Rijkswaterstaat in de Tweede Wereldoorlog

00:00:00 Rein Koolen: We hebben die knal van die explosie ook gehoord. Eigenlijk is het een klap en verder niks. 00:00:06 Botte Jellema: Boem? 00:00:07 Rein Koolen: Dan hoor je het aan je ouders en dan weet je: o, dat zal de dijk zijn. 00:00:16 Botte Jellema: Je luistert naar de podcast van Rijkswaterstaat en mijn naam is Botte Jellema. Deze keer ontmoet ik Rein Koolen, inwoner van de Wieringermeerpolder. Nu, in het voorjaar van 2020, is het 75 jaar geleden dat deze polder onder water werd gezet door het dan bijna verslagen nazi-Duitsland. 00:00:34 Rein Koolen: Op die staander kun je precies zien de snelheid waarmee het water hier ook steeg. Dus dat is van min 1.80, ik denk dat je hier op min twee NAP zit, tot min 30 NAP, en dat is in een vrij korte tijd gegroeid. 00:00:55 Botte Jellema: Min 30 centimeter. 00:00:58 Botte Jellema: Aan de noordwestkant van het IJsselmeer, tussen Medemblik en Den Oever, waar de Afsluitdijk begint, ligt de Wieringermeerpolder. We zijn op de IJsselmeerdijk, bij De Wielen. 00:01:08 Rein Koolen: 21 augustus, dit jaar bestaat deze polder 90 jaar. Behoorlijk oud. Hier gaan we erin. 00:01:17 Botte Jellema: Rein Koolen heeft vrijwel zijn hele leven in de Wieringermeerpolder gewoond en gewerkt. Hij kwam er als baby van een paar weken in 1941. Hij had er een akkerbouwbedrijf en is nu met pensioen. Hij is ook de voorzitter geweest van het historisch genootschap Wieringermeer. We ontmoeten Rein op deze bijzondere plek op de dijk. 00:01:40 Rein Koolen: Hier kun je zien dat de buitendijk, die wijkt de zee in, want er is later een nieuwe dijk omheen gelegd en die begint hier en dan gaat die die kant op. Dan lopen we nu naar de oude stomp van de dijk. 00:01:57 Botte Jellema: De dijkweg maakt een kronkel om de twee binnendijkse plassen met water. De dijk zelf gaat er aan de buitenkant omheen. Hier gebeurde het, op zeventien april 1945. 00:02:08 Rein Koolen: Voor die tijd liep de dijk gewoon rechtdoor, er stonden ook op deze plek twee boerderijen, zoals langs die hele dijk staat, want iedereen die nu van Medemblik naar Den Oever rijdt, kan dat heel goed zien. De dijkweg kende een groot aantal boerderijen en er zijn er hier toen twee gesneuveld. Van een is de fundering nog teruggevonden en die andere, die hebben ze gewoon gesloopt. 00:02:45 Rein Koolen: Mijn vader werd bedrijfsleider op een staatslandbouwbedrijf. Daar hebben we ons gesetteld tot '45 en toen moesten we weg. 00:02:54 Botte Jellema: Dat was akkerbouw? 00:02:55 Rein Koolen: Dat was nog akkerbouw, dat was een gemengd bedrijfje, wat vee, koeien en zoals een akkerbouwbedrijf indertijd in elkaar stak, aardappelen, bieten, granen en vee. 00:03:07 Botte Jellema: Heeft u er herinneringen aan? U was hartstikke jong natuurlijk, maar heeft u herinneringen aan die oorlogsjaren hier, in deze polder? 00:03:14 Rein Koolen: Een paar dingen. Ik weet dat er bijvoorbeeld een vliegtuig was neergeschoten en toen vielen er wat brokken. Een oude tank of zo'n houten kist. Die viel op ons land. Dan weet je dat je pa erheen vliegt om te kijken en die probeert hem dan ook te verbergen en zo, dat zijn de herinneringen die je weet. De meeste herinneringen die ik nog heb, is eigenlijk toch de hongerwinter, van '44, '45. Dan ben je toch een jaar of vier en zie je die rij mensen voor die deur staan, dag na dag. 00:03:57 Botte Jellema: Waar kwamen die vandaan? 