Waddenzee

00:00:02 Rick Hoeksema: Ik ben het liefst op de zee. Als je de mazzel hebt, dat je in een kanootje gaat, of je hebt een zeilboot, dan kun je ook heel veel van die zeehonden zien. Die zijn vaak nieuwsgierig, komen achter je aan. We hebben de gewone zeehond en de grijze zeehond, die zijn verschillend. De grijze zeehond is wat forser en heeft ook meer een hondensnuit. Het blijft een zeehond, hoor. Het is ook hartstikke gaaf als je die achter je boot aan hebt, maar die zijn wat voorzichtiger. Als ik ze achter mijn boot aan heb, dan hoor ik het verschil meestal wel, want als ik naar ze wil kijken, dan gaan ze al onder water. Als ik een filmpje wil maken van een grijze zeehond, pak ik mijn mobieltje, draai ik dat zo om en zo gauw ik omdraai, dan zijn ze weg. 00:00:58 Botte Jellema: Dus je moet je hoofd voor je houden. Als je je camera naar achteren richt, dan vang je ze op? 00:01:03 Rick Hoeksema: Klopt. Ja, dat zijn de grijze zeehonden. 00:01:05 Botte Jellema: Je kajakt hier dus ook? 00:01:07 Rick Hoeksema: Ik kano hier ook, ja. 00:01:15 Botte Jellema: Welkom bij de podcast van Rijkswaterstaat. Mijn naam is Botte Jellema, en in deze aflevering hoor je mijn ontmoeting met Rick Hoeksema. 00:01:23 Rick Hoeksema: Ik zit vooral op het natuurbeheer en de natuurmonitoring van de Waddenzee. 00:01:29 Botte Jellema: Ik heb met Rick afgesproken op zo'n beetje het noordelijkste puntje van het Friese vasteland, aan de zeekant van de dijk, bij het plaatsje Moddergat. 00:01:38 Rick Hoeksema: Dat is natuurlijk ook wel de plek waar je moet zijn als je over de Waddenzee gaat vertellen. We zitten hier tegenover twee van de Waddeneilanden, als je hier over de dijk kijkt, dan zie je Schiermonnikoog liggen. 00:01:56 Botte Jellema: En de kenmerkende rode vuurtoren, die daar staat op het eiland. 00:01:59 Rick Hoeksema: Gaaf, hè? Dan een stuk water, en dan heb je Ameland liggen. 00:02:07 Botte Jellema: We kunnen hier op een pad dat eigenlijk de Waddenzee inloopt, daar kunnen we naartoe en dat komt omdat dit, tenminste, zo heb ik dat altijd geleerd, dat dit een kwelder is. 00:02:20 Rick Hoeksema: Dat klopt, dit is een kwelder. Eigenlijk was de Waddenzee veel groter. 00:02:27 Botte Jellema: Wij hebben die dijken er doorheen aangelegd. 00:02:28 Rick Hoeksema: Dat is het hele verhaal. Je bent hier ook heen gereden, dan rij je steeds kronkel, kronkel en iedere keer kom je weer een dijkje tegen. Daar ga je overheen. Dit is de laatste dijk, maar daarvoor hebben ze dan toch nog weer kwelderwerken liggen en die kwelderwerken: je ziet ook die paaltjes. Daar zit dennenhout doorheen gevlochten en dat is bedoeld om het slib vast te houden. Vroeger groeiden die kwelders ook en dan had je echt landaanwinning. Nu is het ook heel veel natuur. Waar we nu gaan lopen, dat is echt puur natuurgebied, dus die kwelders worden echt voor natuur behouden. 00:03:12 Botte Jellema: We lopen op een geasfalteerd pad dat de zee in strekt tussen een soort weilanden, een soort polder, maar dan één die buitendijks ligt. 00:03:19 Rick Hoeksema: Dit is eigenlijk het grootste echt wilde natuurgebied nog, in Nederland. Je hebt natuurlijk heel veel natuur nog, in Nederland. Dat zijn natuurlijk kleinere stukken, de Veluwe is hartstikke groot, maar de Waddenzee, die is echt helemaal natuurlijk. Dat water stroomt in en uit met het getij en dat is gewoon echt gaaf. Daar heb je als mens ook geen invloed op. Kijk hier, een dode eend. 00:03:55 Botte Jellema: Is het eend? Of is het een eend geweest? Dat is ook de natuur, dat er dode dieren liggen. 