Watersnoodramp 1953

1. Watersnoodramp met recensie oproepje erbij.mp3 00:00:05 Ria Geluk: Als je weet dat het heel zwaar stormt... We hebben dit jaar, begin januari, een hele zware storm had. Voordat ik ga slapen luister ik naar het laatste nieuws, om twee uur 's nachts, om te weten of er iets bijzonders aan de hand is. 00:00:20 Voice-over: Je luistert naar de podcast van Rijkswaterstaat en deze aflevering gaat over de watersnoodramp. Mijn naam is Botte Jellema en ik ben in Zeeland op bezoek bij Ria Geluk. Zij maakte de watersnoodramp in 1953 mee als jong meisje. Tot op de dag van vandaag is ze nog bezig met de ramp. Ze is één van de oprichters van het Watersnoodmuseum bij Ouderkerk en werkt daar nog steeds als vrijwilliger. Ik ben bij haar thuis op bezoek, dezelfde plek waar ze de ramp meemaakte. Daar vertelt ze haar verhaal. Waar zullen we naartoe? Buiten. 00:00:56 Ria Geluk: Waarom ik naar buiten loop, is omdat dit de ouderlijke boerderij is waar ik de ramp heb meegemaakt. Ze zeiden: "Waar doe je het?" Ik zei: "We kunnen het in het museum doen. Hier is niks over van de ramp, maar het is wel de plek." 00:01:11 Presentator: Ja. Want waar zijn we? 00:01:14 Ria Geluk: We zijn op boerderij De Viersprong en dat ligt bij het gehucht Capelle, met een C. Dat ligt tussen Zierikzee, Nieuwerkerk en Ouderkerk. In die driehoek op de Duivelandse kant van Schouwen-Duiveland. 00:01:30 Presentator: Precies. En Ria Geluk, jij hebt hier altijd gewoond? 00:01:33 Ria Geluk: Nee. Ik ben tijdenlang weggeweest, maar het is wel de boerderij waar ik geboren ben, waar ik de ramp heb meegemaakt, waar ik na mijn achttiende wegging om wat te studeren en te werken. Maar ik ben weer teruggekomen, heb later de boerderij van mijn vader overgenomen en daarom woon ik hier nog. 00:01:55 Presentator: De ramp is intussen ruim 65 jaar geleden, maar Ria Geluk heeft er nog flink wat herinneringen aan. 00:02:01 Ria Geluk: De hele boerderij is in die nacht en dag, de zaterdag op zondag en de zondag, kapot gegaan. Dat wil zeggen de schuur is ingestort, het wagenhuis is ingestort, al het vee, de paarden, koeien, varkens, kippen, is verdronken. Alleen het huis is blijven staan. Daarin zaten wij, met negen mensen, ook buren, kinderen, die waren zaterdagavond te logeren bij ons. Twee mannen die mijn vader kwamen helpen om nog te melken, 's morgens vroeg, toen ze de boodschap kregen dat de dijk was doorgebroken. Die konden niet meer terug naar huis. Wij waren met zijn vieren thuis: vader, moeder, zusje en ik. 00:02:41 Presentator: Hoe oud was je? 00:02:41 Ria Geluk: Ik was zesenhalf. Wij hebben het met zijn negenen overleefd in dat huis. Wij waren erg blij met de dakkapellen, dus wij konden het dak op. Het heeft tot 80 centimeter op de eerste verdieping van het huis gestaan. Wij hadden wel een vlierinkje, maar mijn vader zag bij de buren dat huizen instortten. Als je onder het dak zit, ben je verloren. Zit je op het dak, heb je een kans. Wij zijn toen zondagmiddag de tweede vloed kwam en het weer heel hoog kwam, met zijn allen, met alle jassen en dekens aan, daar gaan zitten. En daar hebben wij de hele nacht doorgebracht. 00:03:27 Presentator: Jeetje. Waar stond dat huis? 00:03:27 Ria Geluk: Dat stond aan de voorkant van de schuur. De stuur staat in het midden. Het huis is blijven staan. Wij zijn maandagmiddag opgehaald door de mosselvissers uit Zierikzee. Deze polder heeft negen maanden blank gestaan, want op zes november 1953 is het laatste gat gesloten bij Ouderkerk met de vier [onhoorbaar 00:03:53-00:03:54], wat nu het museum is. Dus onze polder heeft negen maanden onder gestaan, eb en vloed. Dan moet je nog vier maanden pompen om hem droog te krijgen. En wat vind je dan terug? in ons geval een compleet kapot huis. Voordat dat herbouwd en weer ingericht was, waren we weer bijna twee jaar verder. Dus ik vertel ook altijd maar mijn eigen verhaal. Wij hebben hier drie jaar niet gewoond. Toen woonden wij eerst op evacuatieadressen en later in een barakje, in een echte noodwoning. 00:04:29 Presentator: Dat was ook hier op het erf? 00:04:30 Ria Geluk: Nee, want die stond nog onder water. 00:04:30 Presentator: Ja, natuurlijk. Elders. 