Video's renovatie Heinenoordtunnel

(Over een fietspad bij de Heinenoordtunnel wandelt Fiona, Rijkswaterstaatreporter:) OPGETOGEN MUZIEK FIONA: Ik sta hier bij de Heinenoordtunnel in de A29. De afgelopen twee jaar kon je hier meekijken met de complete vernieuwing van deze belangrijke verbinding voor de Hoeksche Waard en de havens van Rotterdam en Antwerpen. En terwijl ze binnen de laatste werkzaamheden afronden, mogen wij voor de allerlaatste keer een kijkje nemen. LEVENDIGE MUZIEK (Fiona heeft veiligheidskleding aan en loopt over de verlaten snelweg naar de tunnel.) Als je door de tunnel heen rijdt, dan valt het je misschien niet meteen op, maar er is hier dus keihard gewerkt. Heel veel vond plaats achter de wanden en buiten de tunnel, maar wie goed oplet, ziet ook in de tunnel zelf genoeg nieuws. (Ze loopt verder langs een tunnelwand.) Zo repareerden we de betonnen tunnelwanden, vervingen we alle ventilatoren en brachten we deze platen aan, 2.400 stuks! Tel maar na. (Fiona staat in de lege tunnel.) Kijk je naar boven, dan zie je nieuwe verlichting, nieuwe matrixborden en 24 nieuwe camera's. Ja, en als je nou denkt: wat rijdt dat lekker. Dat kan kloppen, want we vervingen ook het asfalt. OMROEPSTEM: Vergeet je niet iets? FIONA: O ja, natuurlijk! We vervingen ook 40 luidsprekers per tunnelbuis. (In de tunnel werken nog enkele mensen.) Dit is eigenlijk nog maar een klein deel van het werk dat gedaan is. Verreweg de meeste vernieuwingen zijn voor jou als weggebruiker onzichtbaar of vallen niet op. Achter mij wordt de laatste hand gelegd aan de zinkvoegen. En ook vervingen we de waterafvoer en de pompen. De hulppostkasten en de vluchtdeuren zijn ook nieuw, net als 120 pictogrammen, die je begeleiden naar... Het gloednieuwe middentunnelkanaal. En Irene, daar kun jij me alles over vertellen. Waarom bouwden we een middentunnelkanaal? (Irene Schnieders, projectmanager Rijkswaterstaat:) IRENE SCHNIEDERS: Een van de redenen is veiligheid. Hiermee kun je nog veiliger vluchten dan voorheen. Eerst stonden hier betonnen barriers. Via die barriers kon je vluchten naar of de andere tunnelbuis of de tunnel uit. Nu heb je een aparte ruimte, waar je geen last hebt van rook, mocht er brand zijn, of andere zaken. Mogen we even binnenkijken? -Zeker, dat gaan we even doen. (Irene opent een deur en stapt met Fiona het middentunnelkanaal door.) Even, wat een gi-gantisch lange gang is dit. Je kunt hem wel vergelijken met een flatgebouw. En jullie hebben hem razendsnel gebouwd, toch? IRENE: Ja, dit hebben we in 7,5 dag gedaan. Het zijn allemaal prefab elementen. Dat betekent dat het in de fabriek al is gemaakt. Ze stonden allemaal op de bouwplaats, met al sparingen voor de vluchtdeuren, voor de hulppostkasten en alles er al in, en toen werden ze hiernaartoe gebracht. Per stuk zijn ze 37 ton, dus dat zijn 84 enorme elementen. Jeetje, wat een werk. -Dat kan alleen doordat er geoefend is. Van tevoren hadden we een mock-up, een een-op-eenschaalmodel, en daar is geoefend: hoe worden die dingen opgepakt en hoe moeten ze straks weggezet worden? Daardoor kon het zo snel. Dit middentunnelkanaal heeft naast dat het een vluchtroute is, nog een andere functie. Mag ik even boven kijken? -Dat mag ook. GEERT QUICKEN: Kijk, Fiona, we staan nu in de dienstgang. (Geert Quicken, projectdirecteur Savera III:) Hier zie je de kabelwegen en de kabels. Er is ongeveer 200 kilometer aan kabels en leidingen aangelegd. Daarnaast zie je hier allerlei kasten staan voor de besturingen van de installaties van de tunnel. FIONA: Ik begreep dat deze ruimte ook een hele grote rol heeft gespeeld bij het beperken van de hinder, hoe zit dat? Toen het middentunnelkanaal gereed was, dus die wanden stonden, hadden we hier een besloten ruimte waar wij konden werken, terwijl het verkeer door de tunnel ging. Dus voor al deze kabels konden we voorbereidingen treffen, zodat de afsluitingen minder lang hoefden te duren. Dus het hele verkeer kan gewoon blijven doorgaan dan? Jazeker. -Handig. (Ze stapt met Geert Quicken een volgende ruimte binnen.) FIONA: We staan hier in de technische ruimte van een van de twee dienstgebouwen. Alle systemen die de tunnel aansturen, die zijn ook vervangen. Hoe hebben jullie dat aangepakt? Rijkswaterstaat heeft ervoor gekozen om zo weinig mogelijk hinder te veroorzaken voor de weggebruikers. Dat betekent dat wij alle nieuwe installaties parallel hebben opgebouwd. Dus we hebben eerst alle nieuwe installaties gebouwd en getest en in bedrijf gesteld. Dat is veel meer dan dat je hier ziet, want er zit ook heel veel software in, manjaren software. Toen dat allemaal goed werkte, goed getest was, hebben we ze in bedrijf genomen, de nieuwe installaties, en vervolgens de oude installaties gedemonteerd. (Fiona loopt weer buiten.) FIONA: Weet je wat zo leuk is? De tunnel is niet alleen gerenoveerd, hij heeft ook een upgrade gekregen. Kijk maar eens naar de lichtroosters hier, die zijn vernieuwd en die zorgen ervoor dat je als weggebruiker de overgang van het licht naar het donker heel geleidelijk en prettig ervaart. Ook konden we op sommige gebieden verduurzamen. Zo is er ledverlichting geplaatst, is het asfalt deels gerecycled en het allermooiste is dat 100 procent van deze tunnel draait op Nederlandse, groene stroom. (Ze staat met Geert en Irene in de tunnel.) Na jaren van voorbereiding en twee jaar van uitvoering is de renovatie nu klaar. Hoe is dat voor jullie? Geert? Ik ben ontzettend trots op het hele Savera-team. Als je ziet wat ze gepresteerd hebben in een heel korte tijd, dat is bijna onmogelijk, die hebben keihard allemaal gewerkt. Wat daarbij komt, is ook nog de samenwerking met alle stakeholders, met Rijkswaterstaat en de omgeving, die was hartstikke goed. En voor jou, Irene? -Ik herken dat helemaal. Er is keihard gewerkt. Samen hier buiten in de voorbereiding. We hebben echt iets moois opgeleverd. Ja, jeetje, jullie hebben echt zo hard gewerkt. Er is hier zo veel gebeurd. Maar ik wilde nog wat vragen voor de weggebruiker, want zijn zij nu verlost van afsluitingen? De renovatie is klaar, dus wat dat betreft, zijn die grote afsluitingen geschiedenis. Maar natuurlijk blijft er onderhoud en zal de tunnel af en toe dichtgaan, maar niet meer zo groot als dit. De tunnel kan er nu weer tientallen jaren tegenaan. Echt geweldig. Ik vond het ontzettend leuk om al die tijd met jullie mee te mogen kijken. Dus dank je wel daarvoor. -Graag gedaan. (De tunnel en de Oude Maas erboven vanuit de lucht.) FIONA: Bij de Heinenoordtunnel zijn we nu dus bijna klaar, maar in de rest van Nederland zijn we eigenlijk pas net begonnen. Zo renoveren we de komende jaren in Zuid-Holland nog eens zeven tunnels. Dat is nodig, want delen van onze infrastructuur zijn al flink op leeftijd en niet berekend op het toegenomen en zwaardere verkeer, en het veranderende klimaat. Daarom voert Rijkswaterstaat de komende jaren groot onderhoud uit aan tunnels en bruggen, maar ook aan sluizen, viaducten en wegen. Houd daarom de werkzaamheden op jouw route goed in de gaten en check voordat je de weg opgaat: rwsverkeersinfo.nl. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Renovatie Heinenoordtunnel: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Renovatie andere tunnels Zuid-Holland: rijkswaterstaat.nl/tunnelrenovaties-zh. Groot onderhoud de komende jaren: rijkswaterstaat.nl/onderhoudzuidholland. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2024.) OPGEWEKTE MUZIEK GEVOLGD DOOR STILTE