00:04:04 Rick Hoeksema: Wist je dat de Waddenzee zo groot is als 50 procent van het oppervlak van de Nederlandse landnatuur? 00:04:16 Botte Jellema: 50 procent van de landnatuur van Nederland, dat is veel, lijkt mij? Maar het is ook een gigantisch gebied. 00:04:24 Rick Hoeksema: Het is echt heel erg groot en mensen vergeten dat vaak en dus als natuurbeheerder van dat wad, is het ook heel ingewikkeld om dat allemaal goed te volgen en in de vingers te krijgen. Dat is wel een hele mooie uitdaging, waar Rijkswaterstaat mee bezig is. 00:04:45 Botte Jellema: Wat is de positie van Rijkswaterstaat ten opzichte van het wad? Van wie is het wad, krijg je dan bijna als vraag? 00:04:57 Rick Hoeksema: Het wad is op zich van het Rijk, dat is van ons allemaal en Rijkswaterstaat beheert dat voor het Rijk. Wij hebben vanuit Natura 2000 de verantwoordelijkheid om daar het natuurbeheer te doen. 00:05:16 Botte Jellema: Kun je even kort uitleggen wat Natura 2000 is? 00:05:18 Rick Hoeksema: Natura 2000, dat is een richtlijn vanuit Europa en... O, kijk de ganzen, daar. Wauw. Die formatie. 00:05:29 Botte Jellema: Je hoort ze ook. Zuidwaarts. 00:05:37 Rick Hoeksema: Ja, die denken: het gaat over Natura 2000, wegwezen. 00:05:42 Botte Jellema: Ze vliegen de verkeerde kant op. Ze zouden in dit jaargetijde naar het noorden moeten. Daar komen ze wel uit. 00:05:49 Rick Hoeksema: Dat gaat helemaal goed komen. Maar Natura 2000, dat is in 2017 verankerd in de wet dat RWS eerst van daaruit het natuurbeheer doet voor de Waddenzee, dus we stellen vanuit Natura 2000 een beheerplan op voor de Waddenzee en voor de Eems Dollard. Dat doe je samen met alle organisaties die meedoen met het beheer van de Waddenzee. Dan let je goed op of je dat ook voor elkaar krijgt, of je de doelen die je stelt, of je die ook haalt. 00:06:31 Botte Jellema: Jullie hebben er ook een website bij en die heb ik even bekeken. Eén van de dingen die daar op staat, als ik me niet vergis, was: we proberen er eigenlijk vooral zoveel mogelijk vanaf te blijven. Klopt dat? 00:06:40 Rick Hoeksema: Ja, dat is ook wat ik net zei. Het is eigenlijk de grootste wildernis nog van Nederland en het is eigenlijk niet eens alleen van Nederland, want het is werelderfgoed, de Waddenzee. UNESCO-werelderfgoed en dat wil eigenlijk zeggen dat hier in een gebied lopen dat echt superuniek is. Het behoort eigenlijk tot de grootste getijdengebieden van de wereld, die nog helemaal volstrekt natuurlijk zijn. 00:07:15 Botte Jellema: Met getijdengebied wordt dan bedoeld dat het bij laagwater ook gedeeltelijk droog komt te staan? Ik zeg droog, maar ik kijk nu naar een enorme plas met blubber, eigenlijk. 00:07:29 Rick Hoeksema: Prachtig, hè? 00:07:30 Botte Jellema: Ja, vind je dat mooi? 00:07:31 Rick Hoeksema: Ik vind dit echt geweldig, ja. 00:07:32 Botte Jellema: Je bent een man van de zee, je bent ook oud biologieleraar, heb ik begrepen, dus hier kwamen wel veel dingen bij elkaar, want dat betreft. 00:07:42 Rick Hoeksema: Dat is echt superleuk hieraan, om voor zoiets moois te mogen werken, vanuit RWS, dat is natuurlijk supergaaf. 00:08:00 Botte Jellema: Rick kent dit gebied goed en op twee manieren. In de eerste plaats vanwege zijn werk bij Rijkswaterstaat en in de tweede plaats omdat kanoën in de natuur een passie van hem is. Hij vaart veel op de grote wateren met zijn kano en dan komt hij toevallig ook wel eens in het gebied waar hij werkt, de Waddenzee. 