(Beeldtitel: De reis van water. Het IJsselmeergebied. Voice-over:) STILTE GEVOLGD DOOR RUSTIGE MUZIEK VOICE-OVER: Nederland en water zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Een van de meest essentiële schakels in ons waterbeheer is het IJsselmeergebied. Maar hoe werkt dat eigenlijk? De reis van het water begint als smeltwater in de Zwitserse Alpen. Via de Rijn bereikt het water na ongeveer een week het Nederlandse Lobith. Het water komt vervolgens op een splitsing bij Pannerden, waar het wordt opgedeeld tussen de Rijn en de Waal. Het stuwcomplex bij Driel verdeelt bij lage waterstanden het beschikbare water over de Nederrijn en de IJssel. Zo krijgt het IJsselmeer, onze grootste regenton, genoeg water. Dat water gebruiken we voor drinkwater, landbouw, industrie en scheepvaart. In de zomer voert de IJssel minder water aan. We verhogen dan het peil, zodat we meer water vasthouden dat we kunnen gebruiken. In de winter is de aanvoer van water juist hoger. Daarom verlagen we dan de waterstand, zodat er meer speling is om extra water op te vangen. Overtollig water voeren we af naar de Waddenzee. (Zeehonden liggen te zonnen.) Dankzij dit flexibele peilbeheer kunnen we inspelen op droogte en overvloed. We kunnen echter niet eindeloos uit deze regenton putten. Alleen de bovenste twintig centimeter is te gebruiken om grote gebieden van Nederland van zoet water te voorzien als het droog wordt. We zorgen ervoor dat het IJsselmeergebied goed beschermd is tegen hoog water en overstromingen. Om het gebied rond de IJssel te beschermen, zetten we bij hoge waterstanden de stormvloedkering Ramspol in. Maar invloeden van weer en wind kunnen het waterpeil snel doen stijgen. Stormen en harde windstoten zorgen ervoor dat het water in de meren tegen de dijken kan staan. De spuisluizen in de Afsluitdijk spelen een cruciale rol in het tijdig afvoeren van water. Bij spuien stroomt het water, als de waterstand in de Waddenzee lager is dan in het IJsselmeer, vanzelf weg naar de Waddenzee. Maar spuien is niet altijd mogelijk. Bij vloed of ongunstige wind kan het water niet wegstromen. Daarom werkt Rijkswaterstaat aan pompen die het water in de toekomst beter naar de Waddenzee kunnen verplaatsen. Het IJsselmeergebied is uniek in zijn soort. Het biedt een belangrijk leefgebied voor verschillende soorten vissen, vogels, planten, dieren en mensen. Rijkswaterstaat beheert dit waterrijke gebied met zorg. De reis van het water draagt zo bij aan een leefbaar en veilig Nederland. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? rws.nl/ijsselmeer. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2025.) DE RUSTIGE MUZIEK EBT WEG Hiermee zorgen we dat ongeveer 330.000 inwoners droge voeten houden. In 2022 is Rijkswaterstaat samen met Mourik Infra gestart met de voorbereidingen van de renovatie van de Prinses Marijkesluis. Tijdens de renovatie worden verschillende onderdelen van het complex aangepakt. Deze geplande renovatie is onderdeel van de Vervanging en Renovatie opgave van Rijkswaterstaat. Het sluizencomplex bestaat uit twee sluizen, een keerschuif, een vaste brug, een gemaal, bediengebouwen en afmeervoorzieningen. Het complex zorgt voor bescherming, doorgang van de scheepvaart en het afvoeren van water bij hoogwater op de Lek. Via de brug kan wegverkeer het Amsterdam-Rijnkanaal oversteken. Veiligheid staat centraal in deze renovatie. Daarom nemen we maatregelen voor weggebruikers, scheepvaart en werknemers. We zorgen ervoor dat de scheepvaart en het wegverkeer zo weinig mogelijk gehinderd worden. Vanwege veiligheid kan de brug tijdelijk afgesloten worden of kan scheepvaart tijdelijk alleen door de sluizen varen. Tijdens werkzaamheden aan de keersluis is scheepvaart in één richting op de vaarweg mogelijk. Scheepvaart in de andere richting maakt dan gebruik van de sluizen. Rijkswaterstaat houdt rekening met mogelijk hoogwater tijdens de renovatie en mogelijke sluiting van de keerschuif als gevolg hiervan. De werkzaamheden worden slim gepland om de invloed van hoogwater op het werk zoveel mogelijk te beperken. We streven ernaar hinder tijdens de renovatie te minimaliseren met extra aandacht voor fietsers. Weggebruikers en het scheepvaartverkeer worden tijdig geïnformeerd over eventuele hinder, tijdelijke beperkingen of het afsluiten van de brug. Met deze renovatie zorgen we ervoor dat we de Prinses Marijkesluis ook in de toekomst veilig en betrouwbaar kunnen blijven gebruiken. Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/prinses-marijkesluis
Het IJsselmeer en Markermeer als regenton
Een belangrijke functie van het IJsselmeer en Markermeer is het vasthouden van zoetwater voor onder meer drinkwater en droogteperiodes. We noemen deze meren daarom ook wel een regenton. Verder voeren we via het IJsselmeer en de Afsluitdijk overtollig water af naar de Waddenzee.
