Factsheet: Campagnes Fietsstimulering

Door middel van bewustwording en het bieden van faciliteiten zoals fietsvoorzieningen en het organiseren van activiteiten, proberen deze campagnes mensen te stimuleren om vaker te gaan fietsen.

Fietsstimuleringscampagnes zijn belangrijk in de mobiliteitstransitie naar duurzamer vervoer en hebben mogelijk positieve effecten op zowel individuen als de samenleving als geheel.

In de factsheet worden zowel landelijke en regionale campagnes behandeld, met daarbij voorbeelden van verschillende initiatieven. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen langlopende campagnes en tijdelijke (terugkerende) campagnes, soms als onderdeel van langlopende campagnes.

Ook wordt ingegaan op bereikbaarheids- en duurzaamheidseffecten, en op welke manier deze bijdragen aan een efficiënter milieuvriendelijker mobiliteitssysteem op de korte en lange termijn. Daarnaast komen belangrijke aandachtspunten aan bod die essentieel zijn voor het succes en de effectiviteit van dergelijke initiatieven.

Bereikbaarheidseffecten

Het is niet of nauwelijks mogelijk om de precieze bereikbaarheidseffecten van fietscampagnes in cijfers uit te drukken. Dit komt doordat fietscampagnes meestal niet op zichzelf staan, maar een kapstok vormen voor een bredere mix van maatregelen, zoals verbeterde fietsvoorzieningen, financiële prikkels, of e-bike probeeracties.

De effecten van een campagne worden versterkt door deze aanvullende acties en incentives die het gebruik van de fiets moeten bevorderen. Wel blijkt dat fietscampagnes het meest succesvol zijn wanneer ze deel uitmaken van een bredere strategie die meerdere gedragsmaatregelen combineert.

In onderstaande tabel staan allereerst schematisch een aantal landelijke campagnes beschreven.

Landelijke campagnes

Campagne	Doorlooptijd	Aantal deelnemers	Doelen	Effecten (tot 10 - 2024)
Kort ritje? Da's zo gefietst	05 - 2023 tot 05 - 2028	+/- 63% van de respondenten herkent de campagne blijkt uit evaluatie.   Niet bekend.	20% meer fietsritten in 2027 dan in 2017.   100.000 meer fietsritten naar werk dan in 2022.	Uit het campagne-effectonderzoek dat in november 2023 is uitgevoerd, bleek dat de campagne erin slaagde om Nederlanders, voornamelijk tussen de 40 en 65 jaar te overtuigen van de voordelen van korte fietsritten. Dit is in mindere mate het geval onder de jongere doelgroep van 18 tot 39 jarigen.
Rij2op5	2010 - 2022	570 bedrijven met ongeveer 10.000 deelnemers.	Automobilisten 2 van de 5 werkdagen laten fietsen.	5000 automobilisten stapten permanent over op de fiets voor hun woon-werkritten. 180 bedrijven pasten, na deelname aan Rij2op5, hun fietsbeleid aan.
Fiets naar je Werk Dag	2005 - heden (1x per jaar)	33.350 in 2023   30.250 in 2024	Werknemers stimuleren de fiets te nemen, in elk geval 1 dag per jaar om uit te proberen.	Een jaarlijks bedrag voor het goede doel. Structurele effecten niet bekend.
Doortrappen	2019 - heden	Van de 342 Nederlandse gemeenten zijn er 235 betrokken bij Doortrappen.	Ouderen langer (tot op hogere leeftijd) veilig op de fiets.	Signalen van gedragsverandering bij 10%< van de deelnemers.
Fietsmaatjes	2019 - heden	Data per 01- 01 - 2023: 3950 gasten 226 duofietsen 3767 vrijwilligers	Fietsen met een duo-fiets, 2 personen naast elkaar, om mensen die niet meer zelfstandig kunnen fietsen toch weer een rit te laten maken.	40.052 totaal gemaakte fietsritten per 01 - 01 - 2023.

Doorlopende landelijke campagnes

Gedragsonderzoek toont aan dat bijna 70% van de intensieve autogebruikers liever de fiets zou nemen voor korte ritten. Dit is relevant, omdat de helft van alle autoritten korter is dan 7,5 km en een derde zelfs korter dan 5 km.

