Projectenoverzicht

Project Afsluitdijk

Waarom

De zeespiegel stijgt en in de toekomst krijgen we vaker te maken met extreem weer.
Daarbij stroomt er vanuit de binnenwateren steeds meer overtollig water het IJsselmeer in.
Daarom vergroten we de waterveiligheid door de Afsluitdijk en de sluizen sterker te maken.
Ook vergroten we de capaciteit om water af te voeren naar de Waddenzee.

Hoe

32 km

beschermende toplaag tegen overslaand water, versterken van de sluizen, aanleg nieuwe hoogwaterkeringen

inbouw van grote pompen bij Den Oever

Heb ik last van de werkzaamheden?

Project Afsluitdijk startte in april 2019 met de werkzaamheden. Van eind 2018 tot en met 2026 zijn er (langdurige) periodes met hinder. U kunt de website De Afsluitdijk en de pagina Geplande wegwerkzaamheden raadplegen om op de hoogte te zijn van de werkzaamheden die hinder veroorzaken en wat dit voor u betekent.

Het werk gaat door

Het werk aan de Afsluitdijk gaat door om Nederland veilig en bereikbaar te houden. Naast de werkzaamheden voor de versterking en vernieuwing van de Afsluitdijk, werken we aan andere projecten op de Afsluitdijk. Bijvoorbeeld aan de restauratie en uitbreiding van het Vlietermonument, de aanleg van de Vismigratierivier en het onderhoud van delen van de bruggen bij Den Oever en Kornwerderzand.

Hierna volgen nog andere projecten zoals het vervangen van de bruggen en het renoveren en versterken van de bestaande spuimiddelen. Ook zijn er plannen om de sluis bij Kornwerderzand te verruimen. Rijk en regio zijn in gesprek over de voortgang van dit project.

Wanneer

Klaar: 2026
2024	Bouw keersluis Kornwerderzand klaar
2025	Aanleg Vismigratierivier klaar
2026	Bouw nieuwe spuimiddelen en gemaal Den Oever klaar

Deze planning is niet volledig en kan nog veranderen.

Bekijk de hele planning

Rijkswaterstaat werkt aan de Afsluitdijk

Rijkswaterstaat versterkt in samenwerking met bouwconsortium Levvel de Afsluitdijk. Het bouwconsortium bestaat uit BAM, Van Oord, Rebel en Invesis. Levvel ontwerpt, bouwt en financiert de versterking van de Afsluitdijk en onderhoudt deze gedurende 25 jaar.

Samenwerken in de regio

Rijkswaterstaat werkte tot eind 2023 samen met De Nieuwe Afsluitdijk, een samenwerking tussen de provincies Fryslân en Noord-Holland en de gemeenten Sudwest Fryslân, Hollands Kroon en Harlingen aan het versterken en vernieuwen van de Afsluitdijk. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de verbetering van de veiligheid en de vergroting van de afvoercapaciteit. De regio verwezenlijkt de ambities op het gebied van duurzame energie, ecologie, recreatie en toerisme. Samen zorgen Rijk en regio voor een veilige, duurzame, aantrekkelijke en toekomstbestendige dijk.

Vanaf 2024 is het samenwerkingsverband De Nieuwe Afsluitdijk na 11 succesvolle jaren gestopt. De samenwerking tussen Rijk en regio voor de projecten op de Afsluitdijk is echter blijven bestaan.

De Afsluitdijk als ecologische verbindingszone

De Afsluitdijk is niet alleen een steenverharding. Maar vormt ook een ecologische verbindingszone. We werken dan ook nauw samen met andere partners op het gebied van natuur en biodiversiteit.

Zo behouden we samen flora tijdens renovatie Afsluitdijk

In de podcast ‘de Zadenverzamelaar van de Afsluitdijk’, vertelt floraliefhebber Ben Bruinsma alles over de bijzondere planten die op de Afsluitdijk groeien. Hij wilde dat die bijzondere planten na de renovatie van de Afsluitdijk weer zouden terugkeren. Daarom verzamelde de florist miljoenen zaadjes. En zo zorgde hij er, samen met ons, voor dat er nu weer zeekool en zeelathyrus op Nederlands enige zeeklif groeit.