(Beeldtitel: Renovatie Heinenoordtunnel, A29. In de showcase-video rijdt verkeer in en uit de tunnel. Beeldtekst: De renovatie van de Heinenoordtunnel is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat - Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, TEC - Tunnel Engineering Consultants en Savera - Dura Vermeer, Spie en Swarco. Voice-over:) RUSTIGE MUZIEK VOICE-OVER: Nederland, een land dat bekendstaat om zijn efficiënte infrastructuur en hoogwaardige waterbouwkunde. Het geheim van deze reputatie? Innovatie, organisatie en samenwerking. Nergens is dit duidelijker te zien dan in de regio Rotterdam. Met de haven van Rotterdam als industrieel hart. Waar de zee overloopt in rivieren die naar het achterland stromen, en het vrachttransport massaal de A29 op gaat. In die A29, dertien meter onder zeeniveau, ligt de Heinenoordtunnel. Sinds de opening in 1969 is de Heinenoordtunnel uitgegroeid tot een essentiële verbinding tussen Rotterdam en de haven van Antwerpen, en de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden, en voor de Hoeksche Waard in het bijzonder. Dagelijks rijden hier meer dan 110.000 voertuigen. Veel installaties in de tunnel waren na zestig jaar aan vervanging toe. Met zo min mogelijk afsluitingen op werkdagen vervingen we in korte tijd al deze installaties en maakten we de tunnel veiliger, duurzamer en efficiënter om te onderhouden. (Videobeelden en foto's van stukken tunnel die worden afgebroken en weer opgebouwd.) OPGEWEKTE MUZIEK Rijkswaterstaat werkte voor de renovatie samen met specialisten van TEC en het consortium Savera III. We begonnen met het conserveren van de zinkvoegen en het repareren van het beton. Tegelijkertijd planden we een volledige vervanging van de technische installaties, zoals ventilatoren, verlichting en camera's, terwijl we een duurzaam model creëerden om de tunnel in de toekomst te bedienen, besturen en bewaken. We bouwden ook een volledig nieuw middentunnelkanaal met een aparte en afgesloten vlucht- en dienstgang. Dit moest allemaal gebeuren met zo min mogelijk tunnelsluitingen. Elke werkdag dat de tunnel volledig afgesloten is, zorgt namelijk voor één tot twee miljoen euro economische schade per dag. Het resultaat: een tunnelkanaal met duurzame prefab-bouwmaterialen waarvan we de plaatsing tot in de puntjes voorbereidden. We oefenden de constructie van het middentunnelkanaal op een andere locatie met een een-op-een nagemaakte versie om zowel te voldoen aan de strenge veiligheidsnormen als aan de strakke planning. Honderden mensen bouwden het 675 meter lange middentunnelkanaal in slechts 7,5 dag. Inclusief de voorbereidingen en het plaatsen van de installaties beperkten we de sluiting hierdoor tot slechts vier weken. Hé, niet slecht voor een gang ter grootte van een appartementencomplex. Door veel van de technische systemen in het middentunnelkanaal te plaatsen, konden we de tunnel openhouden terwijl we aan de nieuwe technische installaties werkten. Ook legden we 200 kilometer aan nieuwe kabels om de tunnel te voorzien van 100% Nederlandse groene energie. De renovatie van de Heinenoordtunnel duurde meer dan anderhalf jaar. Volledige sluitingen werden tot een minimum beperkt, maar waren soms onvermijdelijk. Om reisvertragingen en de bijkomende economische schade te beperken, planden we de sluitingen waar mogelijk in het weekend en tijdens vakantieperiodes. We namen bovendien veel extra maatregelen om de regio bereikbaar te houden. Zo gebruikten we de naastgelegen Tweede Heinenoordtunnel voor lijnbussen en nood- en hulpdiensten, en maakten we lokale veerboten gratis voor fietsers en brommers. We combineerden deze reisalternatieven en maatregelen met het betrekken van lokale bedrijven en organisaties om niet of anders reizen dan met de auto mogelijk te maken. Daarnaast maakten we een videoserie waarin we de uitdagingen en oplossingen uitlegden aan het publiek. Door ook op sociale media actief in gesprek te gaan, bogen deze inspanningen een negatief sentiment om naar draagvlak en begrip van lokale bewoners en weggebruikers. Het resultaat: 12% minder regionaal verkeer en tot wel 45% minder lokaal verkeer. Dit verlichtte de druk op het onderliggende wegennetwerk. Tijdens het hele project zetten we in op duurzame oplossingen. Van het opknappen van oude verlichtingsinstallaties, zodat ze in andere tunnels kunnen worden hergebruikt, tot het gebruik van een 100% groene energievoorziening. Zelfs het nieuwe asfalt bestaat voor 60% uit gerecyclede materialen. Het mag duidelijk zijn dat we veel verschillende factoren meenamen in de renovatie van de Heinenoordtunnel, maar we deden geen concessies aan veiligheid. Dat begint met een zo veilig mogelijke werkomgeving. Onder andere in het middentunnelkanaal waar veel van het werk plaatsvond. Dit is bestand tegen aanrijdingen met de grootst mogelijke vrachtwagens en volledig brandveilig. Ook waren er elke dag technische specialisten van zowel Rijkswaterstaat als de aannemer in de tunnel aanwezig om ervoor te zorgen dat het werk veilig werd uitgevoerd. En als er een veiligheidsmelding nodig was, kon iedereen deze maken. Uiteindelijk is er maar liefst 756.000 uur in de Heinenoordtunnel gewerkt. (Mensen en machines in de afgesloten tunnel.) De renovatie van de Heinenoordtunnel leverde slimme oplossingen in een historisch korte tijd met een minimaal aantal afsluitingen op werkdagen en zo min mogelijk hinder. Met duurzame methoden en een aanpak die de basis zal vormen voor toekomstige tunnelrenovaties in Nederland. Een historische renovatie gericht op de toekomst en een goed begin van de vernieuwingsopgave van tunnels in Nederland. (De tunnel vanuit de lucht. Beeldtekst: De renovatie van de Heinenoordtunnel is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat - Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Savera en TEC - Tunnel Engineering Consultants, Dura Vermeer, Spie en Swarco.) DE RUSTIGE MUZIEK STOPT (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2024.)

