De vergeten watersnoodramp van 1825
22 dijkdoorbraken, 6 overstroomde provincies, 60% van Friesland onder water en 379 doden. In 2025 is het 2 eeuwen geleden dat het grootste gedeelte van Noord-Nederland overstroomde. De ramp van 1825 was de grootste watersnood van de 19e eeuw. Sindsdien is onze kennis over water enorm gegroeid.
‘Dat deze ramp is vergeten, komt vooral door de watersnoodramp uit 1953. Die ligt veel verser in het geheugen en bovendien waren in 1825 niet alle overstroomde provincies even zwaar getroffen’, vertelt Bert Toussaint, historicus bij Rijkswaterstaat.
In 1825 bestond de Zuiderzee nog, een open stuk zee midden in het land. Door de stormvloed die begin februari 1825 over het land raasde, braken de Zuiderzeedijken. ‘Er trok een grote storm van de Atlantische Oceaan richting de Noordzee. Deze windstoten beukten met enorme kracht tegen de kust aan.’
Bijna heel noordwest Overijssel onder water
De meeste slachtoffers vielen in Overijssel, hier lieten 305 mensen het leven. Ook in Groningen, Friesland, Gelderland, Utrecht en Holland waren er ernstige dijkdoorbraken.
Toch reageerden de mensen over het algemeen gelaten. ‘Een overstroming was niet uniek en er heerste een cultuur van berusting. Veel burgers dachten dat God het zo had gewild’, vertelt Toussaint.
Geef gul!
Voor de getroffen gebieden werden wel inzamelacties georganiseerd. Dit werd gecoördineerd vanuit de overheid, met de leus ‘Geef gul!’ Er werden boekjes uitgegeven om mensen de portemonnee te laten trekken. Dit werd ook gestimuleerd door de toenmalige koning Willem I.
De snelste weg naar zee
Tijdens deze ramp was het Corps Ingenieurs, zoals Rijkswaterstaat toen heette, al bezig met het opbouwen van kennis over watermanagement. Zo werden er bijvoorbeeld rivierkaarten gemaakt.
Pas vanaf 1850 kwam er een landelijke strategie om het water te managen. ‘Het water moest sneller en efficiënter naar de zee. Er werden nieuwe mondingen aangelegd, zijtakken gesloten en dijken verhoogd. Dit is de basis van watermanagement zoals we het nu kennen’, vertelt Toussaint.
Nog steeds zijn we bezig met het versterken van onze dijken, onder andere door middel van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). 21 waterschappen en Rijkswaterstaat werken samen aan de grootste dijkversterkingsoperatie ooit sinds de Deltawerken. De komende 30 jaar wordt er 1400 km aan dijken en 400 sluizen en gemalen versterkt.
Van Zuiderzee naar IJsselmeer
De Zuiderzee is in 1932 afgesloten door de Afsluitdijk, deze 32,5 km lange waterkering beschermt Nederland tegen overstromingen. Sindsdien heeft de Zuiderzee een nieuwe naam: het IJsselmeer. In 2018 startte de versterking van de Afsluitdijk. De afvoercapaciteit vanuit het IJsselmeer wordt groter en de vaarwegen worden voorzien van keer- en spuisluizen.
Sinds de 19e eeuw is Nederland druk in de weer om het land te beschermen tegen het water. Wat begon met het in kaart brengen van rivieren, heeft zich ontwikkeld tot het internationaal adviseren over watermanagement.