Hoe Rijkswaterstaat zich op een storm voorbereidt

Wat we doen? Pieter van der Veen (senior-adviseur en een van de voorzitters van het Landelijk Advies- en Coördinatieteam Wegverkeer (LAC-Wegverkeer)) en Harold van Waveren (een van de voorzitters van de Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingsdreiging) vertellen er meer over.

Wanneer spreken jullie van een storm?

Van der Veen (onderdeel weg): ‘Natuurlijk heb je de terminologie van het KNMI, wat voor ons altijd een eerste indicatie is. Wij bepalen onze strategie aan de hand van de zwaarte van de windstoten die er kunnen optreden. Als er windstoten tussen de 90 en 100 km/h aankomen, dan gaan wij nadenken over vervolgstappen. Er kan natuurlijk een heleboel gebeuren bij dat soort windsnelheden. Takken kunnen uit bomen waaien, bomen kunnen omvallen, vrachtwagens die van de weg raken, daar moet je als weggebruiker dan rekening mee houden.’

De zwaarte van de windstoten bepaalt onze strategie

Bij het onderdeel water is windkracht én windrichting vooral leidend, geeft Van Waveren aan. ‘Windkracht 9 en 10 duidt het KNMI respectievelijk aan als een 'storm' en ‘zware storm’, bij windkracht 11 krijgt een storm de benaming ‘zeer zwaar’. Maar dat is niet het belangrijkste. Het is vooral de windrichting die voor ons belangrijk is. Die bepaalt ook hoe hoog de waterstanden worden. We hebben bijvoorbeeld vooral last van een zware noordwestenwind, die staat dan namelijk loodrecht op de kust.'

'De trechtervorm van de Noordzee speelt daarin een rol: uit noordelijke richting verzamelt water zich door de wind in het veel smallere zuidelijke deel van de Noordzee, bij de Belgische en Nederlandse kust. Water gaat daar dan opstuwen, waardoor de waterstand extra hoog wordt.’

‘En dan is er nog een extra element, springtij’, voegt Van Waveren toe. ‘Als een storm samenvalt met springtij dan staat het water ook hoger. Het springtij ontstaat onder invloed van de maanstand. Vooral bij volle maan en nieuwe maan is dat merkbaar.’

Hoe wordt het Landelijk Advies- en Coördinatieteam Wegverkeer op de hoogte gebracht van een naderende storm?

Van der Veen: ‘We ontvangen natuurlijk de weerberichten van het KNMI. Vervolgens gaan er belletjes over en weer met de vraag wanneer de storm eraan komt en in welke mate. Bij een verwachte code oranje en/of rood komen verschillende instanties bij elkaar om de situatie en de mogelijke impact ervan op de gemeenschap te bespreken.’

Het KNMI beslist niet alleen over de weerswaarschuwing. Dat gebeurt op advies van het WIT. Naast het KNMI nemen onder andere de volgende partijen standaard aan dit adviesorgaan deel: het Departementaal Coördinatiecentrum (DCC-IenW) van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het Nationaal Crisiscentrum (NCC), het Verkeerscentrum Nederland (VCNL), het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) en ProRail.

Onterechte code rood

Van der Veen geeft aan dat het geven van een onterechte code rood bijna nooit voorkomt. ‘Daar is het KNMI heel voorzichtig mee. We geven nu bijvoorbeeld verschillende codes per provincie uit. Zo kan er voor de kustgebieden een code oranje zijn, terwijl er verder landinwaarts een code geel geldt. Dit was vroeger wel anders. Toen werd er al vrij snel een code rood voor het hele land gegeven.’

Tegenwoordig zorgt beter ontwikkelde technologie voor een gerichter advies. Ook de ervaring uit het verleden speelt mee. ‘Er kwam nogal eens commentaar vanuit bepaalde regio’s op een afgegeven code. Dan gaf de regio Gelderland bijvoorbeeld aan dat een storm helemaal niet zo erg was als voorspeld. Daarom geven we nu codes per regio af’, voegt Van der Veen nog toe.

Uit de windrichting leiden we af hoe hoog de waterstanden worden

Hoe bereidt de Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingsdreiging zich voor op een naderende storm?

Van Waveren: ‘het begint bij het Water Managementcentrum Nederland (WMCN), dat is het hart van alles wat met water te maken heeft. Het KNMI is bijvoorbeeld een onderdeel hiervan. Het WMCN houdt alles in de gaten als het bijvoorbeeld op hoogwater aankomt. Wij zorgen voor het actueel waterbeeld en de waterstandsverwachtingen. Die laten zien hoe hoog het water komt en welke maatregelen daarbij passen.’

‘Op basis van de weersverwachtingen van het KNMI kijken we minimaal een week vooruit. Komt er een storm aan? Wat zijn de gevolgen? Hoe hoog komt het water te staan? Als er risico is op extreem hoogwater, dan begint de informatievoorziening op gang te komen. Het WMCN waarschuwt dan de waterschappen, de regiodiensten van Rijkswaterstaat en het DCC.'

'We geven niet alleen advies aan Rijkswaterstaat, maar ook aan waterschappen. Rijkswaterstaat gaat over grotere kunstwerken als stormvloedkeringen, maar waterschappen beheren de kleinere constructies die misschien ook dicht moeten. Op basis van onze informatie kan ook bepaald worden of buitendijkse gebieden onderlopen (gebieden die geen bescherming hebben van dijken). Het kan zijn dat de grondeigenaren en andere gebruikers daar maatregelen moeten nemen tegen het komende hoogwater, bijvoorbeeld het weghalen van vee door boeren.'

Welke voorbereidingen treft het LAC-Wegverkeer op de weg bij een naderende storm?

Van der Veen: ‘We berichten onder andere regionale diensten van Rijkswaterstaat om ze voor te bereiden op wat eraan komt. Daarbij gaan we na of er geen zaken op de weg staan die weg kunnen waaien of andere problemen kunnen veroorzaken. Zo hebben we landelijk een aantal plekken waar het risico op problemen het grootst is. Denk daarbij aan de Moerdijkbrug, de Haringvlietbrug en de Van Brienenoordbrug. Bij zulk soort bruggen zetten we bijvoorbeeld standaard zware bergers stand-by. Mocht er dan een vrachtwagen omwaaien of iets anders gebeuren, dan kunnen we zo snel mogelijk de weg weer vrijmaken.’

‘Natuurlijk communiceren we ook naar de weggebruiker over de situatie. Dat kan zijn dat we adviseren om niet met een caravan, lege aanhanger of vrachtwagen de weg op te gaan. We zetten dan alle communicatiemiddelen in om het publiek erover te informeren.’