Gecoördineerde inzet van vrijwilligers tijdens een crisis
Vrijwilligers hebben in het verleden bij een crisissituatie een belangrijke rol gespeeld in het beperken en voorkomen van (ecologische) schade op en rond de rijkswateren. Denk aan het opruimen van het achtergebleven afval langs de rivieren na het hoogwater afgelopen zomer en het weghalen van aangespoelde lading na de ramp met de MSC Zoe.
De inzet van vrijwilligers wordt altijd gedaan in nauw overleg met de betrokken veiligheidsregio’s. Rijkswaterstaat start samen met haar partners in het Waddengebied met de voorbereiding van de inzet en opleiding van vrijwilligers.
Primeur voor Noord-Nederland
In het Waddengebied wordt gestart met de voorbereiding van de inzet en opleiding van vrijwilligers. Na de ramp met de MSC Zoe en de driedaagse oliebestrijdingsoefening Olie Alert Waddenzee zijn hierover met kustgemeenten, Waddeneilandgemeenten en terrein beherende natuurorganisaties bestuurlijke afspraken gemaakt.
Rijkswaterstaat is ook in gesprek met de veiligheidsregio’s en met organisaties die terreinkennis hebben van het Waddengebied. Denk bijvoorbeeld aan wadlooporganisaties; naast terreinkennis, beschikken zij ook over een goede uitrusting. Rijkswaterstaat wil met deze organisaties afspraken maken en waar mogelijk aanvullende opleidingen aanbieden. Ook kunnen professionele vrijwilligers worden ingezet. Denk bijvoorbeeld aan dierenartsen voor de opvang en schoonmaak van dieren.
De kracht van vrijwilligers
Na een groot incident ontstaat er maatschappelijke betrokkenheid en volgen ook spontane initiatieven van vrijwilligers om te komen helpen. Voor het coördineren van deze spontane acties is een belangrijke rol weggelegd voor de veiligheidsregio’s. Naast individuele burgers zijn ook georganiseerde en professionele vrijwilligers betrokken. Zij beschikken over een specifieke betrokkenheid en deskundigheid. Rijkswaterstaat wil ook tijdens een crisis op de rijkswateren de hulp van vrijwilligers benutten. Vrijwilligers kunnen ecologische schade op en rond het water beperken of voorkomen. In het verleden hebben actieve burgers meegeholpen met het opruimen van rommel in uiterwaarden en op stranden.
Verschillende gebieden
Unieke gebieden vragen bijzondere aandacht, zoals een N2000-gebied als de Waddenzee. De noodzakelijke deskundigheid van vrijwilligers bij een crisis kan verschillen. Ook kunnen afspraken tussen Rijkswaterstaat en de veiligheidsregio’s variëren. In diverse regio’s zijn in het geval van kustverontreinigingen en opruimen van zwerfafval langs rivieren al enkele regelingen gezamenlijk uitgewerkt. Daarnaast heeft Rijkswaterstaat intern afspraken gemaakt die dienen als raamwerk bij de gecoördineerde inzet van vrijwilligers tijdens een crisis.
Leren van het verleden: vrijwilligers zijn goud waard
Eind juni 2018 verloor het schip Bow Jubail als gevolg van een incident olie in de Rotterdamse Haven. Honderden vrijwilligers stonden in een mum van tijd klaar om mee te helpen met het vangen en wassen van 600 zwanen die besmeurd waren geraakt met olie.
In de nacht van 1 op 2 januari 2019 verloor de MSC Zoe 342 containers ten noorden van de Waddeneilanden. Vele tientallen containers met onder andere huishoudelijk apparatuur, speelgoed en kleding spoelden aan en de inhoud lag wijdverspreid over de stranden van de Waddeneilanden en de kwelders en dijken langs de kust van Friesland en Groningen. Door verschillende initiatieven op social media werden duizenden vrijwilligers gemobiliseerd om mee te helpen de troep op te ruimen.
In juli 2021 werd Limburg getroffen door hoogwater en stroomde onder meer de Maas, Geul, Gulp en de Roer buiten de oevers. Toen het water na enkele dagen zakte, werd pas goed duidelijk hoeveel troep er was achtergebleven in de overstroomde gebieden. Duizenden mensen gingen vrijwillig aan de slag om te helpen, uitmondend in een gecoördineerde clean-up in het weekend van 14 augustus 2021.
De rode draad in deze 3 voorbeelden is dat crisissituaties leiden tot spontane acties van vrijwilligers om mee te helpen. Uit evaluaties blijkt dat inzet van vrijwilligers een bijdrage levert aan de beperking van de schade in de meest brede zin van het woord, mits die gecoördineerd en veilig kan plaatsvinden.
Meer informatie
Wil je aan de slag als vrijwilliger? Na een ramp of calamiteit delen wij via de website informatie hoe je je kunt aanmelden als vrijwilliger. Of bel met de Landelijke Informatielijn van Rijkswaterstaat: 0800-8002 (gratis).