Deze bevindingen benadrukken de noodzaak om het gebruik van de fiets te bevorderen, aangezien er een duidelijke bereidheid is onder automobilisten om voor korte afstanden over te stappen op de fiets.

Om deze reden bestaan al een aantal jaren verschillende doorlopende landelijke fietscampagnes, met als doel om meer reizigers op de fiets te krijgen. Landelijke campagnes worden vaak groots opgezet om zoveel mogelijk bekendheid te genereren.

Daarnaast wordt sterk ingezet op samenwerking met regio’s en grote bedrijven en organisaties om deze bekendheid verder uit te spreiden. Door toolkits aan te bieden kunnen regionale overheden verschillende middelen gebruiken om de campagne op lager schaalniveau te verspreiden.

Dit biedt ook de mogelijkheid voor regio’s om deze campagne te combineren met hun eigen regionale of lokale campagnes. Naast doorlopende campagnes bestaan er ook (jaarlijks) terugkerende acties waarin reizigers eenmalig (dag of week) worden gestimuleerd om met de fiets te reizen.

Deze acties zijn vaak gekoppeld aan een goed doel. Hoewel hier geen langdurige bereikbaarheidseffecten aan zijn te ontlenen resulteert het wel vaak in kortstondige publiciteit.

Landelijke campagnes gericht op kwetsbare reizigers

Fietscampagnes voor kwetsbare reizigers zijn gericht op het bevorderen van fietsgebruik onder groepen die extra ondersteuning nodig hebben, zoals ouderen en mensen met mobiliteitsbeperkingen.

Deze campagnes hebben als doel om deze groepen langer veilig, gezond, sociaal en zelfredzaam te houden door hen te stimuleren om te blijven fietsen. Dit wordt bereikt door enerzijds praktische tips en aanpassingen aan te bieden die de verkeersveiligheid verbeteren, zoals het kiezen van geschikte fietstijden en -routes en het aanpassen van fietsen.

Daarnaast bieden deze campagnes vaak mogelijkheden voor begeleide fietstochten, waarbij vrijwilligers helpen om de deelnemers een gevoel van veiligheid en plezier te geven tijdens het fietsen. Het uiteindelijke doel is om de fysieke en mentale gezondheid van kwetsbare reizigers te verbeteren en hen te helpen om actief en betrokken te blijven.

Regionale campagnes

Campagne	Doorlooptijd	Aantal deelnemers	Doelen	Effecten (tot 10 - 2024)
#Posifiets	2021 - heden	Onbekend		6% meer woon-werkfietsritten onder forenzen die bekend zijn met #posifiets in 2023 in tegenstelling tot forenzen die er niet bekend mee zijn. 15% van werknemers is bekend met de campagne.
Ik Fiets	2019 - heden	Onbekend		Ruim 10.000 actieve deelnemers in de provincie (gebruik app of deelname probeeracties).
Sjees	2018 - heden	Onbekend	Het stimuleren van Brabanders om voor steeds meer ritten de fiets te pakken. Bijvoorbeeld door het aantrekkelijker maken van fietsen met betere voorzieningen en infrastructuur.	Structurele effecten niet bekend.
Werk Slim, Reis Slim - slimme fietsers scoren bomen	Juni tot en met september, 4 maanden, 2023	Onbekend	Zo veel mogelijk fietsritten maken om punten te sparen. Hiermee worden vervolgens bomen in de regio geplaatst.	4000 geplante bomen in Friesland 11.000 fietsritten van in totaal 87.400 km Voorkomen uitstoot van 14.000 kg CO2
Regio Foodvalley	Een werkweek 9 tot en met 15 september 2024	1100 medewerkers bij 70 organisaties (2024)	Werknemers stimuleren om ten minste 1 week per jaar met de fiets naar het werk te gaan.	Structurele effecten niet bekend.

Doorlopende regionale campagnes

Regionale fietscampagnes zijn vaak georganiseerd door provincie, gemeenten en eventuele samenwerkingsverbanden. In vergelijking met landelijke campagnes is in deze campagnes vaker nauwe betrokkenheid bij (regionale) werkgevers en bieden ze vaak meer praktische handvaten om het fietsen te stimuleren.