(Beeldtitel: Renovatie Heinenoordtunnel. Werkzaamheden 26 juli t/m 9 augustus 2024. Beeldtekst: De tunnel was deze zomer 2 weken dicht voor verkeer. Honderden mensen hebben dag en nacht gewerkt. Een man in oranje veiligheidskleding geeft z'n collega een hamer aan.) STEVIGE MUZIEK TOT HET EIND VAN DE VIDEO (Beeldtekst: Om de tunnel te voorzien van goed licht en frisse lucht zijn speciale systemen nodig die via vele kilometers kabels worden gevoed.) (De binnenwanden van de tunnel zijn mooi afgewerkt met nieuwe beplating. Eén man spuit met roze verf een horizontale streep op een wand, waarna een collega er een getal onder zet. Een groep mannen houdt in de tunnel een overleg.) (De matrixborden boven de rijstroken geven drie grote, rode kruizen weer. Twee mannen meten met een rolmaat een stuk wand op. Enkele van hun collega's zijn aan het werk boven op een hoogwerker. Versnelde beelden tonen hoe de nieuwe wandplaten worden aangebracht.) (Beeldtekst: De dienstgebouwen - waar alle systemen zijn ondergebracht - hebben een nieuw uiterlijk gekregen.) (De tunnel heeft een detectiesysteem om te voorkomen dat te hoge voertuigen de tunnel inrijden. De bussen reden tijdens de werkzaamheden door. Dat gebeurde onder speciale begeleiding.) (Alla data en elektriciteitskabels zijn vervangen en de systemen zijn meerdere malen getest. In iedere tunnelbuis hangen 9 nieuwe ventilatoren. 3 bij de uitgang en 6 bij de ingang.) (Er zijn nieuwe lichtroosters geplaatst. De tunnel is nog een paar weekenden afgesloten voor de uitvoering van de laatste werkzaamheden.) (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat in samenwerking met Savera III. Copyright 2024.)

FIONA: De renovatie van de Heinenoordtunnel is in volle gang. De tunnel is open, zoals je ziet, maar ondertussen wordt er heel hard gewerkt, onder andere hier in het dienstgebouw. Dat is de plek waar de systemen en installaties van de tunnel worden bediend, bestuurd en van energie worden voorzien, en er wordt daar ook van alles vernieuwd. Ik ben benieuwd, dus laten we gaan kijken. (Ze stapt het dienstgebouw in en groet Jeffrey van Vessem.) FIONA: Hé, Jeffrey! JEFFREY: Hé, goeiedag! FIONA: Jullie zijn hier met van alles bezig, wat zijn jullie nu aan het doen? JEFFREY VAN VESSEM: We zijn de klimaatinstallatie aan het installeren. Die gebruiken wij om bepaalde ruimtes met laagspannings- en netwerkkasten te koelen. Heel sporadisch komen er ook mensen binnen, als er iets met de software is op de plek waar ze dat normaal doen, of bijvoorbeeld bij calamiteiten of als er gewoon iets stuk is, onderhoud, en die willen dan een iets warmer klimaat, dat is allemaal aanpasbaar. FIONA: Want voor de systemen en de installaties is het belangrijk dat die temperatuur heel stabiel blijft, zo rond de 18 graden dus? Ja, dat houdt het vocht buiten en het is net genoeg om alle componenten goed te koelen. FIONA: Ik ben benieuwd hoe dat eruitziet. (Ze stappen een ruimte binnen waar een airco-unit hangt en kasten staan.) LEVENDIGE MUZIEK JEFFREY: Hier hebben we een voorbeeld hangen. FIONA: Ja, en wat voor kasten zijn dit dan? Dit zijn onze netwerkkasten, die gaan warmte genereren. FIONA: En die worden dan afgekoeld door de airco. JEFFREY: Precies dat. (Fiona daalt een steile trap af.) FIONA: Jeetje, Jeffrey, het is echt een gigantisch gebouw, drie verdiepingen, waarom is dat nodig? JEFFREY: We hebben een hoop techniek, er zitten nog oude installaties in het gebouw. We zijn nu druk bezig met alle nieuwe systemen. Zodra die volledig getest zijn, dan pas gaan we een switch maken naar het nieuwe systeem. Op het moment dat dat ook goed gegaan is, dan pas gaan we de oude installaties weer verwijderen. Ja, precies. Dat allemaal, zodat de tunnel maar zo kort mogelijk dicht hoeft te zijn? Ja, klopt. Superinteressant, dank je wel voor vandaag. Nog één ding: er is nog zo'n gebouw, toch? -Ja, zeker, aan de overkant. FIONA: Oké, en is dat helemaal anders? JEFFREY: Nee, het is exact hetzelfde als dit, een soort tweeling. FIONA: Nou, dan hoeven we daar niet naartoe. JEFFREY: Dat scheelt weer. Dank je wel, Jeffrey. -Bedankt. (Fiona staat weer buiten.) FIONA: Wil je meer weten over de renovatie en de afsluitingen die nog gepland staan? Kijk op: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Renovatie Heinenoordtunnel: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel of bel met 0800-8002. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) DE LEVENDIGE MUZIEK SPEELT VERDER TOT HET EIND VAN DE VIDEO

FIONA: De renovatie van de Heinenoordtunnel is in volle gang, en er is al heel veel werk verricht. Zo is er nu dit middentunnelkanaal. Door deze vluchtroute kunnen automobilisten de tunnel bij een calamiteit veilig verlaten. Maar het middentunnelkanaal heeft nog een doel: hierboven lopen namelijk allemaal kabels en leidingen, en Jeffrey is daar nu mee bezig. (Ze stapt een ruimte binnen en groet Jeffrey van Vessem.) FIONA: Hé Jeffrey! JEFFREY: Hé Fiona! We zijn hier in het dienstgebouw, maar wat is dit voor ruimte? JEFFREY VAN VESSEM: Dit is onze laagspanningsruimte. Hier komt de hoofdvoeding binnen. -Hoofdvoeding? Dan bedoel je stroom? Ja, precies. Vanaf hier wordt alles in de tunnel voorzien van stroom. Denk hierbij aan ventilatie, pompen, verlichting, eigenlijk alles wat je maar kunt bedenken. Dus er lopen heel veel kabels vanaf hier, maar hoe komen die helemaal bij die installaties en systemen in de tunnel? Dat gaat via de dienstgang. -De dienstgang? Kun je me dat laten zien? Ja, zeker, kom maar mee. (Ze lopen het gebouw door, dalen een trap af en stappen een volgende ruimte binnen.) LEVENDIGE MUZIEK Dit is de oude laagspanningsruimte. -Dat is ook wel even leuk om te zien. Dat is nu nog het kloppende hart van de tunnel. FIONA: Waar we net waren, is de nieuwe, dit is de oude, nog steeds in functie. Dit blijft allemaal dus nog draaien totdat jullie de switch kunnen maken naar het nieuwe systeem? Ja, klopt. Wij doen eerst echt alle systemen helemaal doortesten en als dat helemaal gereed is, dan gaan we dit allemaal weghalen en gaan we de ruimte boven gebruiken. Wow, tof om te zien, hoor. Vanaf hier kunnen we dus de dienstgang in. Gaan we de diepte in? -Ja. (Ze dalen de trap naar de lange dienstgang af.) FIONA: Hé, en je hoort hier dus ook gewoon de hele tijd het verkeer rijden. JEFFREY: Eigenlijk sta je nu op de auto's. Dit is dus de dienstgang. -Dit is de dienstgang, dus we zitten nu in het middentunnelkanaal, aan beide kanten raast er verkeer aan ons langs, en ik was eerder in de vluchtroute, die is dus hieronder, en hier lopen alle kabels. Ja, het valt niet op, want het zijn heel veel grijze. Hoe weet je nou welke kabel voor wat is? JEFFREY: We hebben ongeveer 200 kilometer kabel hier liggen. Die houden wij uit elkaar door middel van labels. Dus elke installatie heeft een eigen nummer en ook de tunnelbuizen zelf, die hebben we opgedeeld in links en rechts. Zoals je ook op de kilometerpaaltjes ziet. Dat is handig. En, Jeffrey, dit hier ziet er niet zo nieuw uit, wat is dit? Dit zijn alle oude kabels. Hier draait nu de hele tunnel nog op. O, ja, precies, en dit gaat dus allemaal de prullenbak in? JEFFREY: Zodra dit allemaal goedgekeurd is, dan gaat dit allemaal weg. Dan hebben we alle ruimte. En nu zie ik hieronder ook nog een hele mooie, wat is het, een buis, leiding lopen, waar is die dan voor? -Dit is onze brandblusleiding. Die gaat door naar de hulppostkasten die je overal langs de weg ziet, dat zijn die rode kasten. FIONA: Hoe lang is deze tunnel wel niet, joh? JEFFREY: Deze tunnel is 650 meter. Vanaf hier kun je ook vanaf het noorden helemaal naar het zuiden toe lopen en dan kunnen we bij alle systemen, bij de kasten kijken, mocht er iets aan de hand zijn of voor onderhoud. FIONA: Echt supercool om dit te hebben gezien, Jeffrey, dank je wel. Graag gedaan. FIONA: Wil je meer weten over de renovatie en de afsluitingen die nog gepland staan? Kijk dan op: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Renovatie Heinenoordtunnel: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel of bel met 0800-8002. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) DE LEVENDIGE MUZIEK SPEELT VERDER TOT HET EIND VAN DE VIDEO