00:03:58 Rein Koolen: De Randstad, zeggen wij altijd maar, gewoon stedelingen van het Gooi tot nog wat dieper weg, maar toch wel de meeste mensen uit Amsterdam en noordelijker. 00:04:13 Botte Jellema: Hoe kwamen die hier? 00:04:15 Rein Koolen: Met fietsen, te voet, met bootjes, het Noord-Hollands kanaal is bijvoorbeeld ook bevaren geweest. Ze kwamen met hand karretjes, met alles wat bewegen kon en waar ze dan iets mee naar huis konden brengen. 00:04:35 Botte Jellema: Wat herinnert u zich daarvan? 00:04:37 Rein Koolen: Ik vond het een heel treurig en triest gezicht, want dan werd het bijvoorbeeld ook avond en dan stonden die mensen er nog. Het huis zat al vol met slapers en op een gegeven moment: hebben we niet een plek? Ja, in de stal, voor die koeien langs en achter die koeien langs, daar kon je ook wel liggen. 00:05:03 Botte Jellema: Dat herinnert u zich dat er plek gemaakt werd? 00:05:04 Rein Koolen: Ja, want ik weet nog van één man. Er was een open plek tussen die koeien, daar had hij zijn spulletjes neergelegd en toen had die koe naast hem, ik weet niet welke, links of rechts. Die had zijn jas kapot gevreten, die nacht. 00:05:17 Botte Jellema: Dat doen koeien, ja. 00:05:19 Rein Koolen: Ja, dus die was razend omdat zijn jas stuk was. 00:05:23 Botte Jellema: Maar dat is natuurlijk ook eigenlijk wel heel erg, in de winter. 00:05:25 Rein Koolen: Ja, ik neem aan dat hij hem toch wel aangetrokken heeft, nog, het restant. 00:05:30 Botte Jellema: Maar dat zijn van die dingen die je je dan herinnert, als jochie van vier, vijf. 00:05:34 Rein Koolen: Ja, dat is dat is heel bijzonder. We hebben de knal ook gehoord, van de explosie. We hadden ook geen voorbereidingen, we hoorden bij de groep van de treuzelaars. Je had mensen die al drie dagen van tevoren spullen wegbrachten, je had mensen die dus iets ertussenin deden en mensen die niks deden. En ik denk dat wij een beetje bij die laatste groep hoorden van nou, dat gaat toch niet gebeuren, maar dan is het ineens wel paniek. Vlug, vlug, vlug. 00:06:04 Botte Jellema: Wat gebeurde er met die klap? Wat weet je er nog van? 00:06:06 Rein Koolen: We hebben die knal ook gehoord, van de explosie. Eigenlijk is het een klap en verder niks. 00:06:12 Botte Jellema: Boem? 00:06:13 Rein Koolen: Dan hoor je het en vertel je het aan je ouders en dan weet je: o, dat zal de dijk zijn. 00:06:17 Botte Jellema: Dus dat wisten ze wel? 00:06:19 Rein Koolen: Ja, ze waren ook gewaarschuwd. 's morgens om zes uur zijn dus alle wijkhoofden de polder ingegaan en boodschappers uitgestuurd: om twaalf uur wordt die dijk opgeblazen of om kort over twaalf, en dat is ook gebeurd. Toen geloofden ze het ook pas en eigenlijk geloofden ze het na die klap nog niet. Dat heb ik ook later wel gehoord van mensen die hier dicht bij woonden, het water wilde eigenlijk helemaal niet stromen. 00:06:48 Botte Jellema: Het moest zijn weg nog een beetje vinden? 