Hoe kun je opkomende technologieën inzetten om publieke waarden te versterken?
De Strategische Verkenning Blockchain is een mooi voorbeeld van hoe activiteiten van het programma Strategische Verkenningen soms weer studiemateriaal vormen voor anderen. Zo gebruikte Christel van de Wal, senior toezichthouder bij de Autoriteit Consument & Markt, de uitkomsten van deze verkenning voor haar scriptieonderzoek.
Met succes: haar scriptie werd bekroond met de scriptieprijs van de Algemene Rekenkamer 2025. Wij spraken haar over haar onderzoek en haar keuze om Rijkswaterstaat als casus te gebruiken.
Carrière en scriptie
Van de Wal heeft een indrukwekkende carrière opgebouwd in het bedrijfsleven en bij de overheid. Kwaliteitszorg, privacy en gegevensbescherming zijn hierin de rode draden. Haar eerdere functie als coördinerend beleidsmedewerker gegevensbescherming bij het ministerie van BZK vormde voor haar de aanleiding om een master te volgen: informatiekunde.
Daarin onderzocht ze of opkomende technologieën, in combinatie met een waardegedreven procesontwerp, het veilig delen van data bij de overheid kunnen ondersteunen.
Ze voerde hierbij, vanuit het oogpunt van publieke waarden, als het ware een ex-ante evaluatie uit, een beoordeling die wordt uitgevoerd om de impact van een beleid of programma te voorspellen vóór de implementatie ervan. ‘Hiermee laat je als overheidsorganisatie zien dat je wilt verbeteren ten behoeve van de samenleving,’ zegt Van de Wal.
Voor haar scriptie selecteerde ze twee overheidscasussen: het decentrale computersysteem FCINet, inclusief de privacy enhancing filtertechnologie ‘Ma3tch’ voor continue screening van het personeelsbestand van de politie, en de blockchaincasus zoutlogistiek van Rijkswaterstaat. De scriptie van Van de Wal is bekroond met de scriptieprijs 2025 van de Algemene Rekenkamer.
Rijkswaterstaat als inspiratiebron
Van de Wal onderzocht de blockchaincasus van Rijkswaterstaat vanwege de openheid en transparantie ervan. Van de Wal: ’De manier waarop de uitkomsten én het proces openbaar gedocumenteerd zijn, is bewonderenswaardig. Zo hoeven externe partners niet opnieuw het wiel uit te vinden, maar kunnen ze leren van Rijkswaterstaat.’
In de casus zoutlogistiek wordt onderzocht of blockchain kan helpen bij betrouwbaar datadelen over zoutkwaliteit in de keten. De inhoud, de inzet van blockchaintechnologie én de betrokkenheid van verschillende stakeholders vanuit de overheid en de markt spraken haar aan.
Van de Wal constateert dat de processtappen in de blockchainverkenning veel kenmerken vertonen van een waardegedreven procesontwerp. De verkenning ging van start met een grondige analyse van het probleem en de te versterken publieke waarden.
Daarbij werden vanaf het begin interne en externe stakeholders betrokken, werden kennis en belangen opgehaald en werd gezamenlijk gezocht naar oplossingen voor uitdagingen. ‘Het is uiteindelijk een exemplarische casus gebleken, die perfect was voor mijn onderzoek,’ geeft Van de Wal aan.
Versterken van publieke waarden
De conclusie van haar onderzoek is dat de inzet van opkomende technologieën, in combinatie met een waardegedreven ontwerp, daadwerkelijk kan bijdragen aan het versterken van publieke waarden. Zo laat de blockchaincasus zien dat de technologie bijdraagt aan transparantie, betrouwbaarheid en databeschikbaarheid. En bij de politie blijkt dat technologie de privacy kan waarborgen.
Van de Wal geeft als aanbeveling mee om de waardegedreven procesaanpak blijvend te gebruiken bij het bepalen van de toepassing van opkomende technologieën. Daarbij zijn een gefaseerde aanpak en betrokkenheid van interne en externe experts cruciaal.
Dit is niet alleen nodig om het potentieel van technologie volledig te benutten, maar ook om als overheidsorganisatie je doelen, afwegingen en keuzes achteraf te kunnen verantwoorden.
Van scriptie naar promotietraject
Haar scriptie is af, maar haar onderzoek duurt voort: Van de Wal werkt in haar eigen tijd aan een promotietraject. Met als onderwerp datadelen en de uitdagingen waar overheidsorganisaties voor staan.
Ook hier kijkt ze naar de manier waarop technologie en een waardegedreven procesaanpak hierbij kunnen ondersteunen. Wij wensen haar heel veel succes en zijn benieuwd naar de uitkomsten!
Meer lezen over de doorwerking van de strategische verkenning Blockchain? Deze verkenning werd ook gebruikt voor het raamwerk voor productpaspoorten van TNO en de boekpublicatie ‘Transparantie in de blockchain’ door Tilburg University.