Podcast De zadenman van de Afsluitdijk

Op de Afsluitdijk groeien weer bijzondere planten. Floraliefhebber Ben Bruinsma zorgde er, mét ons, voor dat deze na de verbouwing terugkeerden.

Of luister op

Ben Bruinsma: De zeelathyrus is terug. Hij is echt heel zeldzaam in Nederland. Dat vond ik de belangrijkste. Botte Jellema: Ben Bruinsma verzamelde daar vóór de renovatie van de Afsluitdijk zoveel zaden van plantjes dat het niet eens meer op zijn zolder paste. Door de renovatie van de Afsluitdijk zouden deze plantjes, die tussen de basaltblokken groeiden, onder de nieuwe betonblokken terechtkomen. 100 jaar aan unieke begroeiing zou verloren gaan, maar Ben besloot daar wat aan te doen. Heeft u enig idee hoeveel tijd u erin heeft gestoken? Ben Bruinsma: Goh. Botte Jellema: Het klinkt ook alsof het heel erg veel is geweest. Ben Bruinsma: Ja, het is veel. Botte Jellema: Welkom bij de podcast van Rijkswaterstaat. Mijn naam is Botte Jellema. Tussen de oude basaltblokken van de Afsluitdijk hebben in de loop van de afgelopen 100 jaar vele planten een plekje gevonden. Sommige zijn zeer zeldzaam, zeker in Nederland, want natte, zoute, rotsachtige plekken hebben we niet zoveel, maar de Afsluitdijk is dat wél. Ben Bruinsma is liefhebber van bloemen en planten en noemt zich florist. Dat is een hobby, want hij is ICT'er en hij werkt ook niet bij Rijkswaterstaat. De zeldzame planten op de zeezijde van de Afsluitdijk waren hem opgevallen toen hij daar een aantal jaar geleden een wandeling maakte. Ik heb met hem afgesproken, uiteraard op diezelfde dijk, nu de nieuwe Quattroblocks er liggen. Ben Bruinsma, waar kijken we naar? Ben Bruinsma: Naar zeekool. Botte Jellema: Er zitten hier trouwens vliegjes. Ben Bruinsma: Dat is altijd zo, tenminste in deze periode van het jaar. Botte Jellema: Wat is zeekool? Ben Bruinsma: Deze. Die met die grote bladeren. Botte Jellema: Koolbladeren herken ik inderdaad, vanuit de moestuin van mijn ouders. Ben Bruinsma: Precies. Deze is hier in de jaren 80 in Nederland gekomen. Hij heeft vanuit Zeeland de kusten helemaal gekoloniseerd. Er is er nog één. Dat is de zeevenkel. Die is in de jaren 90/2000 hier gekomen en die is nu ook bezig met een opmars. Die is hier ook alweer. Botte Jellema: Wow! Ben Bruinsma: Zeekweek is hier alweer. Botte Jellema: Dat is een soort gras. Ben Bruinsma: Ja, een soort gras. Die kun je herkennen aan het blauwgroene. Botte Jellema: De bladeren zijn een beetje vaal blauwgroener. Ben Bruinsma: En die aren. Botte Jellema: Daar zit het zaad in. Ben Bruinsma: Daar zit het zaad in. Botte Jellema: Dat was heel belangrijk. Even uitleggen waar we zijn. We zijn op de Nederlandse kliffen. Daar komen we straks op, hoe dat precies zit. Ben Bruinsma, u bent florist, in het verdere dagelijkse leven ICT'er, geloof ik. Ben Bruinsma: Dat klopt. Botte Jellema: Maar u werkt niet voor Rijkswaterstaat. Ben Bruinsma: Hee, helaas niet. Botte Jellema: U heeft wél heel veel met Rijkswaterstaat te maken gehad, en dat heeft te maken met de plek waar we nu staan. Dat is namelijk de Afsluitdijk, wat wij Friezen de Kop van Afsluitdijk noemen. Ben Bruinsma: Ja. Dit is de Kop. Botte Jellema: Namelijk het deel Kornwerderzand, het noordelijke gedeelte. We zijn even