FIONA: De Heinenoordtunnel wordt grondig gerenoveerd, en niet alleen in de tunnel wordt er heel hard gewerkt, maar ook in de twee dienstgebouwen. Daar worden de installaties en systemen vervangen, terwijl de oude installaties en systemen behouden blijven, zodat de tunnel zo lang mogelijk open kan blijven. Dat lijkt me wel ingewikkeld, ik ga eens vragen hoe dat zit. (Bij een van de gebouwen staat Martijn Koedood.) Hé Martijn. Dit is het dienstgebouw, hè. Dat is wel cool, want daar kom je als weggebruiker nooit, maar wat is nou een dienstgebouw? MARTIJN KOEDOOD: Een dienstgebouw is een onderdeel van het volledige tunnelsysteem. De tunnel bestaat natuurlijk uit een hoop installaties die uiteindelijk bestuurd worden vanuit het dienstgebouw. FIONA: En volgens mij ziet het er al een beetje anders uit dan vroeger, want was het nou geel? -Ja. Het dienstgebouw was voorheen geel, een best wel opvallende kleur. Wat we hebben gedaan, is: we hebben het een coating gegeven, zodat het wat meer wegvalt in de omgeving. In de definitieve fase gaan we er ook nog gevelbekleding overheen plaatsen, zodat ook de installaties wegvallen achter de gevelbekleding. FIONA: Oké, en binnen is er volgens mij ook nog van alles te doen, hè? Ja, kom maar kijken. -Oké. Het ruikt hier ook helemaal nieuw, Martijn. Wat is er gebeurd op deze verdieping? Wat we hebben gedaan, is: een nieuwe keuken, alle wanden zijn gestuukt en opnieuw geverfd. FIONA: Oké, en waar zijn de installaties? De installaties zijn op de min-één- en de min-twee-vloer. Op de min-één-vloer de nieuwe installaties. Op de min-twee de bestaande installaties, de oude installaties. (Ze gaan naar beneden.) FIONA: Even kijken, hoor. Wat zien we hier nu? MARTIJN: Dit zijn de nieuwe installaties, die zijn op de min-één opgebouwd en op de min-twee staan dus nog de bestaande installaties. O, ja, maar daar moet je wel ruimte voor maken, of hoe... Ja, dat is het meest ingewikkelde voor het ombouwplan van de dienstgebouwen, de bestaande installaties zijn nog in dienst. In principe stonden alle ruimtes vol, dus we hebben echt moeten zoeken: hoe krijgen we de ruimtes leeg om de nieuwe installaties kwijt te kunnen? FIONA: Dus je hebt hier nu eigenlijk een dubbel systeem, het nieuwe wordt opgebouwd, het oude werkt nog helemaal tot alles klaar is, zodat de tunnel maar zo kort mogelijk dicht hoeft, hè? Ja, klopt. Toch mooi dat zo de hinder zo veel mogelijk kan worden beperkt. Heel leuk om allemaal te zien, dank je wel, en ik zou zeggen: nog heel veel succes. Jij ook bedankt. (Fiona staat weer buiten bij de tunnel.) FIONA: Wil je meer weten over de renovatie en de afsluitingen die nog gepland staan? Kijk op: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Renovatie Heinenoordtunnel: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel of bel met 0800-8002. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) LEVENDIGE MUZIEK TOT HET EIND VAN DE VIDEO

(Beeldtitel: Renovatie Heinenoordtunnel. Werkzaamheden 5 augustus t/m 1 september 2023.) STUWENDE MUZIEK TOT HET EIND VAN DE VIDEO (Beeldtekst: De werkzaamheden begonnen met het verwijderen van o.a. de beplating en de oude vluchtdeuren... En met de voorbereidingen van de bouw van het middentunnelkanaal.) (87 betonnen wandelementen van het middentunnelkanaal zijn in de fabriek gemaakt en voorbereid met uitsparingen voor hulppostkasten en vluchtdeuren. In 2,5 dag stonden alle wandelementen van het middentunnelkanaal in de Heinenoordtunnel.) (Beelden van mannen met oranje veiligheidskleding aan die druk aan het werk zijn in de tunnel. Een van de mannen legt een kabel op het asfalt en spuit er witte verf overheen. Achter op de oranje veiligheidsjassen staat de naam Savera. Buiten de tunnel staat een bord met: Renovatie Heinenoordtunnel. Gereed: December 2024.) (Beeldtekst: Als extra bescherming zijn nieuwe betonnen barriers geplaatst, brandwerende beplating aangebracht en kabelgoten gemonteerd. Er is gewerkt aan de afwatering, de waterleiding voor het bluswater is aangelegd en er zijn al de nodige kabels getrokken. Daarna werden de bovenste wandelementen aangebracht en voorzien van brandwerende beplating.) (Op de grond in de tunnel staat een felrode hulppostkast klaar. Beeldtekst: De tunnel heeft nieuwe hulppostkasten en vluchtdeuren. En er ligt nieuw asfalt. De tunnel en de Oude Maas vanuit de lucht.) (Versnelde beelden van het bouwen van het middentunnelkanaal en van het aanbrengen van nieuw asfalt. De werkzaamheden gaan dag en nacht door. Een verkeersbord bij de ingang van de tunnel geeft aan dat de Heinenoordtunnel 1 kilometer lang is.) (Bij een van de buizen verschijnt de beeldtekst: Het nieuwe middentunnelkanaal in de buis richting het zuiden. Voor de buis is een rood met witte hefboom naar beneden.) (Beeldtekst: Op vrijdag 1 september ging de tunnel op tijd weer open voor het verkeer! Maar we zijn nog niet klaar, de renovatie duurt nog tot eind 2024.) (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat in samenwerking met Savera III. Copyright 2023.)