Hoe komt het water in het IJsselmeergebied?
Het IJsselmeer ontvangt 70% van zijn water van de rivier de IJssel, dit is een aftakking van de Rijn. Hoeveel water dit is, wordt bepaald door onder meer de hoeveelheid sneeuw in de Alpen en de neerslag in het stroomgebied (Zwitserland, Frankrijk en Duitsland) van de Rijn. Het IJsselmeergebied vult zich verder met neerslag en water van beken, kleine rivieren en afwateringsluizen of gemalen.
Hoe voeren we het water af?
Het overtollige water in het IJsselmeer stroomt door de spuisluizen in de Afsluitdijk naar de Waddenzee. Dit noemen we spuien. Bij spuien stroomt het water van het IJsselmeer naar de Waddenzee onder vrij verval. Dit is mogelijk als het water aan de IJsselmeerkant hoger staat dan aan de Waddenzeekant.
Verder voeren we het overtollige water uit het Markermeer af. Dit water stroomt via de spuisluizen in de Houtribdijk naar het IJsselmeer en vervolgens via de spuisluizen in de Afsluitdijk naar de Waddenzee.
We kunnen niet altijd spuien. Wanneer het water in de Waddenzee hoger staat, kan het water niet van het IJsselmeer naar zee stromen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij vloed en bij harde wind uit bepaalde richtingen. Ook kunnen we minder vaak spuien door de stijging van de zeespiegel. Daarom installeren we extra spuisluizen en nieuwe pompen in de Afsluitdijk. Wanneer spuien niet lukt, kunnen de pompen meehelpen om water naar de Waddenzee af te voeren.
Wisselend waterpeil IJsselmeergebied
In het IJsselmeergebied hanteren we in de zomer en winter een ander waterpeil. Zo kunnen we goed inspelen op de veranderende weersomstandigheden in de verschillende seizoenen.
Zomerpeil
In de zomer zorgen we ervoor dat er genoeg water is voor drinkwaterproductie, landbouw, doorspoeling van de polders om het zoutgehalte in de bodem te verlagen, en recreatie. Het water in het IJsselmeergebied staat dan hoger. Dat noemen we het zomerpeil. In de zomer mag het waterpeil schommelen tussen -0,10 m NAP en -0,30 m NAP. Het is dus een flexibel peil. Een NAP-hoogte van 0 m is ongeveer gelijk aan het gemiddeld zeeniveau van de Noordzee.
Winterpeil
In de winter kan er een teveel aan water ontstaan door meer neerslag en doordat rivieren meer water afvoeren. Daarom verlagen we aan het eind van de zomer het waterpeil van het IJsselmeergebied, zodat we het teveel aan water kunnen opvangen en afvoeren naar de Waddenzee. In de winter zorgen we ervoor dat het water niet onder de -0,40 m onder NAP zakt.
Invloed van het weer op de waterstand
Maar de waterstand is niet volledig te controleren. Naast hoge rivierafvoeren en het waterpeil in de Waddenzee, zijn ook neerslag en wind van invloed. Door de wind kan het IJsselmeer ‘scheef’ gaan staan. Bij een harde wind wordt het water 1 richting op geduwd, waardoor het water aan de ene kant van het IJsselmeer of Markermeer hoger komt te staan dan aan de andere kant.