over de dijk heen gelopen. Dan kom ik meteen in een omgeving die ik nog niet eerder heb gezien, namelijk de nieuwe bekleding van deze dijk. Ik ken de oude basaltblokken, waar een groot deel van de Nederlandse - Friese dijken in ieder geval - mee zijn bekleed. Ben Bruinsma: Ook Zeeuwse. Botte Jellema: Dat was hier ook zo, maar dat is niet meer. Dat is nu beton geworden. Ik herken de structuur van de blokken die hier liggen nog wél een beetje. Dat is een beetje basaltachtig. We komen er zo ongetwijfeld ook nog op waarom dat is. Waarom komt een florist op de Afsluitdijk? Ben Bruinsma: Omdat daar hele bijzondere flora staat, zoals zeelathyrus, klifpeen, zeekool, zeevenkel en alle andere zoute gewassen - gewassen noem ik het maar - of flora. Botte Jellema: Wat ik heel leuk vind, is dat ik van die namen die u noemt er nauwelijks herken. Bij venkel denk ik dat je daar misschien zoute thee kan van trekken. Ben Bruinsma: Er is een meneer op Terschelling die het in de chocolade doet. Botte Jellema: Oh, kijk. Dat zal vast lekker zijn. Ben Bruinsma: Ja. Dat is lekker. Ik heb wat van hem gehaald. Botte Jellema: Dit zijn plantjes waar ik bijna nooit iets over hoor. Ben Bruinsma: Dat klopt. Ze zijn ook alleen maar te vinden aan de kust, op deze kliffen en sommige soorten ook in de duinen. Botte Jellema: U wijst nu naar het zuiden. Dat is aan de andere kant. Ben Bruinsma: Die kant uit. Daar zijn ze ook nog te vinden, maar het is echt een hele smalle strook voor Nederland en daar horen zij thuis. Botte Jellema: Mag ik het dan samenvatten als: ze zoeken een plekje waar zoutwater, zeewater is. Ze zoeken een plekje waar stenen zijn, maar waar ook ruimte tussen de stenen is waar ze kunnen wortelen. Ben Bruinsma: Precies. Dat klopt helemaal. Die stenen staan er niet voor niets, want onder die stenen blijft het altijd nat. Til maar een tegel op. Botte Jellema: Dat droogt nooit op. Precies. Ben Bruinsma: Daaronder is het altijd vochtig. Botte Jellema: Dat is precies wat die plantjes nodig hebben. Ben Bruinsma: Wat ze zoeken. En wat zoutspray. Botte Jellema: Zoutspray, als de golven hierop slaan. Ben Bruinsma: Kijk maar. Deze hier ook. Dit blad. Botte Jellema: Die kool, waar we het net over hadden. Ben Bruinsma: Dat is echt zo taai en zwart. Botte Jellema: Het is echt vetplantachtig. Ben Bruinsma: Ja. Botte Jellema: Wat we kennen van kool. Is het ook zout? Ben Bruinsma: Proef maar. Je kunt het eten. Botte Jellema: Het is niet mijn smaak, maar ik proef wel iets zoutigs. Ben Bruinsma: Inderdaad. Botte Jellema: Kool moet je ook koken. Dat is over het algemeen het idee bij kool. In 2018 vertelde een buurman van Ben hem dat op de Afsluitdijk de allermooiste kustflora groeit. Dat maakte hem nieuwsgierig. Ben ging een wandeling maken op de zeezijde van de Afsluitdijk en daar zag hij inderdaad heel mooie planten groeien. Ben Bruinsma: Bovenin begint het met voornamelijk graszaden, bezemkruiskruid en hoornbloem. Dan zak je wat af en dan krijg je peenkrul, zuring. Dan begint de zeevenkel al en de allermooiste van de hele Afsluitdijk was de zeelathyrus. Toen ben ik ook begonnen met rondvragen. Toen hoorde ik ook dat die Afsluitdijk over de kop ging. Botte Jellema: De kwestie was - maar dat wisten