Maatwerk is belangrijk om zo de geboden incentives af te stemmen op de betreffende regio. Vaak worden regionale campagnes gebruikt als kapstok om kleinschaligere campagnes onder te benoemen.

Naast informatie over lokale doorfietsroutes worden vaak probeeracties (met bijvoorbeeld elektrische fietsen) en beloningen om fietsen te stimuleren aangeboden.

Hoewel de bekendheid van regionale campagnes verschilt blijkt dat een campagne baat heeft bij het voeren van alles onder 1 merknaam. Zo wordt het uiteindelijk ook eenvoudiger om overkoepelende effecten te meten, en krijgt de campagne meer draagvlak met het aandachtspunt dat het zo moeilijker kan zijn om individuele onderdelen te onderscheiden.

Verder heeft herhaling een positieve impact op de bekendheid van een campagne. Het mere-exposure-effect (iets vaker laten zien zorgt dat mensen het leuker gaan vinden) speelt een belangrijke rol bij de effectiviteit van de regionale fietscampagnes.

Het gebeurt ook steeds vaker dat regionale campagnes aansluiting zoeken bij landelijke doorlopende campagnes om aanvullende bekendheid te creëren.

Terugkerende regionale campagnes

Terugkerende regionale fietscampagnes zijn initiatieven die jaarlijks of periodiek worden georganiseerd. Deze campagnes richten zich op het bevorderen van duurzaam woon-werkverkeer en het verminderen van autogebruik tijdens de spitsuren.

Door middel van verschillende acties worden medewerkers een keer per jaar (een dag , week of zelfs een paar maanden) gestimuleerd om de fiets te pakken in plaats van de auto. Vaak gaan deze acties gepaard met een maatschappelijk (lokaal) doel om forenzen extra te motiveren vaker te gaan fietsen.

De campagnes spelen in op de voordelen van fietsen, zoals gezondheid, milieu en kostenbesparing. Door regelmatig te fietsen, wordt het dan hopelijk een gewoonte en blijven veel mensen fietsen, zelfs na afloop van de actie.

Overige campagnes

Campagne	Doorlooptijd	Aantal deelnemers	Doelen	Effecten (tot 10 - 2024)
Duim omhoog voor de fietsers	05 -06- 2017	Onbekend	Het bedanken van fietsers voor het bijdragen aan de leefomgeving door middel van gratis fietsbellen en support van mensen langs de weg.	Onbekend
Kort ritje? Da's zo gefietst - Fietsambassadeurs	05 - 2023 tot 05 - 2028	20 organisaties	Fietsambassadeurs fungeren als inspirator voor de sector, klanten en medewerkers in hun regio.	Onbekend
BYCS - Fietsburgemeesters	2019 - heden	Onbekend	Er zijn inmiddels 24 landen aangesloten bij deze NGO. In Nederland probeert BYCS fietsen te stimuleren door het installeren van fietsburgemeesters. Fietsburgemeesters zijn verbinder tussen mens, fiets en stad en neemt de taak op zich om binnen de stad het fietsen te stimuleren.	Onbekend
Met belgerinkel naar de winkel (BE) - voorheen ook in NL	1997 - heden, +/- 4 weken per jaar	9600 deelnemende winkels in België, 26 april tot 31 mei.	Winkelpubliek stimuleren om voor korte afstanden de auto thuis te laten. Wanneer deelnemers aan deze actie hun boodschappen met de fiets doen, verzamelen ze stempels voor spaarkaarten van deelnemende winkels.	200.000 geregistreerde deelnemers in 2024.

Overige campagnes

Naast eerder genoemde campagnes zijn er nog talloze overige fietscampagnes en acties die gericht zijn op het bevorderen van fietsgebruik en het verbeteren van de leefomgeving. Deze initiatieven variëren van lokale tot internationale campagnes en hebben elk hun eigen unieke aanpak en doelstellingen.

Effecten lange termijn

Fietsen heeft een positief effect op zowel de fysieke als mentale gezondheid. Het verbetert uithoudingsvermogen en resulteert in een lager verzuim dan bij niet-fietsers.

Hoe vaker men fietst en hoe groter de afgelegde afstand, hoe lager het verzuim. Daarnaast vermindert het stress en ergernissen en vertraging in vergelijking met de auto en biedt het mentale ontspanning en vrijheid.