(Boven de weg naar een tunnel hangen rode kruizen.) SORAYA: De renovatie van de Heinenoordtunnel is in volle gang. De renovatie is nodig om de tunnel veilig te houden en storingen te voorkomen. Want zo'n beetje alles aan de zestig jaar oude tunnel is aan het einde van z'n technische levensduur. De tunnel is al meerdere keren afgesloten geweest dit jaar. Nu, in augustus, is de tunnel 4 weken dicht in beide rijrichtingen, tot 1 september. Ik ben benieuwd wat er in de tunnel gebeurt. (Even later staat ze bij Daisy Hofmans.) Daisy, wat wordt er tijdens de renovatie gedaan? DAISY HOFMANS: Bij de hele renovatie moeten er allerlei systemen en installaties vervangen worden. De komende vier weken werken we aan de bouw van een middentunnelkanaal, het asfalteren, de verlichting en er wordt in de pompkelders, de kelders onder de tunnel, ook gebouwd. Een middentunnelkanaal, wat is dat? Een middentunnelkanaal is een gesloten vluchtgang. Dus wij bouwen één hele grote muur waarachter de mensen kunnen vluchten. Hoe was dat eerst dan? Er was een open vluchtgang achter barriers en dan gingen ze door de vluchtdeur, dan kwamen ze aan de andere kant van de tunnel ook achter de barriers en dan konden ze op die wijze vluchten. (Soraya gaat de tunnel in en loopt naar Stephan van der Horst.) STEVIGE MUZIEK SORAYA: Stephan, volgens mij staat er al heel erg veel van het middentunnelkanaal. Kun jij uitleggen hoe jullie het bouwen? STEPHAN VAN DER HORST: Zoals je ziet, staat het onderste deel al helemaal. We hebben een nieuwe wand in de tunnel gezet waar het middentunnelkanaal achter komt en hierboven komt nog een tweede deel dat uiteindelijk het deel tot het dak afsluit. En hoeveel van dit soort elementen moeten jullie plaatsen? Uiteindelijk komen er 84 van dit soort elementen de tunnel in. Ze zijn best groot en daardoor ook best zwaar en we kunnen niet hijsen in de tunnel, want we hebben een dak, dus ze zijn rechtop de tunnel in gereden en zo op hun plek neergezet. (Ze stappen een deur door.) Ze zijn hier de tussenvloer aan het bouwen, op een karretje dat hier speciaal voor is gebouwd, dat precies in het middentunnelkanaal past, en zo kunnen ze op hoogte werken. Dus zo gaat het worden? -Ja, hier zie je al het eindresultaat, waarin al de nieuwe kabelgoten zijn aangebracht, nieuwe kasten zijn geïnstalleerd, het is al echt een middentunnelkanaal. Eind augustus zijn we hier klaar, dan is de hele wand gemaakt, dan kan het verkeer weer rijden in de tunnel en dan kunnen wij achter deze wand in de afgesloten ruimte verder aan het werk. (Soraya staat met Daisy voor de afgesloten tunnel.) SORAYA: Daisy, jullie krijgen vaak de vraag waarom de renovatie niet buis voor buis kan. Als ik het zo zie, denk ik het antwoord te weten, maar kun jij het nog eens uitleggen? We renoveren het merendeel buis voor buis, dus per rijrichting een afsluiting, alleen, sommige werkzaamheden vergen dat er een volledige afsluiting voor nodig is. Zoals dus nu in augustus? -Ja, klopt. Enerzijds omdat er gewoon ontzettend breed, groot werkmateriaal doorheen moet. We hebben ook in de andere buis de nood- en hulpdiensten en de bus rijden, en we zijn bezig met de bouw van het middentunnelkanaal. Dat betekent dat er nu geen vluchtgang is, dus het zou ook niet veilig zijn. (Een man is aan het werk op een hoogwerker.) SORAYA: Wat wil je de mensen nog meegeven? Het is nu nog vrij rustig op de weg, maar vanaf 21 augustus is de vakantie ook voorbij en dan verwachten we echt heel veel drukte, dus we willen echt adviseren: bereid je reis echt voor. En hoe kunnen mensen dat dan doen? Door even goed na te denken: moet ik echt die weg op? En als het enigszins kan: werk thuis, pak een fiets, pak het ov of een combinatie daarvan. Waarom is dat zo belangrijk? A: ze kunnen daarmee de files meer vermijden. En B: het is gewoon ontzettend belangrijk dat de mensen die echt de weg op moeten, zo min mogelijk hinder hebben. Je doet het niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen? Inderdaad. Wil je meer weten over hoe je de files kunt vermijden, de speciale bussen of de fietsacties, of wil je meer weten over de renovatie en de afsluitingen die nog gepland staan, kijk dan op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Renovatie Heinenoordtunnel: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel of bel met 0800-8002. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) LEVENDIGE MUZIEK DIE WEGEBT

Het is zover, na vijf jaar voorbereiding is de renovatie van de Heinenoordtunnel gestart, geheel volgens planning. Daarvoor is het nodig dat de tunnel regelmatig wordt afgesloten, soms in één rijrichting en soms in beide rijrichtingen. Uiteraard zorgen we ervoor dat openbaarvervoerbussen en nood- en hulpdiensten kunnen doorrijden. (Aldus Fiona, die met Irene Schnieders bij de tunnel staat.) Irene, waarom moet de tunnel juist nu worden gerenoveerd? IRENE SCHNIEDERS: De tunnel is al uit 1969, dus een oud beestje, en is technisch einde levensduur. Dus als we het nu doen, dan voorkomen we ook dat hij dicht moet als we het niet weten, als we het niet gepland hebben. FIONA: Wat gaan jullie allemaal doen? IRENE: We gaan van alles doen. De installaties worden sowieso vervangen, dat zijn camera's, dat zijn de ventilatoren. We gaan ook lichtroosters hier aan het begin van de tunnel aanpakken. Ik heb iets gehoord over een middentunnelkanaal? Een middentunnelkanaal gaan we ook bouwen. De tunnel bestaat uit twee buizen, voor het verkeer voor beide richtingen. Als je nu vlucht, vlucht je veilig achter een 'barrier', maar we gaan een afgesloten kanaal bouwen, zodat je daar kan vluchten, maar zodat wij ook straks alvast kunnen beginnen met de opbouw van alle installaties, 150 kilometer aan kabels moet er verwerkt worden, en dan kan het verkeer ondertussen gewoon door. Zo'n middentunnelkanaal is standaard in alle tunnels tegenwoordig, hè? Ja, tegenwoordig wel, maar dat was in 1969 nog niet. Dat kan ik me voorstellen. Fijn dat hij er komt. (Even later staat Fiona bij Geert Quicken.) Geert, jij bent van de aannemer Savera. Nu is de renovatie echt begonnen, wat zijn jullie aan het doen? GEERT QUICKEN: We zijn al meer dan twee jaar bezig met voorbereiden. We zijn met het ontwerp bezig, met plannen maken en vooral ook onderzoeken doen. Dit weekend zijn we gestart met de zinkvoegen. Dat zijn voegen die tussen twee tunnelelementen in zitten. Daar zit asbest in, dat moet deskundig verwijderd worden, want dat is een gevaarlijke stof, zoals we allemaal weten. Vervolgens worden die gestraald en geconserveerd. FIONA: En hoeveel voegen zijn er? Er zijn zes zinkvoegen. (Beeldtekst: 6 zinkvoegen per tunnelbuis - 12 in totaal.) We kunnen twee voegen in een weekend doen, dus dat kost sowieso al een aantal weekenden. Dan ben je nog wel even bezig. -Ja. Dat is een klein deel van alle werkzaamheden die we uitvoeren. (Fiona loopt met Irene en Geert door een verlaten tunnelbuis.) LEVENDIGE MUZIEK FIONA: Geert, waar kijken we nu naar? GEERT: Naar een deel van een zinkvoeg. Die zit voornamelijk hier achter die platen en die zinkvoeg, zoals ik net vertelde, zorgt voor de afdichting tussen twee tunnelmoten, dat er geen water in de tunnel komt. FIONA: Dat die wel droog blijft. GEERT: Ja, absoluut. Dat is wel handig. (Verderop in de tunnelbuis staat een tent.) FIONA: Dit is dus zo'n tent om een zinkvoeg heen? GEERT: Ja, dat is een containment, die zijn ze nu op aan het bouwen en ze zijn die nu langzaam op onderdruk aan het brengen, zodat er ook vooral niks naar buiten kan van asbest. Als dat helemaal klaar is en beproefd is, dan gaan ze het asbest uit de zinkvoegen verwijderen. FIONA: En dan moet de tent ook weer helemaal worden afgebouwd. Ja, die tent moet helemaal weg, want maandagochtend om vijf uur moet het verkeer weer door deze tunnel. Jeetje, wat een timmerwerk elk weekend om het helemaal op- en af te bouwen, zeg. Ja, absoluut. (Samen met Irene staat Fiona even later weer buiten. Ze hebben allebei een witte helm op.) DRUKKE MUZIEK FIONA: Irene, we staan hier nu bij de Tweede Heinenoordtunnel. Ik had het er al met Geert over, die is aangepast. Waarom is dat? Deze is aangepast, zodat er bussen doorheen kunnen rijden. Op het moment dat er een buisafsluiting is, dus dat wil zeggen dat er één richting dicht is van de Heinenoordtunnel zelf, dan gaan hier bussen doorheen. Op het moment dat de Heinenoord helemaal dicht is, een tunnelafsluiting, beide kanten op, dan gaan hier pendeldiensten doorheen. Dat is in de meivakantie en in de zomervakantie. FIONA: En wat wordt er voor de fietsers gedaan? Om het fietsen extra te stimuleren, zijn er gratis overstekingen met pontjes in de regio tijdens hun reguliere diensten en hebben we spaaracties en probeeracties. FIONA: En hoe is het nou voor de mensen die niet met de fiets of met de bus naar hun werk kunnen bijvoorbeeld? Ja, weet je, die hebben gewoon last van hinder. Dus het is goed om te kijken: kan ik door de tunnel heen? Kan ik beide kanten op? Alternatieve routes zijn er natuurlijk sowieso. We maken de Kiltunnel tolvrij, dus daar kan je gebruik van maken. Heel veel maatregelen dus om de hinder zo veel mogelijk te kunnen beperken. Wil je nog iets meegeven? Ja, het zal even wennen zijn natuurlijk, je moet nu continu kijken: kan ik de ene kant op, kan ik de andere kant op? Of is in de vakanties de tunnel helemaal dicht? Dus kijk goed waar je heen kunt en wees goed voorbereid. Nou, precies. Mooie afsluiter: wees goed voorbereid. Een helder advies van Irene. Wil je nou meer weten over de renovatie, wanneer de afsluitingen precies zijn, welke maatregelen er worden getroffen en wat je zelf kunt doen om de files te vermijden, kijk dan op: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Renovatie Heinenoordtunnel: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel of bel met 0800-8002. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) DE DRUKKE MUZIEK SPEELT VERDER TOT HET EIND VAN DE VIDEO