00:06:49 Rein Koolen: Water is wat dat betreft eigenhandig en eigenzinnig genoeg, dus die maken wel plek, dus dat is toen wel gebeurd en de meesten zijn pas gegaan toen je in kanalen en sloten waar je allemaal bij woonde, dat je denkt van: het gaat stromen. en dat maakte het... 00:07:05 Botte Jellema: Dat zag u ook? 00:07:06 Rein Koolen: Ja, dan zie je dus: dan is er iets fout en toen is iedereen eigenlijk pas echt in gaan pakken, ook de laatsten die zijn vertrokken, toen. 00:07:16 Botte Jellema: Jullie, dus? 00:07:17 Rein Koolen: Nee, dat waren er meer. Ik denk dat wij het eigenlijk reuze interessant vonden, want dan moest al dat spul, wat voor jou gewoon je leven was, op een wagen geladen en gestapeld worden op een manier dat er zoveel mogelijk op kon en dat al dat kroost er ook nog bij moest. Die koeien en die varkens, die hoorden ook mee, die kon je ook moeilijk laten verdrinken. Die werden er aan touwtjes achter gebonden. En ik weet van de kippen, er stond een tafel op, hadden ze om de poten gaas gemaakt en daar hadden ze dan de kippen onder gestopt, dus een soort kippenren van gemaakt. Dan ga je. Een soort helletocht, want het was toch wel bijna tien kilometer naar Medemblik, zijn wij gevlucht. 00:08:17 Rein Koolen: Op een gegeven moment zijn er koeien die zeggen: bekijk het maar, ik ben niet gemaakt om te lopen. Dan moest er iemand weer af om die koe een klap te geven, ik weet niet hoe je dat moest doen. Om hem weer aan de praat te krijgen, dat duurde heel lang voordat je dan ergens aankomt. Toen we aankwamen, stond het water al tot aan de weg, bij Medemblik, diezelfde dag nog, omdat het daar ook zo diep is. Toen mochten we naar een kamp, in een barak. Dan heb je weer een dak boven je hoofd, maar die herinneringen, die zijn er. Verder, ik heb me natuurlijk nooit zorgen hoeven maken over of er voedsel zou zijn of dat er onderdak zou zijn, want dat werd wel geregeld. 00:09:09 Botte Jellema: Het is dan nog maar zo'n tien jaar geleden dat de karavaan de bewoners de andere kant opreden, de polder in. In 1930 viel de Wieringermeerpolder droog en vanaf 1934 kwamen er dieren en gewassen op het land, en dat was de bedoeling. De polder was aangelegd om te zorgen voor meer landbouwgrond. De voedselproductie moest worden vergroot om tekorten te voorkomen en die waren er recent nog geweest, zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog. 00:09:39 Botte Jellema: De drooglegging van de Wieringermeerpolder is onderdeel van de Zuiderzeewerken ofwel: het plan Lely. Ingenieur Cornelis Lely was de eerste die een technisch uitvoerbaar plan presenteerde, dat ervoor zorgde dat de IJssel kon afwateren en de kustlijn werd verkort. Het ging alleen wel veel geld kosten, maar het lukte Lely als minister van waterstaat om de plannen voor de gedeeltelijke inpoldering van de Zuiderzee erdoor te krijgen, juist omdat het een oplossing kon bieden voor de voedseltekorten in Nederland. 00:10:15 Rein Koolen: Een bepaalde rust zit erin. Ik weet van iemand, die woonde verder richting Medemblik ook, die waren al onderweg en toen kwamen ze op een wat hoger gebied. Toen dachten ze: allemaal hazen, man. 00:10:35 Botte Jellema: Waar kwamen die hazen vandaan? 00:10:36 Rein Koolen: Die vluchtten ook allemaal naar de hoogste plek, natuurlijk. Die beesten zijn ook niet achterlijk en op een gegeven moment, toen ze al wat verder waren, hebben ze gezegd, we gaan terug. We gaan kijken of we er niet een paar kunnen vangen. Zo werkt het. Dus paniek was er niet, want iedereen had ook wel door dat het stijgen van het water, dat kon je niet keren, maar het zou wel even duren voordat je er dus niet meer door kon waden. Op die manier is het gegaan. Dus die mensen gingen eerst nog wat hazen vangen en zo zijn er ook omgekeerd, omdat ze wat vergeten waren. Zulke dingen, zo werkt het. 00:11:15 Botte Jellema: Gingen jullie over de dijk, naar Medemblik? 