00:08:16 Rick Hoeksema: Ik heb een zee kano ik maak heel graag lange tochten op de zeeën, dan neem ik alles mee en dan maak ik grote tochten. Ik heb ook wel een expeditie gemaakt langs de hele kust van Zweden, van Noorwegen tot Finland. 00:08:38 Botte Jellema: Van zeg maar de grens van Zweden, Noorwegen onderin en dan na de grens van Zweden, Finland bovenin, de Oostzee, is dat? 00:08:45 Rick Hoeksema: Dat klopt, helemaal bovenin, ter hoogte van Lapland, dan ga je richting de poolcirkel. 00:08:50 Botte Jellema: Nou kan ik nooit zo goed inschatten hoe groot dat is, omdat ik gewoon geen idee heb, maar dat moet een gigantische afstand zijn. 00:08:58 Rick Hoeksema: 2400 kilometer. 00:09:01 Rick Hoeksema: Wauw. In een kajak? 00:09:01 Rick Hoeksema: In een zee kajak, een traditionele Greenland kajak. Dat is zo één waar de Inuit ook mee voeren, maar die maakten hem echt van hout en met zeehondenhuiden en dit is een polyester variant daarvan. Het is een hele fijne kano maar je zit heel dicht bij het water. Hij is niet zo groot. Je moet echt heel goed nadenken over wat je allemaal meeneemt. Ik had altijd voor een dag of vijf, zeven water en proviand mee. Dan zit je heel dicht bij de natuur. Dus de zeehonden om je heen. Ja, prachtig. 00:09:39 Botte Jellema: De hele tijd dat zoute water om je heen. 00:09:42 Rick Hoeksema: Ja, heerlijk. Als ik nu hier weer loop, dan voel je je meteen weer anders. Maar volgens mij hebben heel veel mensen dat, hoor, als ze de zee zien en de weidsheid, dat dat dan gewoon goed voelt. 00:09:58 Botte Jellema: Ja, precies, maar kun je dat beschrijven, wat dat voor jou is dan, als je dit zo hier ziet? 00:10:03 Rick Hoeksema: Dit geeft mij gewoon echt heel veel ruimte, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik in de Waddenzee, in dit gebied, nog het minst gevaren heb. Dus ik ga nu, omdat het coronatijd is, ga ik in Nederland een grote tocht doen, dan ga ik van België naar Duitsland varen en dan ga ik ook de hele Waddenzee over. 00:10:27 Botte Jellema: Dan kom je er doorheen. Dat is ook geen geringe afstand, lijkt me. Hoeveel kilometer is dat? 00:10:33 Rick Hoeksema: Ergens rond de 550 kilometer. 00:10:37 Botte Jellema: Ten opzichte van die 2400, is dat een makkie. 00:10:39 Rick Hoeksema: Maar de zee is altijd uitkijken. Je moet echt altijd heel goed voorbereid zijn, heel goed opletten. Het blijft zee. 00:10:58 Botte Jellema: We treffen het met het weer. Het is rustig, de zon schijnt en we kunnen ver kijken en het is stil. De vooravond op het wad, ongeveer een kilometer buiten de zeedijk, er zijn een paar andere mensen op deze plek om de hond uit te laten, of zichzelf, en Rick en ik zijn onder de indruk van de weidsheid en de natuur. Het is wel een hele verantwoordelijkheid om dit gebied te beheren. 00:11:19 Rick Hoeksema: Dat behoud van die wilde natuur van de Waddenzee, dat is wel echt een uitdaging waar Rijkswaterstaat zich voor in wil zetten. 00:11:32 Botte Jellema: En waarom is dat zo'n uitdaging? 00:11:34 Rick Hoeksema: Er zijn natuurlijk ook dingen die niet goed gaan in de Waddenzee. Er zijn bijvoorbeeld vogelsoorten, zoals de noordse stern en de visdief, en die gaan achteruit in hun broedsucces. Dat komt omdat in de kwelders de nesten niet tot goed broedsucces komen. Er zijn er ratten, vossen. Het probleem is dan dat mensen met ideeën komen om kunstmatige eilanden aan te gaan leggen in de Waddenzee als broedgelegenheid voor die vogels en dat... 00:12:11 Botte Jellema: Waar de ratten en de vossen niet kunnen komen. 