(Een animatie.) VOICE-OVER: In heel Zuid-Holland worden de komende jaren meerdere bruggen, sluizen en tunnels gerenoveerd. De Heinenoordtunnel in de A29 stamt uit 1969 en is als eerste tunnel aan de beurt. Dagelijks rijden er zo'n 110.000 voertuigen door de tunnel. Belangrijk dus dat deze ook in de toekomst beschikbaar blijft en veilig is. Om daarvoor te zorgen renoveren we de tunnel in 2023 en 2024. Tijdens de renovatie vervangen we de tunneltechnische installaties en systemen voor bediening, besturing en bewaking van de tunnel. We ontwikkelen hiervoor een standaardsysteem. Dit systeem kunnen we ook toepassen bij toekomstige tunnelrenovaties. Hierdoor wordt beheer en onderhoud eenvoudiger en efficiënter. De tunnel krijgt een middentunnelkanaal. Hierin komen een vluchtgang en onder andere de kabels van de tunnelinstallaties. Deze aanpassingen hebben veel voordelen: afsluitingen duren korter en de hinder wordt daardoor minder. Ook de constructie renoveren we. We repareren of vervangen onder andere delen van het beton en de hittewerende bekleding. We passen de lichtroosters aan, conserveren de zinkvoegen en vernieuwen ook het asfalt. De opvallende gele dienstgebouwen krijgen een nieuwe gevel, die beter in de omgeving past. In de meivakantie van 2023 en in de zomervakanties van 2023 en 2024 is de tunnel voor een langere periode in beide richtingen afgesloten. Daarnaast is de tunnel, verspreid over 2023 en 2024, ruim dertig weekenden en circa veertig nachten afgesloten, meestal in één rijrichting. Fietsers en voetgangers kunnen gewoon gebruik blijven maken van de Tweede Heinenoordtunnel. En nood- en hulpdiensten kunnen er bij spoedgevallen ook door. Als de tunnel afgesloten is, wordt het verkeer omgeleid. En we treffen maatregelen om de hinder zo veel mogelijk te beperken. Bijvoorbeeld maatregelen die de capaciteit en doorstroming op omleidingsroutes verbeteren. We zetten speciale lijnbussen in, die door de Tweede Heinenoordtunnel gaan en we zorgen voor extra fietsponten. Ook gaan we met bedrijven in de regio in gesprek over wat zij kunnen doen. In de Hoeksche Waard doen we dit samen met de gemeente, provincie en het waterschap. Weggebruikers kunnen ook de hinder beperken. Bijvoorbeeld door niet te reizen als het niet hoeft of de bus of fiets te pakken als het kan. Na de renovatie is de Heinenoordtunnel weer helemaal klaar voor de toekomst. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2022.) RUSTIGE MUZIEK DIE STOPT

