Droogteseizoen start vroeger dit jaar

Dat doen Rijkswaterstaat en de waterschappen om te voorkomen dat het watersysteem uitdroogt en het grondwaterpeil zakt. Voor nu kunnen we extra water bufferen. Maar lukt dat ook als straks in de zomer een periode van droogte aanbreekt?

Minder neerslag

‘Het droogteseizoen is dit jaar vroeg begonnen,’ zegt Deon Slagter, Rijkswaterstaat-voorzitter van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW). ‘Officieel start het droogteseizoen op 1 april, maar vergeleken met 2024 zijn de maanden februari en maart dit jaar een stuk droger.’ Volgens het KNMI viel in februari 2025 gemiddeld 28 mm neerslag in heel Nederland. Normaal valt in deze maand 58 tot 70 mm neerslag. In maart 2025 heeft het nauwelijks geregend.

De afvoer van de Rijn is in de maanden februari en maart flink gedaald en de waterstanden zijn bijna 2 m lager dan gemiddeld. Ook de sneeuwvoorraad in de Alpen is 30-60% lager dan normaal. Dat betekent fors minder natuurlijke watervoorraad (smeltwater) dit jaar.

‘De uitgangssituatie voor het droogteseizoen is nu minder positief dan vorig jaar. Maar, hoe droog het wordt deze zomer, hangt af van het weer. De grondwaterpeilen in het stroomgebied van de Maas en de Rijn staan nu nog vrij hoog. Dat is gunstig. Als het over 2 weken weer flink gaat regenen, dan is er geen vuiltje meer aan de lucht. De afvoer in de rivieren neemt weer toe en dan neemt de droogte vanzelf af’, zegt Slagter.

Effecten van droogte

Droogte kan leiden tot watertekorten, wat een effect heeft op de natuur, de landbouw en de scheepvaart en in uitzonderlijke gevallen op ons drinkwater. Tekort aan water is schadelijk voor gewassen.

De eerste effecten van droogte zijn al zichtbaar. Zoals de bosbranden een paar weken geleden in Zeeuws-Vlaanderen en op de Sallandse Heuvelrug. Dat er nu al tientallen natuurbranden worden gemeld, heeft te maken met aanhoudende droogte.

Waterverdeling

‘Waterverdeling doen we bij droogte,’ legt Slagter uit. We houden nu al meer water vast, zodat als het weer in de komende periode droog en zonnig blijft, we voldoende water kunnen verdelen over Nederland. Er zijn plekken in Nederland waar we makkelijk water naar toe kunnen brengen met rivieren, pompen en gemalen.

‘Maar er zijn ook gebieden, zoals de Veluwe, delen van Zeeland en de Waddeneilanden, die volledig afhankelijk zijn van neerslag. Deze gebieden zijn extra gevoelig voor droogte als het weinig regent.'

Extra maatregelen

‘Water kunnen we sturen,’ vervolgt Slagter. Het IJsselmeer en Markermeer, de grootste regenton van Nederland, zijn in staat grote hoeveelheden water te bufferen. Voor meer wateropslag zetten we bij de start van het droogteseizoen het zomerpeil in. Dit peil is normaal 20 cm hoger dan het winterpeil. Met de huidige droogte zetten we het zomerpeil 5 cm extra hoger.

‘Dat doen we door de spuisluizen bij de Afsluitdijk minder vaak open te zetten. Met deze extra voorraad zoetwater, heeft Noord-Nederland deze zomer voldoende water.’ Ook de waterschappen zetten de peilen omhoog nu de zomer eraan komt. Vanaf 1 april 2025 zijn ook lokaal onttrekkingsverboden ingesteld.

Klimaatscenario’s

‘Vaststellen hoe droog of nat het deze zomer wordt, blijft lastig. Langer dan een paar weken kunnen we niet vooruitkijken,’ zegt Slagter. De KNMI-klimaatscenario’s analyseren en rekenen de toekomstige rivierstanden door. Deze laten zien dat wateroverlast en droogte een steeds groter probleem zullen worden.

Volgens klimaatscenario’s kan het gemiddelde neerslagtekort in 2050 met 35 procent toenemen. Dit betekent dat droogteperiodes, zoals die in 2018, in de toekomst minder uitzonderlijk zullen zijn. Rijkswaterstaat moet hier de komende jaren op anticiperen met maatregelen die niet altijd op breed draagvlak kunnen rekenen.

Slim watermanagement

Waterbeheerders in Nederland, Rijkswaterstaat en de 21 waterschappen, werken binnen Slim Watermanagement continu samen om het afvoeren en vasthouden van water beter in balans te houden. Om Nederland voor te bereiden op wateroverlast en droogte. 2 extremen die als gevolg van klimaatverandering steeds frequenter in hetzelfde jaar kunnen voorkomen.

‘Wateroverlast en droogte zijn al decennialang een probleem,’ zegt Pieter Filius, adviseur watersysteem bij waterschap Vechtstromen en betrokken bij slim watermanagement. Slim Watermanagement is erop gericht dat waterbeheerders op basis van verwachtingen samen voortijdig de juiste beslissingen nemen in een beheergrensoverschrijdend waterbeheer. Dit vraagt om intensieve samenwerking tussen alle beheerders op elk niveau.'

Samen water sparen

Drinkwaterbedrijven zijn voorbereid op langere perioden van hitte en droogte. Ze houden het watergebruik goed in de gaten, zodat in elk geval voldoende drinkwater beschikbaar is. ‘Vewin neemt namens de drinkwatersector deel aan de LCW en het Managementteam Watertekorten (WTM) om de actuele situatie en eventuele knelpunten van de drinkwaterlevering in te brengen,’ zegt Hans de Groene, directeur van Vewin en lid van MTW.

Vooral piekbelasting is een probleem. ‘Tijdens een droge zomer draaien drinkwaterbedrijven vaak op maximale capaciteit,’ zegt hij. ‘We vragen onze klanten om zuinig te zijn met drinkwater. Eigenlijk moet je altijd bewust met water omgaan,’ vindt De Groene. ‘Minder water gebruiken is altijd beter. Dat geldt voor allemaal: landbouw, industrie en consumenten.’