00:11:18 Rein Koolen: Nee, wij zijn over de Kwelweg gegaan, de Robbenoordweg ligt iets verder van de dijk af. De Kwelweg was toen een klinkerweg ook. 00:11:29 Botte Jellema: Maar met koeien en varkens, dat gaat ook niet snel? 00:11:32 Rein Koolen: Nee, dat schiet helemaal niet op. Dan heb je uren werk voordat je dus een kilometer of tien verder bent, en dat is ook een beetje een probleem, want op een gegeven moment, dan beginnen die kinderen te jengelen, dat vee krijgt dorst en honger. Maar je moet verder en dat gebeurt dan ook wel, want dat water in het kanaal zie je toch wat sneller gaan stromen. En denk je: opschieten, dan zien we wel als we aangekomen zijn, hoe we dat verder oplossen. 00:12:03 Botte Jellema: Toen jullie aankwamen, zat het water jullie toen ook echt op de hielen? 00:12:07 Rein Koolen: Het wegdek, de Medemblikkersluisweg was dat, het wegdek, daar kwam het water al naartoe gekabbeld. De bermen zaten onder, die sloten zaten eronder en het land zat er ook onder en dat is iets, dat zal ik nooit vergeten. Aan de linkerkant van de Medemblikkersluisweg stond een perceel koolzaad en die bloemetjes stonden nog zo'n stukje boven het water uit. 00:12:37 Botte Jellema: Een centimetertje of vijf. 00:12:38 Rein Koolen: Ja, en dan weet je dus dat er daaronder al een hele bak water staat. 00:12:44 Botte Jellema: Die plant is al snel 60, 70 centimeter hoog. 00:12:45 Rein Koolen: Dat zag je gebeuren, maar dat is een beeld, dat vergeet ik niet. Wij hebben op zolder het één en ander achtergelaten en twee dagen later, toen we een bootje hadden, bleek dus dat alles gestolen was. Op veel plaatsen. Er is veel geroofd. 00:13:06 Botte Jellema: Door wie? 00:13:06 Rein Koolen: Nou, laat dat maar in het midden. 00:13:09 Botte Jellema: U geeft niet direct de Duitsers de schuld. 00:13:11 Rein Koolen: Nee. Heel Noord-Holland lag eigenlijk een beetje op apegapen, er zullen ook Duitsers bij geweest zijn, maar ik neem aan dat er ook anderen bij waren, want de meeste Duitsers hadden geen bootjes. 00:13:31 Botte Jellema: Je had een bootje nodig om bij jullie boerderij te komen, natuurlijk. 00:13:34 Rein Koolen: Daar werden de ramen ingeslagen en dan alles wat je naar boven gebracht had, werd dan meegenomen. Ja, dat is uitgebreid gebeurd en je had natuurlijk ook geen politiemacht, op dat moment, die zegt: we grendelen de boel af, we zorgen dat dat niet kan gebeuren. Alles was in de war. Dat was jammer. 00:13:57 Botte Jellema: Weet u nog hoe uw ouders daarop hebben gereageerd? U was zelf natuurlijk een kind, dus dan overkomt het je misschien wat meer. 00:14:06 Rein Koolen: Ik heb ze heel vaak later horen zeggen: ik begrijp niet dat ik dat toen niet meegenomen heb. Mijn moeder had het dan het over haar bruidsspullen, die brengen naar boven, die kunnen we later wel ophalen. Weg. Maar dat gold ook voor een aantal boeken, mijn moeder was een grote lezer. Neem die dan mee. Nee, eerst de kippen en de kinderen, de hond en de kat. De rest komt later. Daar hoorden we ze vaak over. 00:14:49 Rein Koolen: Toen wij aankwamen in Medemblik, was het vee de staatslandbouwbedrijven, dat werd verzameld