we al een tijdje - dat deze dijk moest verhoogd worden. Toen u hier wandelingen maakte, wist u dat al. Toen dacht u: verhogen is mooi, maar dat betekent dat dit allemaal verdwijnt, want er komt iets overheen te liggen. Ben Bruinsma: Ja. Er komt iets overheen te liggen. Toen kwam ik al vrij snel in contact met Joop Schaminée, de hoogleraar. Hij was heel erg blij met mij. Botte Jellema: Joop Schaminée is bijzonder hoogleraar bij de Wageningen University en de Radboud Universiteit. Hij is botanicus en is voorzitter van Het Levend Archief. Ben Bruinsma: Met Het Levend Archief verzamelen we zaden van alle rode lijstsoorten, alle zeldzame soorten. Botte Jellema: Precies. De rode lijst is zeldzaam. Ben Bruinsma: Ja. Dat is altijd zeldzaam. Botte Jellema: In het radioprogramma Met het Oog op Morgen vertelde Schaminée erover. Joop Schaminée: Het Levend Archief is een groot initiatief in Nederland. We hebben in Nederland 1.500 wilde planten. Daarvan zijn er zo'n 500 bedreigd. Die kunnen zomaar uitsterven. Met Het Levend Archief willen we die simpelweg behouden. Dat doen we door van al die bedreigde planten de zaden in te zamelen. Die slaan we op in een nationale zadenbank. Zoals in Spitsbergen de gewassen worden opgeslagen, doen wij dat met de wilde flora. Botte Jellema: Ze zijn bij Het Levend Archief heel blij met Ben. Joop Schaminée: Het mooie is: Ben is misschien de beste vrijwilliger die we kunnen bedenken. Hij is zo fanatiek. Hij heeft een volledige baan. Alle keren dat ik op de Afsluitdijk kom, - of dat nu 's ochtends of 's middags is - is hij er. Hoe je dat flikt, Ben, weet ik. Ik weet niet of hij 's nachts werkt voor zijn baas, maar het is ongelooflijk hoe jij altijd op die dijk aanwezig bent met je oude Saab. Botte Jellema: De Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland is bijna 100 jaar oud. De dijk van 32 kilometer lang wordt versterkt en krijgt grotere waterafvoercapaciteit, door onder andere heel grote pompen die bij Den Oever worden ingebouwd. Om een hogere zeespiegel en extremer weer aan te kunnen, is er een nieuwe toplaag op de dijk aangebracht om de dijk te beschermen tegen overslaand water. In 2018 is begonnen met de werkzaamheden en volgens de planning duurt het tot in 2026. Vijf jaar geleden maakten we er bij het begin van de werkzaamheden al een aflevering over, de tiende van deze serie. Die kun je vinden met de titel De Afsluitdijk: meesterwerk in de steigers. Ben Bruinsma is in die afgelopen vijf jaar veel op de Afsluitdijk geweest. Hij volgde een veiligheidscursus bij Rijkswaterstaat - de hele dijk is immers een bouwterrein - en oogstte op verschillende momenten in het seizoen de zaden van uitgebloeide planten die tussen de oude basaltblokken groeiden. Hij was er vaak, omdat hij zich had voorgenomen om zoveel zaden te verzamelen dat hij na de renovatie een groot deel van de nieuwe dijk weer kan inzaaien. Ben Bruinsma: Toen ben ik bulk gaan verzamelen. Botte Jellema: Dat is het natuurlijk. Je hebt dan wel het Archief, maar hoeveel kun je daar opslaan? Ben Bruinsma: Nooit genoeg. Botte Jellema: U had het idee: dit is 32 kilometer. Ben Bruinsma: Ja. Ik kreeg toen ook al de plannen wanneer wat over de kop ging. Daarvóór ging ik verzamelen