(Rijkswaterstaatreporter Fiona loopt voor het gebouw van Rijkswaterstaat over een steiger bij een vijver. Ze zegt:) LEVENDIGE MUZIEK FIONA: Rijkswaterstaat zorgt voor veilige, beschikbare (Beeldtekst: Fiona, Rijkswaterstaatreporter) en betrouwbaar functionerende tunnels. Tunnels worden steeds complexer. Van grote camerasystemen tot een heel netwerk aan sensoren. Dat maakt tunnels veiliger. Maar alle installaties en systemen hebben onderhoud nodig en uiteindelijk moeten ze vervangen worden. (Fiona zit in de auto.) Veel van onze tunnels zijn in de jaren 50 en 60 gebouwd. Door veroudering, veranderde wettelijke veiligheidseisen en toename van verkeer zijn sommige onderdelen bijna aan vervanging toe. Daarom gaan we de komende jaren veel tunnels renoveren. In deze video behandelen we de stappen die nodig zijn voor het renoveren van een tunnel. Je leert waarom we tunnels meerdere keren afsluiten, waarom het een lang proces is en waarom we bepaalde beslissingen nemen. (Fiona loopt een roltrap op en staat vervolgens bij de Benelux-tunnel.) We inspecteren en onderhouden de tunnels van Rijkswaterstaat continu. Dat doen we volgens een vaste planning. We maken onderscheid tussen twee vormen van onderhoud. (Beeldtekst: Regulier onderhoud: schoonmaken, kleine reparaties. Groot onderhoud: Onderdelen vervangen, installaties vervangen) Regulier en groot onderhoud. Bij regulier onderhoud maken we de tunnels schoon en doen we kleine reparaties. Bij groot onderhoud vervangen we onderdelen en installaties. (Fiona loopt met een andere vrouw over een industrieel terrein.) Margreet, hoelang van tevoren plannen jullie zo'n tunnelrenovatie in? Een hele tijd van tevoren gaan we de tunnelrenovatie inplannen. (Beeldtekst: Margreet Bakker, omgevingsmanager verkenning en planuitwerking) Eerst moet gekeken wat er gedaan moet worden. Dan moeten we afspraken maken met diverse partijen, of we de tunnel kunnen renoveren. Er moet ook onderzocht worden wat er gedaan moet worden. Dus dat is een heel lang proces. Hoe garanderen jullie dan de veiligheid? De tunnel is te allen tijde veilig. Er wordt ook nu gewoon onderhoud gepleegd, onderdelen worden vervangen. Er is een Tunnelwet en we hebben een Landelijke Tunnelstandaard. (Beeldtekst: De veiligheidseisen waaraan tunnels moeten voldoen zijn vastgelegd in de Landelijke Tunnelstandaard van Rijkswaterstaat en in de Tunnelwet.) Daar willen we aan blijven voldoen. Waar we naar kijken is, om de tunnel weer beter te maken, meer nieuwe techniek erin, zodat we nog beter de tunnel beschikbaar kunnen houden en veilig kunnen houden. Met renoveren kijk je natuurlijk ook naar de toekomst. We kijken zeker ook naar de toekomst. Het verkeer komt sneller op dan we hadden voorspeld. We kijken hoe je de tunnels beter kunt onderhouden en daarmee ook minder afsluitingen nodig hebt voor het onderhoud. Dat we minder vaak terug moeten komen. Dat doen we door uniformer te werken, maar ook uniformere systemen. Dan ben je in de toekomst beter bestand tegen het verkeer, tegen de doorstroom van het verkeer. Je kan makkelijker onderdelen, als het goed is, uitwisselen. Het begint met allemaal met onderzoek. Als je een goede realisatiefase wil hebben met zo min mogelijk tegenslagen, is het heel belangrijk dat je vooraf goed onderzoek doet. (Aldus Margreet Bakker. Verkeer rijdt over de snelweg de Benelux-tunnel in.) FIONA: Zo'n onderzoek begint met het landelijk inventariseren van welke tunnels, bruggen of wegen aan renovatie of vervanging toe zijn. Hieruit vallen een aantal beslissingen. Wat krijgt voorrang en waarom? We maken hierbij een ideale volgorde en bij deze volgorde houden we rekening met bereikbaarheid, veiligheid en uitvoerbaarheid. (Beeldtekst: bereikbaarheid, veiligheid, uitvoerbaarheid) In deze fase bepalen we dus bij welke tunnel we wat wanneer aanpakken. Dit plan leggen we voor aan alle partijen. (Fiona kijkt over een betonnen muur uit over een brede rivier.) Hierna is het tijd om de tunnels uitgebreider te onderzoeken. Welke installaties en systemen van de tunnel moeten worden vervangen? (Beeldtekst: Wat gaan we vervangen? Wat gaan we renoveren?) Wat moet er gebeuren met de constructie? Opnieuw met de begrippen bereikbaarheid, veiligheid en uitvoerbaarheid. (Beeldtekst: bereikbaarheid, veiligheid, uitvoerbaarheid) (Verkeer rijdt over een snelweg een tunnel in.) Stephan, jij doet onderzoek voor tunnelrenovatie. Daarvoor moet je in de tunnel zijn. Hoe zorg je ervoor dat het verkeer zo min mogelijk hinder ondervindt? (Beeldtekst: Stephan van der Horst, projectleider civiel renovaties) Om geen hinder te veroorzaken of extra hinder te veroorzaken maken we zoveel mogelijk gebruik van de afsluitingen die er al zijn. Voor onderhoud gaat de tunnel ook af en toe dicht. 's Nachts of soms in het weekend. Van die afsluitingen maken wij gebruik om onderzoek te doen voor de renovatie. Slim. En dan? STEPHAN: Dan brengen we in kaart wat er moet gebeuren bij de renovatie. Hoe staat de tunnel ervoor? Wat moeten we aanpassen? Dat leggen we naast de normen en richtlijnen, vergunningen en dergelijke en de eisen die ten aanzien van veiligheid en milieu betrokken zijn, die leggen we ernaast, om te kijken aan welke eisen we kunnen voldoen. Kunnen we de tunnel aanpassen? Om zo ook richting vergunningsverlener te laten zien wat we allemaal gaan doen, dat het allemaal aan de eisen voldoet en aan de wetten die er voor de tunnel zijn. Om straks bij de renovatie geen verrassingen meer te hebben. (Aldus Stephan van der Horst, projectleider civiel renovaties. Fiona loopt het gebouw van Rijkswaterstaat binnen via een draaideur en houdt haar pasje bij een geautomatiseerd poortje. Ze loopt een hoge witte trap op.) FIONA: In iedere fase van de inventarisatie tot aan de oplevering zijn heel veel partijen betrokken: wegbeheerders, gemeentes, provincies. (Beeldtekst: Betrokken partijen: Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, provincies, gemeenten, veiligheidsregio'is, bedrijven uit de buurt, omwonenden etc.) Zij worden ook altijd meegenomen bij belangrijke beslismomenten in het proces. Maar Monique, dat lijkt me best een heel werk. Dat is ook veel werk, maar wel belangrijk. Al die partijen hebben belang bij wat we doen. (Beeldtekst: Monique Goossen, adviseur tunnelbeheer) Op het moment dat wij dat project starten om de renovatie uit te werken willen al die partijen direct weten: Wat ga je doen en hoe ga je dat doen? Terwijl wij op dat moment nog moeten beginnen met heel veel analyses, inventarisaties en onderzoeken. Als dat vrij veel tijd in beslag neemt, kunnen allerlei dingen weer veranderen. Dat zijn dingen die je moet afstemmen met mensen die er belang bij hebben. Die moeten ook weten waar ze aan toe zijn. Maar er zijn natuurlijk ook partijen met allemaal verschillende belangen. Partijen hebben belangen, maar wij hebben ook een belang. We hebben een budget. Wat we steeds doen in het hele proces is al die belangen zo goed mogelijk in balans brengen met wat we in de tunnel willen doen. Zoveel mogelijk. En het budget dat we beschikbaar hebben. Daar proberen we een optimum tussen te vinden. (Aldus Monique Goossen.) Nu we weten wat er moet gebeuren, bepalen we hoe we dit gaan doen. (Beeldtekst: Wanneer? Hoelang? Omleidingen? Gevolgen bereikbaarheid? Hoe hinder beperken?) Wanneer en hoelang sluiten we een tunnel af? Wat worden de omleidingen? Wat zijn de gevolgen voor de bereikbaarheid van omwonenden en bedrijven? En hoe beperken we de hinder zoveel mogelijk? Hierop baseren we een aantal scenario's. (Beeldtekst: Scenario 1, scenario 2, scenario 3, scenario 4, scenario 5. Scenario 2 wordt omcirkeld.) Deze worden met alle partijen besproken waarna er een voorkeursscenario uit rolt. (Beeldtekst: scenario 2: Maatregel 1, maatregel 2, maatregel 3, maatregel 4) Samen maken we afspraken over een pakket met maatregelen zodat we de hinder nog verder kunnen beperken. Als dit helemaal staat, mogen geïnteresseerde partijen een voorstel indienen voor de uitvoering. Dit noemen we een aanbesteding. Waarom is het zo belangrijk dat zo'n uitvraag via een aanbesteding loopt? Een aanbestedings is een procedure die door Europese richtlijnen wordt opgelegd. (Beeldtekst: Harry de Haan, adviseur tunnelrenovaties) Dat geeft iedereen een gelijke kans, alle partijen die geïnteresseerd en kundig zijn om een aanbieding te maken. Dat vergt best wel een lange procedure die echt maanden kan duren, tot acht tot negen maanden, om uiteindelijk iedereen de kans te geven om een goed doortimmerd plan en goede prijs neer te leggen. Dan is de beste partij gekozen. Wat gebeurt er dan? Dan gaan we met een aannemer aan de slag. Dan wordt eerst het ontwerp uitgewerkt om zoveel mogelijk slim te plannen en slim te bouwen. Uiteindelijk kunnen we dan aan de slag. Kijk, tijd om de handen uit de mouwen te steken. (Dat was Harry de Haan. Verkeer komt uit een snelwegtunnel. Auto's flitsen langs. Fiona loopt in de berm.) Het renoveren van een tunnel is dus een heel proces. Momenteel bereiden we de renovatie van de Heinenoordtunnel in de A29 voor. (Beeldtekst: Renovatie Heinenoordtunnel: 2015 - plan- en verkenningsfase, 2017 en 2018 - verdiepende onderzoeken) Hiervoor zijn we in 2015 gestart met de plan- en verkenningsfase. In 2017 en 2018 deden we verdiepende onderzoeken. Daarna maakten we het volgende voorkeursscenario. (Beeldtekst: Renovatie Heinenoordtunnel: Voorkeursscenario: 2023 en 2024 - uitvoering in fasen en verkeersluwe perioden. Tunnel in weekenden, nachten en in de zomer afgesloten.) Een uitvoering in fasen en verkeersluwe perioden in 2023 en 2024. In 2022 beginnen de voorbereidende werkzaamheden. (2022 - start voorbereidende werkzaamheden 2023 - start renovatie 2024 - werkzaamheden gereed) Zowel bij de tunnel zelf als voor de maatregelen om hinder te beperken. In 2023 start de renovatie dan echt en in 2024 zijn we klaar en kan de Heinenoordtunnel weer tientallen jaren mee. (Tekst in beeld: Meer informatie? Renovatie Heinenoordtunnel: rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtu nnel of bel met 0800-8002. Renovaties Zuid-Holland: rijkswaterstaat.nl/samenwerkenaanberei kbaarzuidholland. Een productie van Rijkswaterstaat 2021.) LEVENDIGE MUZIEK