00:04:35 Ria Geluk: Elders, net buiten deze polder. Daar hadden ze 100 van deze barakjes neergezet waar de mensen uit deze polder, vooral, tijdelijk konden wonen. De schuur is dus van 1958, dus die is na de ramp herbouwd. Toen ik hier in '85 ging wonen, was het huis aan de voorkant, aan de drukke snelweg die steeds drukker werd, niet meer leuk om in te wonen. Ten eerste was het huis wat aan het verzakken, ten tweede stond de weg er zo dicht op dat je er met goed fatsoen niet buiten kon zitten. Dus ik heb uiteindelijk een nieuw huis gebouwd aan de achterkant, een beetje weg van het lawaai. Dat was een makkelijker huis voor mezelf. Het oude huis heb ik moeten afbreken. Ik durf wel te zeggen dat dat tranen met tuiten was, want ik ben in dat huis gered. 00:05:37 Presentator: Mag ik je vragen om te vertellen wat je nog weet van die 31 januari 1953? Het was dus een zaterdag. Jullie waren met zijn allen in dat huis, het stormde. 00:05:50 Ria Geluk: Ja, wat ik me van die zaterdag herinner was die zaterdag niks bijzonders. Ik bedoel, het stormde hard, dat zal iedereen beamen, maar dat was toch niet om ongerust over te worden. Een aantal mensen aan de waterkant zagen wel dat het heel bijzonder is, maar hier in het land kijk je daar verder niet naar. Die avond bleven drie buurtkinderen bij ons slapen. Wij zijn midden in de nacht wakker geklopt door de huisdokter die in de polder moest zijn voor een bevalling. Die heeft op de deur geklopt: "Word wakker, het water komt, de dijk is gebroken, het water komt!" Toen zijn die twee mannen gekomen, die hadden blijkbaar ook die boodschap gehoord. Het zal een uur of vier, vijf in de ochtend zijn geweest. Die mannen zijn naar de schuur gegaan en mijn moeder heeft ons gewekt. Wij moesten ons aan aankleden, wij sliepen allemaal op de bovenverdiepingen, zoals dat toen was. Zo zijn wij die zondagmorgen ingegaan, niet wetende wat er ging gebeuren. 00:06:47 Presentator: Want het water was hier nog niet? 00:06:47 Ria Geluk: Dat water kwam toen. Dat water was aan het komen. Want de mannen die aan het melken waren, konden dat ook niet klaarmaken. Die zijn met halfvolle emmers naar boven gegaan. Ik herinner me nog goed dat daar een paar halfvolle emmers met melk stonden omdat ze de beesten niet meer konden helpen en niks meer konden doen. Bovendien, die beesten stonden in een warme stal en wilden niet eens naar buiten. Die zijn allemaal omgekomen in die instortende schuur. En wij hebben dat water met verbazing zien komen op die zondagmorgen. 00:07:10 Presentator: Hoe zag dat eruit? 00:07:10 Ria Geluk: Dat weet ik niet zo goed. Op een gegeven moment zie je alleen maar water om je heen en alles gaat drijven. Dat was enorm. Alles wat los en vast zit gaat drijven. Pakken stro, houtwerk, brokstukken. Je weet niet eens waar het vandaan komt. Eén van de emotionele momenten, was dat onze hond, die buiten was, weggedreven is op een pak stro. Dat zijn van die beelden die ik nog wel in mijn hoofd heb. Mijn vader zat vooral te seinen. Die kon naar de buren, want wij zitten hier op een alleenstaande boerderij. Wij kijken op Capelle, dat ligt toch een drie, 400 meter van ons vandaan. Daar woonden zijn ouders, die zijn ook verdronken. Dat huis is ingestort en een broer en een zuster waren daar nog thuis. De zuster is ook verdronken en de broer heeft zich op een vlot weten te redden. Maar hij zag dat huizen in de buurt al ingestort waren. Dat kon hij zondag met daglicht allemaal zien. Wij konden geen kant op. Je bent omringd door water. Dat is zo bijzonder. Je kan helemaal niks. 00:08:34 Presentator: Nee. Je vertelde al dat je grootmoeder het niet heeft overleefd. Hoe is het in je familie gegaan? 00:08:41 Ria Geluk: Allebei mijn grootouders en een tante zijn dus verdronken. Hoe moet je dat zeggen? Natuurlijk was dat triest. Hoe dat bekend werd in die tijd, die hele communicatie was bijzonder. Mijn oom zag aankomen dat dat huis zou instorten. Dat kon hij zien. Dat hoor je van meer mensen. Dat huis gaat bewegen en hij kon zien dat er al een gat in zat. Dat heeft mijn vader vanuit zijn positie op het dak ook kunnen zien, die zondagmiddag, dat dat niet goed ging. Die oom was jonger, die was 20 of 25 of zo. Hij heeft een vlot gemaakt, waarschijnlijk van een stuk deur en is daarop gaan zitten. Hij zei: "Het stort in." Maar mijn grootouders waren al 73 en 79. Dan moet jij eens voorstellen dat je op één februari, koud, nat... 00:09:43 Presentator: Storm. 