en dan kon ik ook alles rapen wat ik wou. Botte Jellema: Het is nu augustus, bijna september dat we dit opnemen. Dat is nu drie, vier, vijf jaar geleden dat u in deze tijdsperiode al kwam? Ben Bruinsma: Ja, in deze periode. Botte Jellema: Hoe zag dat eruit? Ben Bruinsma: Wat bedoel je? Botte Jellema: Wat had u mee? Ben Bruinsma: Eerst had ik geen vergunning voor over het fietspad. Toen was ik met een vouwfiets. Later kreeg ik een vergunning. Toen had ik van die grote bladerenzakken en een heggenschaar en ging ik zeevenkel oogsten. Botte Jellema: Snoeien. Ben Bruinsma: Snoeien. Botte Jellema: Maaien. Ben Bruinsma: Maaien. Dat ging dan in die zakken. Als het vol was, ging ik naar Leeuwarden en daar ging het twee, drie weken drogen. Dan ging ik het verder schonen. Botte Jellema: Het stro eruit. Ben Bruinsma: Het stro eruit en dan opzakken. Drie jaar lang heb ik bulk verzameld. Wij hebben echt enorme hoeveelheden zaad. Botte Jellema: Ik heb begrepen dat u het eerst op uw eigen zolder probeerde te bewaren. Ben Bruinsma: Ja, en bij mijn ouders. Botte Jellema: Maar dat dat niet meer ging. Ben Bruinsma: Nee. Dat ging niet meer. Botte Jellema: Daar staan ook de dozen met de winterjassen en op een gegeven moment is dat vol. Ben Bruinsma: Ja. Die was vol. Ik had daar bakken. Botte Jellema: U had die twee meter van de grond. Ben Bruinsma: Ja, ook dat, maar mijn zolder was vol. Botte Jellema: De gemeente Leeuwarden schoot te hulp en Ben mocht de zaden op een gekoelde zolder van een gemeentewerf opslaan. Het zaaien heeft Ben nog maar op een paar plaatsen gedaan. Op de plek waar we nu zijn en we al best wat begroeiing zien, heeft hij nog niet gezaaid. Zijn dit nu die Quattroblokken? Ben Bruinsma: Ja. Dit zijn Quattroblokken. Botte Jellema: Dit zijn die betonnen blokken die de vorm van de basaltblokken een beetje nadoen. Ben Bruinsma: Kijk, je kunt hier ook. Het is moeilijk. Botte Jellema: Het is een soort stoeptegel. Ben Bruinsma: Maar dan met afgeplatte kanten. Botte Jellema: Die kanten zijn niet helemaal recht. Dat betekent dat er kieren tussen zitten. Ben Bruinsma: Ja. Er zitten kieren tussen. Dit is door iemand ontworpen. Ik weet niet door wie, maar Joop Schaminée van Het Levend Archief heeft me ooit eens verteld dat ze alles wouden asfalteren. Botte Jellema: Dit zou één grote asfaltvlakte worden. Ben Bruinsma: Ja, en die kant waar we langsrijden over de Afsluitdijk zouden ze groen verven. Botte Jellema: De wegkant. Ben Bruinsma: Ja. Botte Jellema: Dat zou ook asfalt worden, maar dan groen geverfd. Ben Bruinsma: Ja. Botte Jellema: Ik weet niet wie bij Rijkswaterstaat dat bedacht heeft. Dat plan is in ieder geval niet doorgegaan. Ben Bruinsma: Nee, en toen kwam Joop in beeld. Hij heeft gezegd: jongens, dat gaan we echt niet doen. Hij heeft zich hard voor gemaakt voor deze stenen. Botte Jellema: Deze vorm die er is gekomen. Ben Bruinsma: Ja. Botte Jellema: Waarom is het zo belangrijk dat deze stenen deze vorm hebben? Mensen moeten meer denken aan die basaltblokken, maar nu zijn ze van beton. Ben Bruinsma: De ruimte ertussen en die oneffenheden. Botte Jellema: Waarvoor is dat goed? Ben Bruinsma: Daar blijven allemaal spullen achter hangen: zand, gras, noem maar op. Botte