RUSTIGE MUZIEK (Een animatie van verkeer dat een tunnel in- en uitrijdt. Beeldtitel: Renovatie Heinenoordtunnel. Dit bevat een voorlopig ontwerp. Hier kunnen geen rechten aan worden ontleend.) VOICE-OVER: De Heinenoordtunnel wordt in 2023 en 2024 gerenoveerd. Voornamelijk in weekenden en zomervakanties. De tunnel krijgt nieuw asfalt, nieuwe lichtroosters en nieuwe ledverlichting. Witte wanden maken de tunnel lichter waardoor het energieverbruik omlaaggaat. Er komt ook een middentunnelkanaal. Hierin werken we aan nieuwe systemen. De oude systemen blijven werken totdat de nieuwe opgebouwd en getest zijn. Zo hoeft de tunnel niet langdurig dicht en beperken we de hinder aanzienlijk. Na de renovatie is dit kanaal de vluchtgang. Bijna elke tunnel heeft andere installaties en systemen om de tunnel te bedienen, te besturen en te bewaken. Bij deze renovatie wordt voor het eerst een generiek en herbruikbaar systeem hiervoor ontwikkeld en toegepast. De bestaande dienstgebouwen renoveren we en ze krijgen een nieuwe gevel die beter in de omgeving past. Het fietspad wordt breder. Met zonnepanelen wekken we per dag de energie op die nodig is om de installaties en systemen van de tunnel te laten werken. Heel duurzaam dus. Door de renovatie van de Heinenoordtunnel kunnen we de veiligheid en bereikbaarheid ook in de toekomst garanderen. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat in samenwerking met Syb van Breda & Co, Architects. Copyright 2021.) DE RUSTIGE MUZIEK EBT WEG

(Beeldtitel: Waarom kan de renovatie niet buis voor buis en moeten beide tunnelbuizen tegelijk dicht? Robin Witkamp:) GERONK ROBIN WITKAMP, projectleider bereikbaarheidsmaatregelen: Alle werkzaamheden die we moeten doen, doen we zo veel mogelijk buis voor buis, dat er te allen tijde een buis voor het verkeer open is. Maar er zijn een aantal werkzaamheden in de tunnel, die kunnen we niet buis voor buis doen. Dat heeft te maken... In de zomer gaan we een middentunnelkanaal realiseren en om dat te kunnen doen, werken we aan twee zijden van de binnenkant van de tunnel. Beide tunnelbuizen zijn op dat moment dicht. In de zomer gaan we dat doen, dan zijn we ongeveer vier weken dicht, dan realiseren we het hele middentunnelkanaal, maar we pakken op dat moment ook allerlei andere werkzaamheden erbij. Daarnaast brengen we ook vluchtdeuren aan. We maken asfaltverharding en we zijn ook bezig om tunneltechnische installaties te realiseren. Die moeten ook gewoon in beide tunnels tegelijkertijd worden gerealiseerd en daarvoor moet die dicht. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) STILTE

(Beeldtitel: Waarom kan het verkeer niet in twee rijrichtingen door één tunnelbuis? Robin Witkamp:) GERONK ROBIN WITKAMP, projectleider bereikbaarheidsmaatregelen: Dat heet bij ons 'tegenverkeer in één buis'. Dus dan heb je twee richtingen die eigenlijk hier plaatsvinden. Binnen alle rijkstunnels is dat gewoon niet toegestaan. Dat heeft te maken puur met veiligheid, maar ook vooral met de inrichting van de tunnel. De tunnels die we hier hebben, de tunnelbuis is ingericht, met heel z'n veiligheidssystemen, om maar één richting op te kunnen rijden. Op het moment dat je dan met tegenverkeer, ofwel twee richtingen, zou willen rijden, dan moet je die tunnel gaan aanpassen om dat allemaal mogelijk te maken. Daarbij, stel dat je zegt, ik wil dat wel gaan doen, dan zijn het hele grote investeringen die nodig zijn om die tunnel gereed te maken, dat is een hele renovatie op zichzelf. Maar op het moment dat je dat hebt en je zou dat willen toepassen, dan is de capaciteit die je krijgt door dat te doen in deze tunnel, of in een andere tunnel, veel te weinig om te zorgen dat het reguliere verkeer er netjes en filevrij doorheen kan gaan. Je moet rekenen: je hebt nu drie rijstroken, die heb je aan de andere kant ook en die ga je allemaal terugbrengen richting één rijstrookje, dus dat gaat never nooit niet passen. Die files lopen op helemaal zo richting Rotterdam, maar gaan ook ver de andere kant op, richting Bergen op Zoom. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) STILTE

(Beeldtitel: Kan de afgezette strook voor (brom)fietsers niet breder? Robin Witkamp:) GERONK VAN EEN SCOOTER ROBIN WITKAMP, projectleider bereikbaarheidsmaatregelen: Nee, dat kan helaas niet. Dat heeft puur te maken met dat de ruimte aan deze kant nodig is voor een bus die erlangs moet in combinatie met een ambulance. De ruimte die hier is, is echt de maximale ruimte die we kunnen hebben voor fietsers en brommers. Hiernaast hebben we de liften en roltrappen, gebruik deze alsjeblieft, daar zijn ze voor. Stel nu dat een van die roltrappen of liften niet functioneert of het niet doet, pak dan alsjeblieft de hellingbaan. Stel nu dat de liften en de roltrappen het niet doen en je moet dan toch de hellingbaan gebruiken, pas alsjeblieft je snelheid aan, ga langzaam naar beneden, houd er rekening mee dat er bussen rijden en mogelijk een keer een ambulance of een politieauto. Op het moment dat je hier bent en je maakt deze doorsteek, alsjeblieft, pas je snelheid aan, kijk gewoon even goed, want er kunnen ook mensen vanaf de andere kant komen. En rijd te allen tijde binnen de kegels, want aan deze kant rijdt nog wel een keer een bus. (Op het asfalt staat: Lekker bezig, blijf fietsen! Nóg meer fietsplezier? Ways2go.nl/Heinenoordtunnel. Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) STILTE

(Beeldtitel: Hoe zit het straks met het openbaar vervoer in de zomer? Robin Witkamp:) GERONK ROBIN WITKAMP, projectleider bereikbaarheidsmaatregelen: We hebben de Tweede Heinenoordtunnel aan die kant zitten. Op het moment dat we dadelijk in de zomer bezig zijn, wordt de Tweede Heinenoordtunnel gebruikt voor het ov-bedrijf. De bussen die rijden van Bergen op Zoom naar Rotterdam, die zitten daar en de bussen van Rotterdam richting Bergen op Zoom rijden dan door de Heinenoordtunnel. Dat kan aan deze kant zijn, maar dat kan ook aan die kant zijn. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/renovatieheinenoordtunnel. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) STILTE