00:12:13 Rick Hoeksema: Dat zijn natuurlijk hartstikke mooie ideeën, alleen moet je dat wel afwegen tegen de natuurlijkheid die je nu hebt van de Waddenzee. 00:12:23 Botte Jellema: Als je een niet natuurlijk eiland gaat aanleggen in de Waddenzee, dan grijp je wel in en dat hadden we net gezegd, dat is iets wat je eigenlijk niet wilt. 00:12:30 Rick Hoeksema: Nee, en dat is ook wat eigenlijk indruist tegen waarom het werelderfgoed geworden is. Je wil die natuurlijke dynamiek behouden. 00:12:39 Botte Jellema: Dit pad is ooit aangelegd, maar als het er nu niet lag, was het er niet gekomen? 00:12:42 Rick Hoeksema: Dan was het er niet aangelegd. Nee, klopt en dat is echt een puzzel en een uitdaging waar we mee zitten. Dus daar willen we echt in goed gesprek met iedereen die mooie plannen heeft, kijken of we ook buiten of aan de binnenkant van de dijk, de landkant, of we daar geen oplossingen kunnen vinden. De Waddenzee is door dat indijken steeds kleiner geworden. Het zou natuurlijk heel mooi zijn als je dit soort plannen kunt realiseren, terwijl je het allemaal een beetje ruimer maakt. 00:13:19 Botte Jellema: De zeedijk is natuurlijk noodzakelijk, maar het is ook een grote ingreep. Waar dat land en de zee vroeger organisch in elkaar overgingen, doorsnijdt nu een dijk op deltahoogte het gebied. Met een goede reden, maar als je erover nadenkt, is het een enorme verandering in de Wadden. 00:13:35 Botte Jellema: Nu niet meer ingrijpen. Dat is volgens mij een goed streven. Tenminste, het klinkt goed, maar we hebben al heel wat uitgevreten met de Waddenzee. We hebben er een Afsluitdijk doorheen aangelegd, ik zie zelfs daar nu een boorplatform in de verte. 00:13:51 Rick Hoeksema: Ja, die staat wel in de Noordzee. 00:13:53 Botte Jellema: Die staat in de Noordzee. Die staat niet in de Waddenzee, maar ik weet ook dat er gas gewonnen wordt onder de Waddenzee, met schuin geboorde dingetjes, of zo. Ik weet niet precies hoe ze dat... 00:14:02 Rick Hoeksema: Nee, maar er gebeurt van alles. Er wordt gevist. 00:14:03 Botte Jellema: En we hebben natuurlijk die enorme zeedijk aangelegd. 00:14:07 Rick Hoeksema: Dat zijn echt hele grote ingrepen geweest en de geulen, die veranderen nu nog steeds naar aanleiding van het aanleggen van de Afsluitdijk. 00:14:20 Botte Jellema: Oké, nu nog, bijna 100 jaar later? Even uit mijn hoofd, 1932. 00:14:29 Rick Hoeksema: Ja, zoiets. 00:14:33 Botte Jellema: Het schiet al op, hoor. 00:14:37 Rick Hoeksema: Heel veel mensen beseffen dat niet, want die zien dus nu dat er heel veel veranderingen zijn in dat deel van de Waddenzee. Die geulen zijn eigenlijk te groot voor die situatie. Dus die geulen die zijn nog aan het opvullen, dus daar wordt het ondieper nog. Dat gaat voorlopig nog door en eigenlijk moet je zeggen dat de veranderingen die wij als mens hebben gedaan met dat soort grote dijken, dat die de komende tijd meer verandering veroorzaken dan de zeespiegelstijging. 00:15:25 Botte Jellema: We stappen over een soort... Dat is wel stijl, inderdaad, maar het gaat goed en hier is nog weer een soort piertje aangelegd dat de zee insteekt. 00:15:42 Rick Hoeksema: Het is een klein strekdammetje. Vlak daarnaast dan kunnen we ook wel gewoon in het slik lopen. 00:15:48 Botte Jellema: Daar hebben andere mensen ook afgelopen. Het voelt voor mij een klein beetje alsof er ijs ligt. Even uitproberen. Hier zijn al andere mensen geweest. Dat zal wel houden. 