Op weg naar een efficiënt SOS-systeem

Hulp voor wegverkeersleiders

Stel dat uw werkmail elke dag weer overloopt met onnodige, onbelangrijke berichten. Dat er tussen die spam ook net dat ene mailtje zit dat u moet lezen. En dat u het, zonder al die meldingen, toch al druk zat hebt op werk.

Dat is het dagelijks leven, ongeveer in elk geval, van de wegverkeersleiders die toezicht houden op en in onze tunnels. Met het belangrijke verschil dat een mailtje vaak nog wel kan wachten. Verkeersleiders moeten alleen meteen ingrijpen bij meldingen van het snelheid onderschrijdingssysteem (SOS). Weggebruikers zijn in een tunnel namelijk veel kwetsbaarder dan in de open lucht.

Om de wegverkeersleiders daarbij te helpen, controleren detectielussen in het asfalt of er in een tunnel voertuigen stilstaan of langzaam rijden. Wanneer dat het geval is, krijgt de wegverkeersleider een melding van het SOS. Een melding is verplicht in Nederland. Maar tegenover het aantal goede, belangrijke meldingen van zo’n lus staat een veelvoud aan false positives: meldingen waar een operator niets mee hoeft te doen.

‘Bij een file stromen er bijvoorbeeld honderden meldingen binnen bij de operators, van elke afzonderlijke auto. Terwijl 1 melding dan voldoende is’, vertelt Ico Jacobs van het landelijk tunnelbeheerteam. ‘Dit maakt het moeilijker voor de verkeersleiders om meldingen op waarde te schatten. Ze kunnen daardoor bijvoorbeeld een belangrijke, terechte melding over het hoofd zien.’

Veelbelovend initiatief

‘Gelukkig zijn wij met een veelbelovend initiatief bezig’, vult regiotunnelbeheerder Frank Lint aan. Samen met contractmanager Adriaan Hage zoekt het duo in een pilot naar een SOS waarin alleen de noodzakelijke berichten bij de verkeersleiders terecht komen. Naar slimme en gebruiksvriendelijke software. En naar een systeem dat in de tunnel makkelijker te onderhouden is dan het slijpen van lussen in het asfalt, en daarbij ook minder kosten en verkeershinder met zich meebrengt.

Daarbij maken ze gebruik van de grote tunnelopgave die er in Zuid-Holland wordt uitgevoerd. Tijdens de tunnelopgave maken we tunnels veiliger. Daarom zijn er door 2 marktpartijen in deze SOS-pilot begin 2024 camera’s en radars geplaatst in de Beneluxtunnel. De ene partij werkt alleen met slimme camera’s, de ander met een combinatie van camera’s en radars.

‘De huidige lussen zijn niet intelligent, legt Lint uit. ‘Dat is niet meer dan een stukje draad met een magnetisch veld dat een trigger kan geven. Camera’s en radarsystemen met slimme software kunnen veel meer. We moeten ze alleen nog aanleren wélke meldingen we willen krijgen.’ Hij grijnst. ‘Dat is het bijzondere van wat we hier aan het doen zijn.’

Proeven met slimme camera’s

Van de proeven met slimme camera’s en radars worden wekelijks de logfiles samengebracht en vergeleken met elkaar en met de logfiles van de lussen. Bij afwijkingen tussen deze data controleert het SOS-projectteam met behulp van camerabeelden welk systeem het bij het juiste eind had. En een stukje zuidelijker, bij de Westerscheldetunnel, wordt nog een vergelijkbare proef gedaan, maar dan met lussen. Jacobs: ‘Die lussen zijn net anders, en worden ook anders gebruikt. Mogelijk kunnen zij ook aan onze eisen voldoen.’

Met ‘onze’ doelt Jacobs niet alleen op de eisen van hemzelf, Lint en Hage. In het team dat zij om zich heen verzamelden zitten ook collega’s die zich dagelijks ontfermen over de tunnelveiligheid en de Landelijke Tunnelstandaard (voor de regelgeving).

Lint: ‘En er zijn natuurlijk operators van de wegverkeersleiding bij betrokken.’ Samen stelde dit SOS-team onder andere een tiental user cases op: uitgewerkte verkeerssituaties in tunnels, compleet met plaatjes, waarin wordt uitgelegd welke meldingen de verkeersleiding wel en niet wil ontvangen. Informatie die de marktpartijen in deze proef kunnen gebruiken om hun systeem zo efficiënt mogelijk te maken.

Doorontwikkeling na pilot

1 winnend systeem aanwijzen is niet het doel. Liever niet zelfs. De hoop is dat alle 3 de systemen gedurende de pilot doorontwikkeld kunnen worden tot bruikbare opties. Dat ze dus alle onveilige situaties doorgeven, en zo min mogelijk onnodige meldingen sturen. Het liefst ook zo snel mogelijk. En de verwachting is dat ook de onderhoudstijd en -kosten, en de verkeershinder, met de camera’s en radarsystemen teruggebracht worden.

Want dát is het doel. Efficiënte, nagenoeg foutloze systemen ontwikkelen. En het marktpartijen zo makkelijk mogelijk maken om deze ook in de praktijk toe te passen. ‘De Landelijke Tunnelstandaard is nu vooral geschreven op het gebruik van lussen’, vertelt Jacobs. ‘Daarvan afwijken kán wel, maar is een risico voor de markt. We willen eerst aantonen dat deze systemen werken. Lukt dat, dan willen we de eisen zó opschrijven dat alle geschikte detectiemiddelen in aanmerking komen.’

En die nieuwe eisen moeten in november 2024 al gaan gelden, wanneer de PTZ-tunnels worden aanbesteed. Zodat de tunnels in Zuid-Holland straks ook wat SOS betreft klaar zijn voor de toekomst.

‘Alle tunnelprojecten hebben hier baat bij’

Binnen het Project Tunnelrenovaties Zuid-Holland (PTZ) worden in totaal 7 tunnels in de provincie Zuid-Holland klaargemaakt voor de toekomst. Half mei 2024 is de aanbesteding gestart voor het eerste portfolio, voor de renovatie van de Noordtunnel, de Beneluxtunnel en de Tweede Heinenoordtunnel. Ruim vóórdat de uitkomsten van de SOS-pilot bekend zijn.

‘We kennen de uitkomsten van deze proef nog niet helemaal’, vertelt Willem Hijmans, technisch manager bij PTZ. ‘Maar we gaan ervoor dat we de verbeteringen uit deze proef al gaan toepassen vanaf de eerste tunnel die we renoveren. De gegadigden van onze aanbesteding weten natuurlijk ook al van deze ambitie af.’

Willem hoopt dat niet alleen in de Zuid-Hollandse tunnels andere systemen komen te liggen. ‘Als de testresultaten positief zijn, dan hebben alle tunnelprojecten in Nederland hier baat bij. Niet voor niets werken we nauw samen met beheerders, met de Landelijke Tunnelstandaard (LTS) en met het Verkeer- en Watermanagement (VWM). We willen dit samen doen, zodat iedereen hiervan kan profiteren.’