Factsheet: Fietsvoorzieningen bij de werkgever

Deze factsheet gaat voornamelijk over fysieke voorzieningen. Een werkgever kan ook andere maatregelen treffen om fietsgebruik te stimuleren, zoals een fietsregeling, zie daarvoor Factsheet Financiële fietsregelingen of Factsheet Werkgeversaanpak.

Maatregel en interventie

Een aantal voorzieningen die een werkgever kan verzorgen zijn:

1. Fietsenstallingen: 1 of meerdere goede fietsenstallingen waar werknemers hun fiets veilig en het liefst ook droog kunnen neerzetten zijn essentieel voor werknemers die naar hun werk fietsen. Werkgevers kunnen ook overwegen voor oplaadpunten te zorgen om speedpedelec- en e-bikegebruik te faciliteren. Daardoor kunnen werknemers ook langere woon-werk afstanden op de fiets afleggen. De locatie van de fietsenstalling kan gebruikt worden om mensen te nudgen om gebruik te maken van de fiets in plaats van de auto. Als de fietsenstalling vlak bij de ingang van de werklocatie is en de parkeerplaats verder weg is (en misschien ook betaald) zal het makkelijker worden om de fiets te gebruiken en moeilijker om de auto te gebruiken. De locatie van de fietsenstalling geeft ook een belangrijk signaal met betrekking tot de cultuur van de organisatie: een fietsenstalling met prominente locatie laat zien dat de werkgever de fietsers serieus nemen.
2. Douche- en kleedruimtes: werknemers die naar het werk fietsen kunnen behoefte hebben aan een douche- en kleedruimte. Vooral als werknemers ver moeten fietsen, een wielrenfiets gebruiken of wanneer er slecht weer is, kan het erg fijn zijn om de mogelijkheid te hebben om te douchen en om te kleden. Daarnaast kan een werkgever de mogelijkheden bieden om regenkleding of fietskleding uit te hangen (bijvoorbeeld lockers of een droogruimte).
3. Fietsreparatie materialen: de werkgever kan een aantal handige fietsbenodigdheden beschikbaar stellen. Denk hierbij aan een fietspomp en materiaal om een band te plakken.
4. Fietsenmaker: de werkgever kan regelmatig een fietsenmaker langs laten komen op de werklocatie voor onderhoudsbeurten en fietsreparaties. Daarnaast kan de werkgever een abonnement aanbieden voor pechhulp onderweg voor medewerkers, zodat ze snel weer op weg worden geholpen en met meer vertrouwen op de fiets stappen.
5. Fietspool: sommige werkgevers hebben een aantal deelfietsen op de werklocatie staan. De deelfietsen kunnen door werknemers gebruikt worden als ze een afspraak op fietsafstand hebben, maar zelf met het ov of de auto zijn.
6. Ontwikkelingen fietsvoorzieningen (werkgeversenquête IenW, 2024): - Het is bijna altijd mogelijk voor medewerkers om hun fiets op eigen terrein te stallen. Bij meer dan drie op de vijf (61%) werkgevers kunnen medewerkers in een eigen overdekte fietsenstalling de fiets stallen. Bij drie op de tien is er een eigen onoverdekte fietsenstalling en bij een vijfde een semi-overdekte fietsenstalling. Door de jaren heen zijn de wijzigingen minimaal. De oplaadmogelijkheden voor e-bikes zijn de afgelopen jaren wel gestegen.

Bereikbaarheidseffecten

Door middel van goede voorzieningen en fietsreparaties wordt zoveel mogelijk weerstand weggehaald voor fietsers waardoor fietsen aantrekkelijker wordt. Het is niet bekend of het faciliteren van fietsvoorzieningen extra fietsers oplevert. Het vergroten van het comfort of gemak om te fietsen heeft vooral de potentie om huidige fietsers nog vaker te laten fietsen. In combinatie met communicatie en stimuleringsacties zal de impact op het aantal extra fietsers groter zijn.

