Helsluis

In de Tweede Wereldoorlog had de sluis een belangrijke functie voor ‘liniecrossers’. Dat waren waaghalzen die mensen en spullen vervoerden tussen bezet en bevrijd gebied. Hun kennis van de waterwegen in en rond de Biesbosch was daarbij onmisbaar.

Schut- en spuisluis

De Helsluis is een schutsluis: als het water op de rivier hoger staat dan in het achterliggende gebied, moet je schutten om schepen te kunnen laten passeren. Wanneer het rivierpeil lager is dan in het achterliggende gebied, kun je spuien. Daarbij worden alle sluisdeuren opengezet en kan het water uit de sluis vrij naar de rivier afvloeien.

Door de positie in de rivier heeft de Helsluis een opkomend getij van 4 uur en een afgaand getij van 8 uur. De verandering van stroomrichting noemen we ook kentering; een hoog- en laagwaterkentering. Bij het bereiken van de hoogwaterkentering kan er gespuid worden tot aan het bereiken van de laagwaterkentering. Dan wordt er weer geschut.

Ballastsysteem

Het is belangrijk dat de sluisdeuren na de laagwaterkentering gesloten worden. Om ervoor te zorgen dat de sluisbedienaar dit niet vergeet, is het ballastsysteem ontwikkeld. Dit systeem bestaat uit gewichten, touwen en katrollen. Onder de druk van instromend water gaan de deuren langzaam vanzelf dicht. Na het bereiken van de hoogwaterkentering drukt het binnenwater de sluisdeuren weer open. Dit systeem werkt volautomatisch.

De katrollen en haken van het ballastsysteem zijn nog steeds zichtbaar.

Helsluis spuit niet meer

Tegenwoordig gebruiken we dit systeem niet meer. Door de opkomst van gemotoriseerde schepen ontstonden er sterke trek- en duwkrachten in de voorhaven, waardoor de deuren onbedoeld open en dicht gingen. Met de nodige risico’s. Sinds 2000 wordt er niet meer gespuid. Technisch is dit nog wel mogelijk, maar er ontbreekt getraind sluispersoneel.

Met de hand bediende nivelleerschuiven en rolbrug

In de sluisdeuren zitten openingen die handmatig met een schuif open en dicht gezet kunnen worden. Ze zijn bedoeld om te nivelleren. Dat wil zeggen: zorgen voordezelfde waterstand in de sluis als aan de kant waar de boot uit moet.

Op de westelijke oever ligt de ijzeren rolbrug uit 1915. Die werd vroeger handmatig over de spoorrails uitgereden. Vanaf 2008 gebeurt dit elektrisch.

Monumentale verlichting armaturen Helsluis

De armaturen van de sluisverlichting bij de Helsluis hebben een eigen monumentale status. Vroeger werd er steenkolengas gebruikt als brandstof voor straatverlichting Dat was een Nederlandse uitvinding uit 1783. Er werd ook gebruik gemaakt van raapzaadolie, tot aan de komst van elektriciteit. Later zijn de gaslantaarns in de Helsloot aangepast en aangesloten op het elektriciteitsnet. Het koperen armatuur is in 2007 vernieuwd.

Feiten en Cijfers

• De Helsluis werd in 1864 in gebruik genomen.
• Sinds 2001 heeft de sluis een monumentale status.
• De sluiskolk is 39 m lang en 7,20 m breed.
• In de sluis zit nog een dubbele peilschaal. Daarop staat de waterstand van de Watersnoodramp van 1953.
• In 1982 zijn de sluishoofden en sluisdeuren vernieuwd.
• De schutsluis heeft 2 sluishoofden, 2 paar puntdeuren en 1 rolbrug.