Jellema: Dat is een bodem waarop die plantjes weer kunnen groeien en kennelijk heeft dat kooltje, waar we nu op stuiten, zijn weg alweer gevonden. Ben Bruinsma: Ja, maar die is nu ook redelijk algemeen aan het vormen hier. Ik heb er daar veel van verzameld. Het eerste jaar dat we hier kwamen, daaronder, op die vloedlijn... Zullen we daar even naartoe lopen? Botte Jellema: Ja. Daar lopen we naartoe. Er ligt hier aan de Waddenzee-kant een nieuw fietspad. Daar kunnen we even oversteken en dan kunnen we richting de vloedlijn. Zo noemt u het. Ben Bruinsma: Ja. Hier kun je mooi zien... Botte Jellema: Tot hoever de zee ongeveer komt. Ben Bruinsma: Ja. Alles is nu weg. Botte Jellema: Ik zie het. Ben Bruinsma: Maar hier heb je dan die vloedlijn. Hier bleven ook spullen liggen: zeewier, stro. Botte Jellema: Natuurlijk. Ik geloof dat dat daar ook blijft liggen. Het is nu eb, denk ik. Ben Bruinsma: Dat zijn levende dieren. Botte Jellema: Dat is wier. Als dat sterft, spoelt dat soms aan. Dat kennen we. Ben Bruinsma: In deze zone zagen we al heel snel die zeekool terugkomen. Botte Jellema: Ik zie het ook. Precies langs de lijn daar beneden komt de zee toe af en toe. Daar groeit vrij weinig. Dat slaat dan weg, - denk ik - maar hier net op de rand tussen waar de grassen beginnen en waar de zee stopt, zie ik een hele strook met allemaal van die koolachtige plantjes. Ben Bruinsma: Dat klopt. Je hebt hier ook nog spiesmelde, kustmelde. Botte Jellema: Wat is dit? Ben Bruinsma: Dat is melde. Laten we dat maar houden op melde. Ik ga ook niet te ver in de details. Als we even een klein stukje die kant uitlopen, gaan we ook andere soorten zien. Botte Jellema: Ik zie ook veel gelige bloemetjes. Ben Bruinsma: Dat is bezemkruiskruid. Botte Jellema: Daar wordt u niet heel warm van, als ik het zo zie. Ben Bruinsma: Nee, en de muurleeuwenbek, ook een bekende groeier van de Afsluitdijk. Botte Jellema: Prachtig plantje. Dit zou zo in een rotstuintje kunnen groeien. Ben Bruinsma: Daar groeit hij ook heel veel. Botte Jellema: Met de mooie roze, paarsige bloemetjes. U kunt hier heel selectief inzaaien. Die kool hoeft hier niet meer gezaaid te worden. Die redt het wel. Ben Bruinsma: Dat had ik trouwens niet verwacht. Botte Jellema: Het is een mooie ontdekking van nu. Ben Bruinsma: We hadden het al gezien. Ik weet niet of er zaden zijn. Botte Jellema: Van de kool? Waar moet hij bloeien? Daar misschien? Ben Bruinsma: Die niet. Die haal je er wel uit. Kijk hier. Botte Jellema: Oh, wow! Dat is prachtig. Hoe moet ik dit beschrijven? Het is een heel boompje met allemaal bolletjes eraan. Ben Bruinsma: Wat gebeurt er nu met deze? Als je hem zo neergooit, gaat hij in de wind rollen. Botte Jellema: Hij valt nu natuurlijk tegen hoog gras aan. Ben Bruinsma: Hij stond helemaal langs de middenberm. Botte Jellema: De middenberm van de snelweg. Ben Bruinsma: Ja, hierlangs en ook op de andere kant, maar wat gebeurt er nu? Langs het IJsselmeer komt hij ook. Botte Jellema: Oh, daar is hij naartoe gerold. Ben Bruinsma: Kijk naar die zaden. Botte Jellema: Het is een soort erwtje. Ben Bruinsma: Je moet eens voelen hoe licht. Botte Jellema: Dat waait zo overal naartoe. Ben Bruinsma: Hij blijft ook drijven. Botte Jellema: Oh, ook nog. Ben Bruinsma: Vandaar dat deze hier heel snel weer komt. Botte Jellema: Straks kunnen ze misschien deze zeekool langs heel de IJsselmeerkust vinden. Ben Bruinsma: Die wordt daar steeds meer gevonden. Botte Jellema: Die komt dan hiervandaan. Die kans is vrij groot. Ben Bruinsma: Ja. Die kans is heel groot. Beslist. Botte Jellema: Prachtig. Het ziet er echt heel mooi uit. Ben Bruinsma: Daar heb ik er heel veel van verzameld. Botte Jellema: Die hoeft u hier niet meer in te zaaien. Die redt zich wel. Ben Bruinsma: Ja. Die redt zicht wel. Botte Jellema: Nu even over die dat klifverhaal. Als het woord kliffen valt, denk ik meteen aan Dover, - Groot-Brittannië - aan Normandië, aan de Scandinavische of Atlantische kusten. Terwijl ik me aan het voorbereiden was op dit gesprek met u, zag ik dat u het woord klif gebruikt voor deze plek. Ben Bruinsma: Het zijn ook kliffen. Het is steen en dat is klifsteen. Botte Jellema: Steen met een golvende zee die er af en toe komt, af en toe niet komt, zout water. Hoort daar een specifieke flora bij? Ben Bruinsma: Ja. Botte Jellema: Zullen we nog een stukje lopen? Ben Bruinsma: Ja. Botte Jellema: Kent u dat Friese lied van Piter Wilkens, Dykskiep, Dijkschaap? Ben Bruinsma: Ja. Dat ken ik. Botte Jellema: Dat gaat erover dat er schapen zijn die op de dijk grazen en dat dat een uniek soort schapen is waarvan de pootjes links en rechts niet gelijk zijn, zodat ze recht lopen. Heeft u nu ook zulke voeten gekregen? Ben Bruinsma: Nee, dat niet, maar ik maakte wél veel kilometers. Botte Jellema: Dat kan ik me voorstellen. Dat verzamelen, maar ook het spotten gaat over kilometers maken. Botte Jellema: Ik begin subiet voorzichtiger te lopen hier, omdat ik op geen enkel plantje durf te stappen. Ik ben bang dat ik op iets zeldzaams stap. Ben Bruinsma: Dat valt echt mee. Botte Jellema: U heeft nog een hele zolder waar nog balen met zaden staan. Dan is het de bedoeling dat u dat zaad hier op een gegeven moment gaat terugbrengen, denk ik. Of niet? Ben Bruinsma: Ja. Dat hebben we al gedaan. Daar, bij Breezanddijk, hebben we acht hotspots aangemaakt en daar hebben we die zaden gedonderd in een speciebak met modder, tuinaarde en kalk. Dat hebben we zo over die scheuren gedaan. Botte Jellema: Bijna een soort van gemetseld. Ben Bruinsma: Ja. Dat hebben we ertussen gemetseld en dat gaat goed. De zeelathyrus is terug. Botte Jellema: Welke? Sorry. Ben Bruinsma: De zeelathyrus is terug. Het is maar net hoe je het uitspreekt. Botte Jellema: Wat voor plantje is dat? Ben Bruinsma: Een vlinderbloemige. Dat vond ik de belangrijkste. Botte Jellema: Waarom? Ben Bruinsma: Hij is echt heel zeldzaam in Nederland. Hij groeit in Den Helder - op de marinebasis - en op een paar plekken in Zeeland en in de Noord-Hollandse en Zuid-Hollandse duinen. Zoals je daar nu dat kleine hoefblad ziet, had je zulke plekken op naar Den Oever, voorbij het monument, echt heel veel. Daar werd ik blij van. Botte Jellema: Dat kan ik me voorstellen. Als u er niet was geweest, was dat helemaal niet gebeurd. Ben Bruinsma: Waarschijnlijk niet. Botte Jellema: Dat had weer jaren geduurd. Dat had ook gekund. Ben Bruinsma: We zaaien bewust op een paar plekken in. We laten ook de natuur haar