00:16:00 Rick Hoeksema: Je ziet er ook allemaal schelpjes in, dit gaat goed hè? 00:16:04 Botte Jellema: Dit gaat zeker goed. 00:16:05 Rick Hoeksema: Maar hier is een diep stukje. Wel gaaf, hè, dit? Dit is gewoon puur natuur. Zo gauw ik water zie, dan ga ik wel een beetje kijken, of ik nog kleine jonge visjes zie, of krabbetjes of een garnaaltje. 00:16:28 Botte Jellema: Het is misschien nog even te ondiep, hè? 00:16:30 Rick Hoeksema: Ja, dat zou best kunnen, hoor. Ze noemen de Wadden ook wel de kraamkamer. 00:16:39 Botte Jellema: Ik had wel het idee dat dat voor vogels was. 00:16:43 Rick Hoeksema: Nee, het is op zich ook voor vissen, maar voor vogels, want dat is wel een ding. Kijk, hier wordt het echt niet diep, je moet ook uitkijken dat je geen water in je schoenen krijgt, dat is niet de bedoeling. Maar als je het hebt over de vogels, het werelderfgoed Waddenzee is eigenlijk vanwege de vogels op zijn minst uitgekozen. Er zijn twaalf miljoen vogels internationaal afhankelijk van de Waddenzee. Dus die komen hier om te eten en door te vliegen naar hun plek, waar ze dan weer gaan broeden. 00:17:21 Rick Hoeksema: Ik heb een keer op een landkaart gezien dat er echt zo'n hele streep te trekken is, langs, laten we zeggen, de westkust van Europa, beginnend bij Noorwegen, en dan zo helemaal naar beneden, dan overstekend bij Denemarken, Denemarken langs, en dan zit je al in het Waddengebied, eigenlijk. Dan de Wadden, en dan zo langs de Nederlandse kust naar beneden en dan via Frankrijk helemaal tot in Afrika. 00:17:43 Rick Hoeksema: Tot in Afrika en van die flyway, zoals die genoemd wordt, zijn twaalf miljoen vogels - dat zijn er echt waanzinnig veel, dat is uit onderzoek gekomen - afhankelijk van de Waddenzee, dus als die er niet zou zijn... Dat is echt giga, dat zijn getallen, die heb je niet voor zomaar een natuurgebied. 00:18:10 Botte Jellema: Echt heel bijzonder, en wat halen die vogels uit de Waddenzee? 00:18:14 Rick Hoeksema: Bij laag water, dan komen de platen droog te vallen, op de randen van waar het droogvalt, zitten ze te azen op de kleinere kokkeltjes en wad pieren en die halen ze eruit, en dat is dus waar ze op uit zijn. 00:18:33 Botte Jellema: Ik zie af en toe in mijn ooghoeken wat bewegen. 00:18:37 Rick Hoeksema: Je ziet daar ook die spoortjes, en dat is van de schelpen. Daar zie je er ook eentje, daar zag je ook een beweging in het water en dan zie je ze. 00:18:50 Botte Jellema: Maar wacht even... 00:18:50 Rick Hoeksema: Die wandelen, die hebben een voet, die voet wordt uit de schelp geperst en dan trekken ze zich naar voren. 00:19:00 Botte Jellema: Dit is de eerste keer in mijn leven dat ik dat zie, dat heb ik nooit geweten. Een wandelende schelp. 00:19:10 Rick Hoeksema: Je ziet hier echt van alles, je ziet ook luchtbelletjes. 00:19:15 Botte Jellema: Daar ontsnapt wat methaan, denk ik dan. 00:19:16 Rick Hoeksema: Zeewier. 00:19:16 Botte Jellema: Wat is dat? Boven een schelp is er een wolkje in het water? Oké, hier ook. O, daar ook. 00:19:27 Rick Hoeksema: Daar zit vast onder een piertje in het wad. Maar je hoort ze wel, hè, de vogels? Daar verderop, daar zie je ze, daar zitten ze ook. Dat is aan de rand van het water, waar voedsel valt te halen. 