00:09:43 Ria Geluk: Storm. Dat je op die leeftijd over moet stappen op een stuk deur wat daar in het kolkend water ligt, met golven. Die hebben dat niet gedaan. Die zuster, de dochter, wilde haar ouders niet alleen laten. Mijn oom is weggedreven op dat vlot en een half uur daarna is het huis ingestort. Er zijn mensen drijvend kopje onder gegaan, gekapseisd, en nooit meer boven gekomen, maar een aantal hebben dat op die manier gered. Ook mijn oom. Die is aangespoeld, ergens bij een huis. En daar is hij later weer met een bootje naar Yerseke gebracht, geloof ik. Toen heeft hij een brief geschreven. Ook daar word ik emotioneel over, als ik die brief zou lezen. Dat ga ik niet doen. Maar hij heeft op twee of drie februari, op maandag of op dinsdag, een brief geschreven aan de familie, aan zijn broer en zusters. Althans, hij heeft het naar één gestuurd, want er was amper telefoon. Daar heeft hij in verteld dat hij wel met zekerheid kon zeggen dat de ouders omgekomen waren. 00:11:12 Presentator: Bij het Watersnoodmuseum probeert Ria Geluk de mensen bij te brengen wat voor invloed het water heeft op ons land, maar dat is niet altijd makkelijk. 00:11:21 Ria Geluk: Ik denk dat Nederlanders zo zijn opgegroeid - ondertussen - met het idee van die deltawerken, maar ook dat wij veilig zijn, dat we achter die dijken zitten, dat de communicatie goed geregeld is, enzovoort. Dat kan een hele grote vergissing zijn als het ooit nog eens dichterbij komt. Wij zijn overigens één van de veiligste delta's van de hele wereld. Dat is een gegeven. Maar daardoor is het waterbewustzijn misschien juist heel laag. En dat is ook wel gebleken, want in feite was '53 ook een complete verrassing. Nederland heeft een geschiedenis van 1.000 jaar dijkenbouw en ook 1.000 jaar overstromingen. 00:12:01 Presentator: Ik was net binnen in je huis en ik zag een foto van je staan terwijl je een helmhout in je hand hebt, een roer van een schip. Je was aan het sturen op een... 00:12:12 Ria Geluk: Op een platbodem, in dit geval. Ik ben veel op het water. Ik houd van het water. Dat is het gekke. Als het nu weer stormt, dan ben je er wel altijd mee bezig. Maar niet bezig als angstig. Ik ga ook wel op de dijk kijken. Het is een prachtig gezicht, overigens. Maar ik trek altijd naar het water, waar ik ook reis. Ik heb over de hele wereld best veel gereisd, langzamerhand. Ik heb veel op schepen gezeten, ook gevaren, weken met een schip mee, gezeild, ook hier in de buurt, en ik ken geen angst voor water. Maar ik besef aan alle kanten dat het water sterker is dan wij. Het is zoveel krachtiger. En je ziet dat ook aan het strand. Ik zwem niet veel, bijvoorbeeld. Ik kan ook niet goed zwemmen. Maar ik ben doodsbang om te zwemmen als er een golf aankomt, dat ik meegezogen word. Dat heb ik dan weer wel. Dus het is heel verschillend. 00:13:19 Presentator: In 1985 heb je dit huis gebouwd. Heb je er toen ook voor gezorgd dat er een dakkapel op zit? Hoe kan je er komen? 00:13:29 Ria Geluk: Ik vertel altijd iedereen dat ze moeten zorgen dat ze een raam in hun dak hebben. Ik heb me zeer gerealiseerd dat ik een plat huis bouwde zonder verdieping. Zonder meer weet ik: als er wat is, ben ik als een haas weg. Dan pak ik mijn auto en rijd ik weg naar een hoger deel. Met dit huis doe ik niks. Het is niet anders. Ik had toen niet meer geld om een groter huis te bouwen. En voor mezelf vond ik dat helemaal niet nodig. Dus dat is het verhaal. 00:13:59 Presentator: Heb je je koffertje weleens klaar gehad? 00:14:02 Ria Geluk: Nee. 00:14:02 Presentator: Dank je wel. 00:14:02 Ria Geluk: Graag gedaan. 00:14:12 Voice-over: Je hoorde een aflevering uit de podcastserie over het werk van Rijkswaterstaat. Bedankt voor het luisteren. Als je deze aflevering leuk of interessant vond, deel hem dan met vrienden, familie en collega's of schrijf een recensie in iTunes, zodat anderen deze serie ook kunnen ontdekken. Alvast bedankt.