gang gaan. Botte Jellema: Dat zien we hier. Ben Bruinsma: Ja. We hebben daar verderop geprobeerd. Dat is helaas niet gelukt, maar aan beide kanten van Breezanddijk hebben we acht plekken aangewezen en van daaruit kunnen ze zich verspreiden. Voorbij het monument hebben we helemaal niets gedaan. Daar moet het allemaal spontaan gebeuren. Botte Jellema: Het Noord-Hollandse deel. Ben Bruinsma: Inderdaad. Botte Jellema: Daar komt het een beetje op neer. Dit is best een unieke plek. Ben Bruinsma: Ja. Dit is heel uniek. Botte Jellema: Dat wisten we al, want hij ligt er al meer dan 100 jaar, maar dat we hier zomaar op een kunstmatige manier Nederlandse kliffen hebben gecreëerd, waar kennelijk de natuur haar weg dan ook weer vindt. Dat spoelt aan, zoals u zei. Het is van Zeeland helemaal hiernaartoe gedreven, want u heeft het niet elders vandaan gehaald. Het is hier spontaan gekomen in de afgelopen 100 jaar en u heeft het geconserveerd voor de komende 100 jaar. Ben Bruinsma: Dat hoop ik. Je weet het nooit. Botte Jellema: Heeft u enig idee hoeveel tijd u erin heeft gestoken? Ben Bruinsma: Och, geen idee. Dat weet ik niet. Botte Jellema: Het klinkt een beetje alsof het u niet echt heel erg interesseert. Het klinkt ook alsof het heel erg veel is geweest. Ben Bruinsma: Ja. Het is best veel. Botte Jellema: Ben wacht nog op zijn vergunning, want de Afsluitdijk is nog steeds een bouwterrein, maar hij is heel nieuwsgierig hoe het staat met de stukken waar hij vorig jaar al het een en ander ingezaaid heeft. Ben Bruinsma: Het zijn een paar punten, maar ik wil ook weer delen van het dijknet, zoals hier ook, inventariseren. Hier zijn we een paar keer geweest, maar dat moet je bekijken, daar moet je naartoe. Botte Jellema: Je moet er even zijn. Ben Bruinsma: Ja. Er is daar ook al genoeg te zien. Sommige soorten doen het heel goed. Neem strandbiet en zeevenkel. Dit jaar vonden we in het ingezaaide gebeuren ook zeelathyrus. Botte Jellema: Die hele zeldzame. Ben Bruinsma: Ja, die hele zeldzame. Die is er gelukkig weer. Botte Jellema: Het is een succes. Ben Bruinsma: Ja. Voor die soort wél al. Botte Jellema: Had u dat kunnen bedenken toen u hier in 2018 voor het eerst over de dijk liep? Ben Bruinsma: Nee, beslist niet. Daar ben ik heel eerlijk in. Botte Jellema: Je hoorde florist Ben Bruinsma. Als je meer wil weten over de flora op de Afsluitdijk, kijk dan op de site van Het Levend Archief bij de initiatieven. Mocht je een keer op Terschelling zijn, bij Scheerman banket en ijs hebben ze bonbons met huisgemaakte vulling van onder andere zeevenkel. Dit was een aflevering van de podcastserie over het werk van Rijkswaterstaat. Als je dit een leuke aflevering vindt, laat dan een review en een sterrenbeoordeling achter in je podcast-app. We vinden het ook heel fijn als je hem deelt op sociale media, want dan horen andere mensen er ook over. Bedankt voor het luisteren.

Documenten

Download de brochures:

Overige documenten vindt u via de gezamenlijke website van Rijk en regionale (partners).

Op de hoogte blijven

Wilt u meer weten over de Afsluitdijk? Kijk dan op de website van De Afsluitdijk of volg ons op Facebook, LinkedIn, Instagram en Twitter. U kunt zich ook aanmelden voor de nieuwsbrief.