed tegen jarenlange droogte kunnen, maar een piek vormt geen probleem'
Nick Schoone, adviseur water Rijkswaterstaat West-Nederland Zuid, vertelt: ‘De Biesbosch, inclusief de Noordwaard, vormt een bijzonder natuurgebied binnen Nederland; het is een typische delta met een unieke geografische ligging ten opzichte van de Nederlandse wateren. Een dynamisch gebied waar de natuur makkelijk meebeweegt. Het is belangrijk dat deze dynamiek blijft.
De Biesbosch zou niet goed tegen jarenlange droogte kunnen, maar een piek vormt geen probleem. Dit zorgt soms zelfs voor nieuw, verborgen, leven. Bij de droogte in 2018 groeiden in de Biesbosch en Noordwaard bloemen die je hier eerder niet zag.’
Aanhoudend ‘tafeltje dekje’ voor vele duizenden watervogels
Praet en Blom vullen aan: ‘Ook afgelopen zomer zagen we de effecten van droogte op de Biesbosch. Zandplaten en slikplaten vielen langdurig droog. Dit betekende een aanhoudend ‘tafeltje dekje’ voor vele duizenden watervogels! Een natuurfenomeen wat we vroeger voor de afsluiting van de deltawateren overal zagen.’
Dit is niet in heel Nederland het geval. Droogte vormt, al helemaal in combinatie met hoge temperaturen, voor gevaren voor de natuur. Denk hierbij bijvoorbeeld aan te hoge temperaturen waar sommige vissoorten (zoals spiering en kwabaal) niet goed tegen kunnen en aan blauwalgen die beter kunnen groeien bij hogere temperatuur in combinatie met minder stroming.
Kans op dominantie snelgroeiende grassen
Door klimaatverandering moeten plantensoorten zich steeds sneller aanpassen. Hierbij is kans op dominantie van snelgroeiende grassen. Om meer soorten (biodiversiteit) te behouden en bermbranden te voorkomen, kan er 2 keer per jaar worden gemaaid. Dit vermindert de kans op bermbranden, omdat er dan minder biomassa is en de hergroei minder brandgevoelig is.
We monitoren en werken nauw samen met partners, zoals de waterschappen en Staatsbosbeheer. We kijken daarbij niet alleen naar de gemiddelde waarden, maar juist ook naar pieken.
Ook werken we aan verschillende onderzoeken. Zo kijken we binnen het project All4Biodiversity met Wageningen University & Research naar effecten van klimaatverandering op het ecologisch functioneren van bermvegetatie en naar hoe we hier met beheer op in kunnen spelen.
Bewust inzetten op klimaatbestendigheid
We weten hoe veranderlijk het klimaat kan zijn en zetten bewust in op klimaatbestendigheid. Schoone licht toe: ‘Ik zie de Biesbosch als mooi voorbeeld van veerkrachtigheid van de natuur. We kijken hoe we door middel van bijvoorbeeld inrichting en beheer natuurgebieden klimaatbestendiger en veerkrachtiger kunnen maken.’
Meer weten over natuur en verborgen leven bij jou in de buurt? Volg in oktober de #NatuurlijkDichtbij op Facebook, Twitter en LinkedIn.