in Medemblik. Maar wat dan? En toen is mijn vader, als één van de mensen die er ook werkten, met dat vee, over het IJsselmeer naar de Noordoostpolder gegaan, want daar was voer voor die koeien. Die is daar ook een aantal maanden gebleven, om voor het vee te zorgen. Toen is mijn moeder - die afspraak hebben ze denk ik gewoon gemaakt - naar Brabant teruggegaan naar de grootouders. Dus na een aantal maanden was ik weer Brabander. Niks mis mee. 00:15:30 Botte Jellema: Daar kwamen jullie oorspronkelijk vandaan, of in ieder geval uw moeder? 00:15:33 Rein Koolen: Ja, mijn vader ook kwam uit hetzelfde dorp. Nieuw-Vossemeer, dat is tegen Tholen aan. Dat is ook allemaal land onder water, want dat hebben ze in '53 weer meegemaakt. Toen kwam dat volk bij ons weer bivakkeren. 00:15:50 Botte Jellema: Dat was eigenlijk nog maar een paar jaar later. 00:15:52 Rein Koolen: Dat was wel kort erop. Dat is iets wat hoort bij het leven. 00:16:01 Botte Jellema: Meent u dat nou? Zegt u nou, die overstromingen...? 00:16:04 Rein Koolen: Die mogelijkheid. Als jij natuurlijk in zo'n polder gaat wonen... We hebben wel eens buitenlandse gasten gehad en die vinden het dan doodeng dat je, als die dijk weg is, dan vijf meter water hebt staan, dan kom je om. Heb je niet een bootje liggen, ergens? Nee. Ik denk dat die Nederlanders wat dat betreft wel wat gewend zijn. 00:16:33 Botte Jellema: Waarom deden de Duitsers dit? Dat is een vraag die eigenlijk nooit helemaal is beantwoord. Feit is dat aan het eind van de Tweede Wereldoorlog meerdere polders in Nederland onder water zijn gezet. Misschien zetten ze de Wieringermeer onder water omdat de bezetter vreesde voor luchtlandingen van geallieerden in de polder. Want je was op die manier zo bij de Afsluitdijk. Of ze hebben het gebruikt als drukmiddel om de Duitse troepen een vrije aftocht te kunnen geven naar Duitsland, na de bevrijding. Die aftocht kwam er. 00:17:03 Botte Jellema: Misschien is dat dus afgesproken, maar er is niets over op papier gezet. Hoe het ook zij, het opblazen van de dijk van de Wieringermeer wordt algemeen gezien als een zinloze, grote vernieling. Al een week later gaven de Amerikanen en de Russen elkaar een hand, toen het oostfront en het westfront elkaar ontmoetten, in Duitsland. Op vijf mei gaven de troepen in Nederland zich over. Binnen twee dagen staat hele polder onder water. De materiële schade is enorm. Ook gaat er 20.000 hectare aan gewassen verloren, voedsel dat men goed kon gebruiken in die tijd. Voor zover bekend is er bij de onder waterzetting zelf niemand om het leven gekomen. Ook het aantal boerderijdieren dat het niet heeft overleefd, valt mee. 00:17:50 Rein Koolen: Ik geloof maar een twintigtal runderen en een paar varkens. Nee, wat dat betreft zijn boeren wel zuinig op hun spullen. Want je neemt je neemt het waardevolle niet mee. 00:18:05 Botte Jellema: Nee. Om hoeveel koeien ging het bij jullie, bijvoorbeeld? 00:18:08 Rein Koolen: Ik denk een stuk of acht. Dat is te overzien. Op de dijk werden heel veel strohutten gebouwd, want die boeren hadden dan stro in de schuur en die wachten allemaal nog langer dan de rest. Die gingen pas toen ze natte voeten kregen. Maar ze hadden het stro al op de dijk gebracht en die koeien kon je gewoon ook op de dijk jagen. Dan hadden ze nog wat te eten. Bij de Oude Zeug was het ook druk. Dat is die haven, halverwege hier, de dijk, tot de knik. Die zaten daar en daar stonden ook nog wat bouwwerken, dus daar kon je ook wel overnachten. 