In hoeverre fietscampagnes invloed hebben op gezondheid is lastig te meten. Landelijk gebruikt 25% de fiets voor dagelijkse verplaatsingen. Daarbovenop is 25% van de autoforensen bereid om met de juiste regelingen en fietsvoorzieningen over te stappen op een ander vervoersmiddel.

De landelijke campagne ‘Kort ritje? Da’s zo gefietst’ heeft tot nu toe geen bewezen effecten op de lange termijn. Mensen herkennen de campagne en erkennen de positieve effecten van fietsen maar zijn (nog) niet bewezen minder auto ritten gaan maken.

Het blijkt dat gedragsverandering tijd kost. De doorlooptijd van een campagne heeft dus invloed op de effectiviteit ervan. Daarnaast kunnen aanvullende maatregelen in de vorm van handvatten of beloningen mogelijk op de korte termijn resulteren in een toename van het aantal fietsbewegingen.

Uit de evaluatie van de campagne Ik Fiets blijkt dat deelnemers op korte termijn meer fietsritten maken na gebruik van de app of deelname aan de probeeractie. Het is daarbij nog niet duidelijk of Ik fiets voor een gedragsverandering op lange termijn zorgt. Uit onderzoek blijkt dat intrinsieke motivatie op lange termijn effectiever is dan een beloning.

Duurzaamheidseffecten

Er kunnen niet zomaar algemene duurzaamheidseffecten gegeven worden voor fietscampagnes, omdat campagnes veelal bestaan uit onderliggende acties die vaak los van elkaar geëvalueerd worden.

Kosten

De kosten van fietsstimuleringscampagnes kunnen variëren afhankelijk van de omvang en de specifieke activiteiten die worden uitgevoerd als onderdeel van de campagne. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste mogelijke kostenposten die gepaard gaan met dergelijke campagnes:

Ontwikkeling en productie van campagnes

• Ontwikkeling van marketingmateriaal (tv, radio, online advertenties)
• Productie van campagnemateriaal (posters, flyers, bushokjesreclame)
• Personeelskosten, zowel intern als extern (marketing, communicatie)

Kosten voor acties als onderdeel van generieke campagnes

• Kosten voor fietsbeloningsprojecten
• Kosten voor fietsvoorzieningen
• Kosten voor probeerfietsen

Aandachtspunten en variabelen die van invloed zijn

Context die van invloed is op de effecten

• Inspelen op de intrinsieke motivatie is op lange termijn effectiever dan alleen belonen.
• Het seizoen en het weer kunnen invloed hebben op de effecten van campagnes. In periodes dat het veel regent of bij lage temperaturen, zoals in de herfst en winter is er vaak minder animo voor acties als onderdeel van fietscampagnes.

Organisatorische leerpunten

• Fietsstimulering vraagt om een gezamenlijke herkenbare aanpak. Een overkoepelend beeldmerk brengt meer bekendheid in het land of op lager schaalniveau in de regio. Dit biedt een kapstok om bredere bekendheid te genereren. De deelcampagnes onder deze kapstok moeten uiteindelijk tot gedragsverandering leiden.
• Uit veel campagnes blijkt dat het belangrijk is om meerdere gedragsmaatregelen te combineren om fietsen effectief te stimuleren. Hierbij is het ook van belang dat de basis (in de vorm van fietsinfra en stallingsmogelijkheden) op orde is.
• Gedragsverandering kost tijd. De doorlooptijd van een interventie heeft invloed op de effectiviteit. Een campagne moet langere tijd worden uitgevoerd en afgestemd zijn op de primaire fases van gedragsverandering:

1. Overwegen
2. Veranderen
3. Volhouden

• Campagnes leiden niet altijd direct tot meer fietsbewegingen. Vaak is de eerst gevonden winst bewustwording van de voordelen van de fiets. Om fietsen meer te stimuleren kan gebruik gemaakt worden van aanvullende maatregelen.
• Goede samenwerking (bijvoorbeeld tussen landelijke en regionale campagnes), heldere doelgroepformulering en continue monitoring en evaluatie zijn cruciaal voor succes.

Publicatiedatum: 24-12-2024

Vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen?

Heeft u vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen? Neem dan contact met ons op via het contactformulier.