Praktijkvoorbeeld: Slim Roosteren op de Nijmeegse Campus Heijendaal

Voorheen startten de op de campus gevestigde hogeschool en universiteit beide om 08.45 uur. Door de roostertijden met een kwartier aan te passen en zo de spitsdrukte te spreiden, is de drukte in de OV-verbindingen naar de campus afgenomen.

De drukte rondom de campuslocatie Heijendaal is zeer groot, met name in de ochtendspits. De op de campus gevestigde mbo, hogeschool, universiteit en het academisch ziekenhuis zorgen voor een grote toestroom van studenten. Jarenlang was er sprake van overcapaciteit in het openbaar vervoer, wat het reizen naar de campus oncomfortabel en onzeker maakte.

De bussen en treinen zaten overvol en de kans dat je niet mee kon was reëel. Bovendien maakten een jaarlijkse studentengroei én een toenemend aantal OV-gebruikers (mede door invoer van een OV-studentenkaart voor alle mbo-studenten), het probleem alleen maar groter.

Niet alleen voor de studenten, maar ook voor anderen die in het gebied wonen of werken. Medio 2016 startten gemeente Nijmegen, ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Radboud UMC, vervoerders en onderwijsinstellingen binnen de Projectgroep Duurzaam Bereikbaar Heijendaal een onderzoek naar kansrijke maatregelen voor het verminderen van de spitsdrukte.

Om de druk op het openbaar vervoer richting de campus te verminderen, werd een viertal oplossingsrichtingen onderzocht: slim roosteren, reizen met een andere modaliteit, studeren op afstand en andere huisvesting. Uiteindelijk kwam slim roosteren als meest kansrijke oplossing uit de bus.

Na uitvoerig onderzoek naar gebruik van het OV en starttijden van colleges, en nauwe samenwerking met stakeholders op de campus, pasten de HAN en Radboud Universiteit de starttijden van colleges aan. De HAN start voortaan om 09.00 uur, 15 minuten later dan voorheen.

De Radboud Universiteit begint juist een kwartier eerder: om 08.30 uur. Het ROC begint onveranderd om 08.30 uur. Uit de analyses bleek namelijk dat zij hun roostertijden juist niet moesten wijzigen.

Uitvoering

Niet spits mijden, maar spits spreiden dus. Met als doel de hyperspits (het drukste spitsmoment) tussen 08.15 uur en 08.45 uur, vlak voor het begin van het eerste lesuur, te verminderen.

Aan het daadwerkelijk aanpassen van de roostertijden ging een uitgebreid proces vooraf, onder andere vanwege verschillende politieke en bestuurlijke belangen.

Er werd een kansenanalyse gedaan waarbij data van vervoerders werd afgezet tegen gegevens van de onderwijsinstellingen, een vervoerkundige effectenanalyse waarbij een grootschalige enquête werd gehouden onder studenten en een verkenning van de interne consequenties van anders roosteren en de haalbaarheid hiervan voor de onderwijsinstellingen.

Dit grondige onderzoek was van groot belang omdat het streven was de maatregel blijvend in te zetten en ook structureel effect te behalen.

In dit gehele proces werkten de onderwijsinstellingen, het Radboud UMC, de vervoerders en de gemeente nauw samen. De volledige looptijd, van onderzoek tot afstemming en implementatie, duurde uiteindelijk zo’n twee jaar.

Resultaat

De maatregel slim roosteren heeft een bewezen effect. De drukte is beter gespreid. In zowel de bussen als de treinen is geen overbezetting meer. Uit een nameting blijkt dat de drukte in de trein in het drukste kwartier met 22% is verminderd. Dit is zelfs een beter resultaat dan vooraf verwacht. In de ‘campus shuttle bus’ nam de drukte (in het drukste kwartier) af met 10%.

Door de roostertijden aan te passen is er geen sprake meer van een ‘hyperspits’. Er is nog steeds een spits, maar deze is beter verspreid en daardoor minder extreem. De spits houdt hierdoor wel langer aan dan voorheen. Reizen richting de campus is door de spreiding comfortabeler en veiliger geworden.

Bovendien zijn de OV-voorzieningen betrouwbaarder: de kans dat je op het perron moet blijven staan omdat de trein vol is, is nihil. Met relatief kleine aanpassingen in roostertijden is een groot resultaat behaald.

Aandachtspunten bij inzet elders

Slim roosteren biedt kansen voor inzet elders. Bij toepassing elders is het belangrijk om stil te staan bij de volgende aandachtspunten:

• Werk samen. Het aanpassen van roostertijden vraagt om maatwerk. Hierom is samenwerking met de verschillende betrokkenen essentieel. Dit vraagt tijd, onder andere om het vertrouwen op te bouwen en om te komen tot een goede samenwerking.
• Niet te veel in een keer. Het ineens doorvoeren van extreme veranderingen in het rooster is niet realistisch. Er is een (cultuur)verandering nodig. Denk daarom in kleine, behapbare stappen, zoals in dit geval een wijziging van een kwartier.
• Denk aan de kosten. Het is moeilijk om een prijskaartje te hangen aan een dergelijke maatregel. Hoewel een roosterwijziging zelf niet heel veel kosten met zich meebrengt, vraagt het proces eromheen wel om veel manuren en dus kosten. Denk bijvoorbeeld aan het onderhouden van een projectgroep, kosten voor communicatie, middelen voor het doorvoeren van systeemwijzigingen en uitgaven aan onderzoek en advies.
• Blijf realistisch en onderzoek de (on)mogelijkheden grondig. Omdat je een structurele verandering teweeg wilt brengen, is uitgebreid onderzoek van groot belang. Neem de tijd en denk niet in tijdelijke ‘pilots’, maar juist in oplossingen van blijvende duur, met een blijvend effect. Realiseer je ook dat uit onderzoek kan blijken dat een beoogde oplossingsrichting het probleem niet (voldoende) oplost en dat dus niet wordt overgegaan tot implementatie. Communiceer hier open over met de betrokkenen.
• Houd de doelgroep in het oog. Niet alle maatregelen werken bij elke doelgroep. Bij studenten heeft het veranderen van beleid (push-factoren) een grote impact.
• Blijf de situatie monitoren. Naar verwachting blijft het aantal studenten, en daarmee ook de OV-reizigers, toenemen. Houd de lijntjes in het gebied kort en kijk samen regelmatig of de maatregel ‘slim roosteren’ nog steeds het gewenste effect heeft.

Vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen?

Heeft u vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen? Neem dan contact met ons op via het contactformulier.