Uiterwaardenbeheer: ‘Meer focus op de toekomst is hard nodig’
Met het extreem hoogwater in Limburg werd één ding duidelijk: klimaatverandering is niet iets van de toekomst. We zitten er middenin. Het rivierengebied en daarmee ook de uiterwaarden komen steeds verder onder druk te staan. Hoe nu verder? Harold van Waveren, topadviseur waterveiligheid bij Rijkswaterstaat: ‘De extremen worden groter, de onzekerheden dus ook.’
Temperatuurstijging, veranderende afvoeren, meer extreem weer en verdamping. Ze zorgen voor allerlei nieuwe uitdagingen voor de uiterwaarden. Met name voor de inrichting en het beheer ervan. Harold van Waveren: ‘Neem de stijging van de watertemperatuur. Daar nu al op inspelen is lastig, omdat natuurdoelen worden vastgesteld op basis van situaties uit het verleden. Terwijl we ons veel meer moeten focussen op de toekomst. En de toekomst is onzeker. Dat vraagt om flexibiliteit en aanpassingsvermogen binnen het uiterwaardenbeheer.’
Modellen uit het verleden
De oproep van Van Waveren om meer te focussen op de toekomst, is ook het gevolg van het feit dat Rijkswaterstaat rekenmodellen op basis van het verleden hanteert. ‘Wij gebruiken data die teruggaan tot zo’n 100 jaar geleden. Daar hebben we veel aan, ook nu nog. Maar het extreme weer dat we tegenwoordig kennen, past niet bij deze modellen. Dat gold bijvoorbeeld ook voor het hoogwater in Limburg deze zomer. Tot voor kort was er in de zomermaanden nauwelijks hoogwater, zeker niet zo hoog als we op het ogenblik hadden.’ De bestaande modellen worden hierop nu aangepast.
De definities van een hoog- en laagwaterseizoen zijn volgens Van Waveren volledig veranderd. Grenzen vervagen. ‘Daardoor zijn de precieze gevolgen van extreme verschillen in hoog- en laagwater voor onze uiterwaarden nog lastiger te voorspellen.’
Herstellen rivierdynamiek
Toch bieden de extreme weersomstandigheden ook kansen voor het uiterwaardenbeheer. ‘Vooral voor het herstellen van de rivierdynamiek. Door de jaren heen hebben we veel ingrepen aan de rivieren gedaan, bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat deze geschikt werden voor de scheepvaart. Door de klimaatverandering zijn we genoodzaakt weer meer van de oorspronkelijke rivierdynamiek terug te brengen. Zodat deze, en daardoor ook de uiterwaarden, straks veel beter bestand zijn tegen grote verschillen in hoog- en laagwater.’
Van Waveren plakt hier wel één belangrijke voorwaarde aan vast. ‘Rijkswaterstaat heeft meer beheerruimte nodig. Nu werken we als beheerder met zeer strikte kaders. Bijvoorbeeld om scheepvaart optimaal gebruik te laten maken van de rivieren, voor de natuur of voor andere gebruiksfuncties. Maar om meer dynamiek in die rivieren terug te brengen en extremen aan te kunnen, moeten we flexibeler kunnen handelen. Bepaalde huidige beheerkaders passen daarmee niet meer bij de weersituaties van nu én de toekomst.’