Bodemonderzoek altijd nodig bij tunnelrenovaties

Bij bodemonderzoek wordt data verzameld voor iedereen die straks in het gebied moet gaan werken. Voordat de renovatie start, is het nodig om mogelijke problemen vooraf zo goed mogelijk in kaart te hebben gebracht.

Dat voorkomt verrassingen tijdens het werk die voor extra kosten en vertraging kunnen zorgen, zegt Cor Hus, senior adviseur Omgevingszaken bij Rijkswaterstaat en Project Tunnelrenovaties Zuid-Holland.

Bureaustudie

Het bodemonderzoek begint bijna altijd met een bureaustudie. Daaruit komt naar voren wat de geschiedenis van het gebied is en wat al eerder is onderzocht. Uit een bureaustudie kan blijken dat vervolgonderzoek nodig is.

Dan gaat een team van bodemonderzoekers naar buiten. Zij zijn uitgerust met bijvoorbeeld apparatuur om ijzersporen in de grond te detecteren of boren om grondmonsters te nemen. Als er dan iets wordt gevonden, worden graafmachines ingezet.

Ontplofbare oorlogsresten

‘We moeten in de eerste plaats zorgen dat een aannemer een veilige werkplek heeft. Daarvoor is onder andere onderzoek nodig naar ontplofbare oorlogsresten. Bij een ontploffing kunnen mensen gewond raken. De weg kan openbreken en kabels en leidingen kunnen breken. Dat is een risico dat we niet willen lopen.’

Zo werden in november 2024 in de buurt van Moordrecht 2 vliegtuigbommen uit de Tweede Wereldoorlog weggehaald voorafgaand aan de verbreding van de A20. Die bommen moesten onschadelijk worden gemaakt.

Daarom moesten duizenden mensen binnenblijven vanwege het gevaar van rondvliegende scherven. De Britse 500-ponders lagen in het werkgebied tussen Nieuwerkerk aan den IJssel en Gouda waar Rijkswaterstaat de A20 gaat verbreden.

De ontdekking van de bommen was geen toeval. Door grondig archiefonderzoek wisten we dat hier niet-ontplofte bommen uit de Tweede Wereldoorlog konden liggen. De brug over het spoor was destijds namelijk een belangrijk doel voor de geallieerden.

Maar hoe zit het met de tunnels in Zuid-Holland? ‘Het gebied rond de Noordtunnel blijkt in 1940 een onderdeel van de frontlinie te zijn geweest. En ook in de buurt van Dordrecht is in de Tweede Wereldoorlog gevochten.’ Dat kan gevolgen hebben voor de renovatie van de Drechttunnel, vertelt Hus.

‘Maar beide tunnels zijn na de Tweede Wereldoorlog aangelegd. Uit de bureaustudies bleek dat in beide gebieden veel is gegraven en dat het heel onwaarschijnlijk is dat er nog oorlogsresten zijn. Met andere woorden, het gebied is veilig voor de aannemer.’

Verontreinigde grond

Wat ook kan gebeuren, is dat de grond verontreinigd is met metalen of olie. ‘In de regio Dordrecht hebben we veel te maken met PFAS. Grond die vervuild is met PFAS of zware metalen vraagt om speciale maatregelen vanwege strenge regelgeving. Die grond moeten we weghalen en deels afvoeren naar een erkende stortplaats voor vervuilde grond.’

Milieukundig bodemonderzoek richt zich op de chemische kwaliteit van de bodem en het grondwater. Daarbij worden verschillende categorieën onderscheiden: schone grond die zonder beperkingen te gebruiken is tot grond die geschikt is voor wonen (kan lichte verontreinigingen bevatten) en industrie (acceptabel bij beperkte risico’s aan blootstelling, bijvoorbeeld industrieterreinen) en niet toepasbare grond (ernstig verontreinigd).

Archeologische vondsten

In gebieden met een rijke geschiedenis kan de bodem waardevolle archeologische resten bevatten. Denk aan fundamenten van oude bouwwerken, aardewerk of menselijke sporen Hus: ‘Bij de aanleg van de A24 zijn in het verleden objecten uit de middeleeuwen gevonden en langs de Rijnlandroute zijn funderingen van een lange Romeinse weg aangetroffen.'

'De gemeente Dordrecht is heel geïnteresseerd in vondsten van voor de Sint Elisabethsvloed in 1421. Maar omdat bij de aanleg van de Drechttunnel grondig is gegraven, was de kans om iets tegen te komen heel klein.’

Kabels en leidingen

Daarnaast is het nog belangrijk om de ligging van kabels en leidingen te onderzoeken. Hus: ‘Het kan gebeuren dat een deel van de infrastructuur zich onverwacht dicht bij de tunnel bevindt, wat risico’s met zich meebrengt. Voorafgaand aan de renovatie van de Drechttunnel en de Noordtunnel zijn geen grote knelpunten op dit gebied aangetroffen.’

En dan is er nog onderzoek naar de draagkracht van de bodem. Is die niet voldoende, dan kan extra fundering nodig zijn. Onderzoek naar grondwaterstromen is ten slotte nodig om te voorkomen dat grondwater lekkages veroorzaakt.

Onafhankelijk onderzoek

'Resten van bommen, zwaar verontreinigde grond of spectaculaire archeologische vondsten... Bij de geplande tunnelrenovaties zijn tot nu toe geen zaken aangetroffen die tot vertragingen kunnen leiden. Toch is het nodig om minstens een bureaustudie te doen naar de kwaliteit van de grond en de infrastructuur onder de grond', zegt Hus.

‘We moeten risico’s voor medewerkers, omwonenden en de omgeving onafhankelijk laten onderzoeken. We moeten kunnen aantonen dat de risico’s aanvaardbaar zijn. En dat kan alleen op basis van de feiten.’