Bemonstering macrofauna rivierhout Maas in 8 foto’s

In mei 2023 togen 2 onderzoekers van Waardenburg Ecology naar de Brabantse riviernatuurgebieden Keent en Empelse Waard om een aantal van die bomen te bemonsteren op de aanwezigheid van kleine waterbeestjes (macrofauna). De resultaten volgen later in 2023, nu alvast een beeldverslag.

Op weg naar de Maasuiterwaard

Ecologen Bart Achterkamp (l) en Dirk Spruijt van Waardenburg Ecology op weg naar Maasuiterwaard de Empelse Waard van Natuurmonumenten bij ’s-Hertogenbosch. Daar liggen in de westgeul 4 van de ongeveer 90 afgezonken bomen in en langs de Maas. Dit rivierhout is aangebracht voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit, mede vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water.

Deze monitoring van de macrofauna maakt deel uit van breder natuuronderzoek door Maas in Beeld en kwam tot stand in samenwerking met Rijkswaterstaat en de Provincie Noord-Brabant.

Bemonsteren boom in Maasarm Keent

Een boom wordt bemonsterd in Maasarm Keent (Noord-Brabant), in het door het Brabants Landschap beheerde gelijknamige riviernatuurgebied.

De elektrisch aangedreven ‘macrozoöbenthos-zuiger’ werd door Waardenburg zelf ontwikkeld, onder leiding van Joost Bergsma: ‘Voorheen konden we een afgezonken boom alleen onderzoeken door stukken af te zagen of de boom in zijn geheel uit het water te takelen en af te borstelen.'

'Met deze stofzuiger kan dat op een niet-invasieve manier waarbij het hout gewoon op z’n plek blijft liggen. De borstelkop draait niet rond, dat doet de onderzoeker zelf. Zo wordt dat handmatige afborstelen zo goed mogelijk nagebootst.'

'Die methodologische consistentie is vanuit wetenschappelijk oogpunt belangrijk, want dan kan oudere en nieuwere onderzoeksdata betrouwbaar met elkaar worden vergeleken. En dat is weer van belang om trends te kunnen signaleren en aanbevelingen te doen.’

In actie met de stofzuiger

Dirk Spruijt in actie met de macrozoobenthos-zuiger. Met de schuin geplaatste borstelkop borstelt hij voorzichtig het leven op het hout los, waarna de oogst via het zuigmechanisme in het aangehechte netje belandt. Eventuele mosselen moeten overigens met de hand wordt afgeschraapt, want die zitten te vast gehecht aan de ondergrond.

Tak waardevol voor insecten

Bart Achterkamp: ’Zo’n uitstekende tak is waardevol voor insecten als schietmotten. Het helpt ze om vliegend vanuit lucht te weten waar ze moeten zijn om hun eitjes op dood hout onder water te leggen. Maar allerlei andere macrofauna weet dit ook te waarderen, dansmuggen bijvoorbeeld.’

Opmeten van bemonsteringsgebied

Opmeten van het bemonsteringsgebied met een buigbaar rubberen kwadrant om later de dichtheid te kunnen bepalen: hoeveel macrofauna zat er op hoeveel cm² hout? Het gele elastiek houdt het kwadrant op z’n plek.

Controlelocaties

Verzamelen waterleven met schepnet op een aantal controlelocaties zonder rivierhout, onder meer bij dit veld gele plomp met grote drijvende bladen.

Impressie van de oogst

Impressie van de oogst uit het schepnet. Op het eerste gezicht lijkt er weinig te zien, maar er zit volop klein leven in deze bak, zoals wantsen, watermijten, dansmuglarven en borstelwormen.

Verpakken van de oogst

Het werk zit er op. De oogst wordt zorgvuldig verpakt en gelabeld voor verdere analyse. De rapportage wordt najaar 2023 verwacht.