00:18:47 Rein Koolen: Maar in strohutten ging het heel goed. Dat vee is wel goed terechtgekomen, gelukkig wel. Alleen het wild is natuurlijk omgekomen allemaal. Ik denk ook wel dat er wat huisdieren verongelukt zijn, omdat je de kat dan weer net niet kunt vinden. Maar het juiste aantal mensen, dat is gewoon niet bekend, want dat wordt wel vaker gevraagd. Hoeveel mensen waren er verborgen in zo'n polder? 00:19:15 Botte Jellema: Ondergedoken zaten. 00:19:18 Rein Koolen: Maar er waren Joodse mensen, er waren onderduikers die dus naar Duitsland uitgezonden werden en die stonden niet op een lijst. 00:19:29 Botte Jellema: Verzetsstrijder Adri de Graaf moest uit zijn onderduik komen om de evacuatie van zijn gezin uit de polder te regelen. Daarbij werd hij door de bezetter opgepakt en doodgeschoten. Of er andere onderduikers zijn verdronken, is niet bekend. Er is natuurlijk geen registratie geweest en zelfs al hadden de Duitsers iedereen die op de wegen, de polder uitkwam, tegengehouden, je kunt natuurlijk op meer plekken de polder uitkomen, naar het oude land. 00:19:58 Rein Koolen: Je kunt overal over die dijk klauteren, je hoeft niet naar die doorgang te gaan waar de weg ligt, waar je weet dat ze staan. Er zijn dus door die onderduikers ook veel, die eerste twee nachten al. Ik weet dat bij mijn schoonouders zaten ze dus in de schuur, in zo'n berg met hooi en dergelijke. Toen moesten ze in huis, want daar hadden ze spullen gelegd. Maar dat water stond zo hoog. Dus toen hebben ze de brandmuur dus opengebroken. Die hebben staan bikken met, ik weet niet, met hun blote handen, denk ik, bijna. Maar zo konden ze ook het huis weer in, daar de spullen halen die ze nodig hadden. 00:20:37 Rein Koolen: Op die manier hebben mensen zich een aantal dagen weten te redden, maar er voeren al heel snel zoveel bootjes rond en niemand die er meer op lette. De Duitsers hadden helemaal niks meer in de pap te brokkelen op gegeven moment, maar dan is het echt eind april. Daar had je geen last meer van. Toen verdwenen ook de NSB-mensen, want die waren ook al aan het vertrekken. Dus dat gevaar nam snel af en dan kun je dus ook makkelijker tevoorschijn komen. 00:21:10 Botte Jellema: Er staan bij het monument wat informatieborden met foto's. We zien een boerderij met een hoog dak, intact, maar zonder de muren onderin. Je kijkt er dwars doorheen. 00:21:21 Rein Koolen: Zo stond het erbij. 00:21:23 Botte Jellema: Stond jullie boerderij er ook zo bij, want dat beeld ken ik een beetje van...? 00:21:27 Rein Koolen: Zoiets zag het eruit. 00:21:29 Botte Jellema: De hele, zeg maar de onderste twee meter... 00:21:32 Rein Koolen: De stenen, de muren waren weg, het gebouw wat er voor stond was weg en delen van het dak waren ook weg. Maar de top was blijven staan en de spanten stonden bijna allemaal nog goed. De meesten zijn ook om dezelfde spanten herbouwd. Dat kun je bij de boerderij waar mijn zoon nu woont heel goed zien, want daar zitten op de hoogte waar het water geweest is, nogal wat beschadiging op die spanten. Waar dus blokken hout en rommel tegenaan heeft gebotst, tijdens die storm. Dat kun je goed zien. 00:22:10 Botte Jellema: Je kunt dat dus nog steeds