Werkgevers houden het gebruik van de fietsenstalling vaak niet bij. Daarnaast zijn veranderingen in het fietsgebruik vaak een resultaat van verschillende acties samen. Daarom is een bereikbaarheidseffect van fietsvoorzieningen bij werkgevers niet bekend.

Effecten lange termijn

Fietsen naar het werk heeft positieve effecten, voor werknemers (gezondheid, financieel), werkgevers (minder ziekteverzuim, minder parkeerkosten) en voor de samenleving als geheel: bereikbaarheid, leefbaarheid, duurzaamheid. Deze effecten zullen vooral op de lange termijn effect hebben.

Duurzaamheidseffecten

Door het gebruik van de e-bike of de speedpedelec kunnen langere afstanden worden afgelegd dan met de ‘gewone’ fiets. Daarmee hebben ze veel potentie om (korte) autoritten te vervangen. Een stijging van het aantal fietsers ten koste van autoritten zorgt voor een reductie van emissies. Fietsen zorgt ook voor minder vervuiling in de vorm van fijnstof, geluid en lichtvervuiling in vergelijking met de auto.

Echter is volgens het fietsstimulerings e-book ‘Change is cool’ is het verbeteren van fietsinfrastructuur en fietsvoorzieningen, zoals fietsenstallingen, een randvoorwaarde voor succesvolle gedragsverandering. Als niet aan deze randvoorwaarden wordt voldaan, gelden ze als dissatisfiers. Dissatisfiers kunnen bijdragen aan ontevredenheid en verandering tegenwerken als ze niet worden weggenomen. Wanneer dat wel gebeurt ontstaat er een neutrale toestand.

Alleen het verbeteren van de randvoorwaarden is dus vaak niet voldoende om gedragsverandering teweeg te brengen.

Kosten

De kostenposten en factoren die van invloed zijn op de totale kosten worden hieronder per fietsvoorziening besproken. Specifieke kosten voor de fietsvoorzieningen zijn niet bekend, omdat deze sterk variëren en vaak niet beschikbaar zijn bij werkgevers.

	Kostenposten
Fietsenstallingen	Dit bevat de kosten voor het aanleggen van veilige en overdekte fietsenstallingen waar werknemers hun fietsen kunnen parkeren. De kosten kunnen variëren afhankelijk van de grootte, locatie en beveiligingsmaatregelen zoals camera's of toegangspoorten. In stedelijke gebieden zijn de grondkosten hoger vanwege ruimtegebrek.
Douches en kleedruimtes	Werkgevers kunnen investeren in douches en kleedruimtes. De kosten bestaan uit de bouw of renovatie van deze faciliteiten, het onderhoud en de schoonmaak.
Fietsreparatiematerialen	Aanschaf van gereedschap en materialen voor kleine fietsreparaties, zoals bandenplakkits, pompen en basisgereedschap. Deze kosten zijn doorgaans relatief laag.
Fietsenmaker	Dit kan een vaste kostenpost zijn als de fietsenmaker in dienst is. Bij de inhuur van een externe dienstverlener gelden variabele kosten.
Fietspool	Aanschaf en het onderhoud van een pool van fietsen. De kosten zijn afhankelijk van het aantal fietsen, het type (bijvoorbeeld elektrische fietsen) en de frequentie van onderhoud.

Aandachtspunten en variabelen die van invloed zijn

Er zijn verschillende aandachtspunten en variabelen die van invloed zijn bij de aanleg van fietsvoorzieningen. Een kanttekening hierbij is dat de maatregelen sterk uiteenlopen en deze variabelen mogelijk niet voor elke maatregel gelden:

Context die van invloed is op de effecten

• Communicatie: Een werkgever kan goede voorzieningen hebben, maar het is belangrijk dat deze ook bekend zijn bij de werknemer of bezoeker. Een voorbeeld is het bedrijventerrein Strijp-T waarbij fietsenstallingen en douches aanwezig zijn maar weinig gebruikt werd door onvoldoende zichtbaarheid en communicatie.
• Barrières voor het bouwen van fietsvoorzieningen zijn de benodigde ruimte, eigenaarschap van het grondgebied (bv van de gemeente), de afhankelijkheid van verhuurders, met name wanneer de werkgever een kantoor huurt.
• Wegwerkzaamheden voor autoverkeer, al dan niet met volledige afsluiting kunnen ervoor zorgen dat het gebruik van de fiets (of e-bike) aantrekkelijker wordt. Dit is een goed moment voor de werkgever om extra aandacht te besteden aan de fiets als alternatief.
• De bestaande fietscultuur in een bedrijf kan invloed hebben op het gebruik van fietsvoorzieningen. Als er een auto-cultuur bestaat, is het nuttig om daar aandacht aan te besteden. Het werkt vaak goed als mensen in voorbeeldfuncties, zoals het management, het goede voorbeeld geven.
• Het is belangrijk om rekening te houden met woon-werk afstanden en daarmee de fietspotentie. De potentie van een gewone fiets is ongeveer 7,5 kilometer en een e-bike of speedpedelec kan ook geschikt zijn voor langere afstanden tot bijvoorbeeld 15 kilometer. Een mobiliteitsanalyse of een vragenlijst zijn goede manieren om achter de potentie van een bedrijf te komen. Vaak wordt een mobiliteitsscan via de werkgeversaanpak aangeboden.

Kwaliteit van fietsvoorzieningen

• De kwaliteit van fietsenstallingen is hoog wanneer deze veilig (verkeersveilig, diefstal veilig en sociaal veilig) is, overdekt, dichtbij de ingang, toegankelijk en handige fietsenrekken heeft.
• Er zijn steeds meer fietsen met afwijkende afmetingen (bakfietsen, ligfietsen, speedpedelecs). Het is belangrijk dat er genoeg ruimte is om deze fietsen ook veilig te kunnen stallen. Het Martini Ziekenhuis in Groningen heeft bijvoorbeeld de ruimte per fiets vergroot en heeft plaatsen voor bakfietsen ingericht met belijning, zodat de ruimte optimaal benut wordt. Veilige plekken voor kwetsbare racefietsen zijn ook belangrijk.
• Het parkeren van fietsen voor bezoekers mag niet worden vergeten. Het moet duidelijk worden aangegeven waar zij hun fiets kunnen stallen.
• Het is belangrijk om rekening te houden met het onderhoud van de fietsvoorzieningen. Onderhoud kost tijd en geld, maar is essentieel om de kwaliteit hoog te houden en de voordelen van de aanleg te behouden.

Organisatorische leerpunten

• Het is een goed idee om de aanleg van fietsvoorzieningen te combineren met een fietsstimuleringsactie. Dit zorgt ervoor dat de maximale gedragsverandering kan worden behaald. Er zijn verschillende mogelijkheden voor fietsstimulering en sommigen kunnen ook via de werkgeversaanpak worden georganiseerd, bekijk voor voorbeelden de factsheet over fietsenbeloning.
• Het is belangrijk om vooraf goed na te denken over de monitoring en evaluatie van de fietsvoorzieningen. Idealiter wordt er een voor- en nameting afgenomen. Verder is het goed om na te denken over een manier om de bereikbaarheid (automijdingen per dag, het liefst met onderscheid tussen week en weekend) - en langetermijneffecten (aanschaf en fietsgedrag) te meten.
• Daarnaast is marketing een essentieel onderdeel bij dit soort projecten: werknemers gaan namelijk geen gebruik maken van de fietsvoorzieningen als ze niet weten dat het bestaat. Het is hierbij mogelijk om gebruik te maken van fietsambassadeurs: collega’s die al wel fietsen en daar enthousiast over vertellen.

Publicatiedatum: 24-12-2024

Vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen?

Heeft u vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen? Neem dan contact met ons op via het contactformulier.