in deze polder goed zien? 00:22:12 Rein Koolen: Ja, en verder is het gewoon weer keurig herbouwd. De schuren zijn het eerst herbouwd omdat daar de producten in opgeslagen moesten worden. Later zijn de woningen allemaal weer teruggezet. Ik weet nog dat de gemeente Wieringermeer bij de provincie Friesland heeft moeten smeken om die twee schepen met hout, want door die gaten spoelde er ook veel het IJsselmeer op. Veel westenwind dus dat kwam dan aan in Friesland. Die hebben dat verzameld, maar we wilden het eigenlijk wel terug hebben, dat is, geloof ik een uiteindelijk ook wel gelukt, merendeels. 00:23:00 Rein Koolen: Maar bij Medemblik ook, eindeloze grote bulten met rommel. Als je ziet wat er dus weg is van zo'n huis, houten delen blijven drijven. Ruiterstokken, ik weet niet of dat begrip je nog iets zegt? Vroeger had je zo'n vier of driepoot, zo dik, een meter of twee en een half lang. Die zaten aan elkaar. Boven stapelde je er hooi overheen of graan. Dat noemden wij ruiterstokken en bij iedere boerderij lag een bult van die stokken, die ze ieder jaar weer gebruikten. Alleen toen het onder water werd gezet, gingen die bulten drijven, dus die overal lagen ze. En kistjes, noem maar op. Niet te filmen. 00:23:49 Botte Jellema: Reins vader bleef bij de dieren in de Noordoostpolder. Rein zelf woonde een jaar met zijn moeder in Brabant. Er werd een nieuw stuk dijk om De Wielen heen aangelegd, twee plassen die inmiddels 30 meter diep waren geworden. De polder werd opnieuw leeggepompt. Op elf december 1945 viel de polder opnieuw droog. Toen konden ze terug. Rein als jochie van vier, eerst in een woonwagen op het erf, terwijl de boerderij opnieuw werd opgebouwd. Daar groeide Rein op. Hij kreeg verkering met een buurmeisje, hij nam de boerderij van zijn schoonvader daarover, ging samenwerken met zijn broers en bouwde een champignonbedrijf op, waar inmiddels 75 mensen werken. Nu is hij met pensioen. Maar hij woont nog altijd in de polder waar zijn vader in 1941 als pionier naartoe verhuisde: de Wieringermeer. 00:24:37 Rein Koolen: Toen wij terugkwamen hebben wij een jaar lang - tenminste, dat is mijn herinnering, dat is onvergetelijk - prachtig en heerlijk gespeeld tussen al die puinblokken, stenen en planken en alles wat je vinden kon, en dat mocht ook. Je bouwde kastelen van puin, zoals kinderen nu ook bouwen van LEGO blokken. Maar wij met puin blokken. Dat heb ik al zo vaak verteld: dat jaar groeiden de bomen bij ons niet. Er kwamen geen bladeren aan, die waren dus allemaal verdronken. Dat beeld en dat puin en de vrijheid, daar word je dus niet door gestrest, maar daar geniet je van. 00:25:29 Botte Jellema: Dat is inderdaad zo'n beeld wat je nooit vergeet, ook omdat je het verder natuurlijk nooit meer ziet. 00:25:34 Rein Koolen: Nee, dus je angst voor overstromingen is eigenlijk dan al weg. 00:25:38 Botte Jellema: Ja? 00:25:39 Rein Koolen: Ja, jawel. Hoe ik in werkelijkheid zou reageren als morgen die dijk plotsklaps zou verdwijnen, dat weet ik niet, maar ik heb een auto die behoorlijk snel is. 00:26:10 Botte Jellema: Je hoorde een aflevering uit de podcastserie over het werk van Rijkswaterstaat en deze keer hadden we een ontmoeting met Rein Koolen. Hij is inwoner van de Wieringermeerpolder en getuige van de onder waterzetting van 75 jaar geleden. Bedankt voor het luisteren.