00:19:51 Botte Jellema: Zo zittend op mijn hurken daar aan het einde van een klein strekdammetje zie ik van dichtbij hoeveel leven er in die modder zit en ben ik ineens bang om nog een stap te zetten, want wat vertrap ik? Ik begrijp nu goed waarom Rijkswaterstaat van dit gebied af wil blijven. Het is het grootste natuurgebied dat we hebben, een gebied dat zich uitstrekt van Den Helder tot diep in Denemarken, een gebied dat bovendien ook nog een belangrijke functie heeft voor de waterveiligheid van ons land. Maar omdat we er nooit vanaf zijn gebleven, is er vanaf blijven dus een verandering. Hoe doe je dat? Soms begint het simpel, zoals met een pilot van Rijkswaterstaat, om kadavers te laten liggen. 00:20:38 Rick Hoeksema: Walviskadavers worden eigenlijk altijd opgeruimd en dat moet Rijkswaterstaat ook doen. 00:20:43 Botte Jellema: Het is ook een soort evenement, als er een walvis aanspoelt, meestal. De media is er dan bij, er worden foto's gemaakt, mensen staan eromheen. 00:20:51 Rick Hoeksema: Op zich is het natuurlijk ook wel logisch, zo'n heel groot beest op het strand. Dat is natuurlijk niet echt fris, het gaat stinken, maar hier in de Wadden hebben we ons altijd wel erover verbaasd en ook kregen we er steeds meer moeite mee, omdat als zo'n dier hier op een vrij onbewoonde plaat aanstrandt, om hem dan ook weg te halen. Nu was er vorig jaar in november een dwergvinvis gestrand, op Rottumerplaat. Toen hadden we zoiets ook samen met... 00:21:28 Botte Jellema: Daar, bij Lauwersoog. 00:21:31 Rick Hoeksema: Toen hadden we zoiets samen met de andere beheerders, met het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, hebben we overlegd: zullen we deze unieke kans gewoon benutten en eens kijken of we hem kunnen laten liggen. 00:21:47 Botte Jellema: Hoe groot is zo'n dwergvinvis? 00:21:50 Rick Hoeksema: Een dwergvinvis kan veertien meter worden, maar dit was nog een jonkie, die was wat kleiner, een meter of drie, drieënhalf. 00:22:00 Botte Jellema: Dat is toch een flinke vis, hoor. Ik ga het even anders doen. 00:22:15 Rick Hoeksema: Dan moet je snel beslissen. Maar meestal heb je het protocol. LNV kijkt eerst of hij onderzocht moet worden. 00:22:24 Botte Jellema: LNV is het ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij? 00:22:28 Rick Hoeksema: Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Die zijn ervoor verantwoordelijk zolang het dier nog leeft. Als die doodgaat, gaan ze eerst kijken of het onderzocht moet worden. Het kan ook zijn dat je ervan wil leren of die plastic opgegeten heeft of waar die aan doodgegaan is, of die ziek was. Die interesse was er bij deze dwergvinvis niet en toen hebben we gedacht: het is eigenlijk veel waardevoller om deze te laten liggen en dan te gaan monitoren, kijken wat er gebeurt. 00:22:56 Botte Jellema: November zei je, dus we zijn nu twee, op een week na, vier maanden verder. 00:23:00 Rick Hoeksema: Ja, eerst zwol die op en hij kan ook ontploffen. Je moet er dan niet in gaan poeren, daar zijn hele nare filmpjes van te zien. Maar deze hebben we natuurlijk met rust gelaten en nu is die een beetje aan het indrogen en we waren natuurlijk ook heel benieuwd wat erop afkomt aan aaseters, want eigenlijk is dit natuurlijk de missing link in het ecosysteem van de Waddenzee. Want we zeggen wel: dit is natuurlijk helemaal natuurlijk, maar als je van die hele grote beesten iedere keer eruit haalt, dan gaat er ook een hele hoop voedsel verloren voor top predatoren die daar dus niet aan kunnen zitten. 00:23:47 Botte Jellema: En wie zijn dat dan? 00:23:49 Rick Hoeksema: Daar waren we dus heel erg benieuwd naar. Tot nu toe zijn het eigenlijk vooral vogels. Het is ook wel logisch, op Rottumerplaat heb je geen grote predatoren. 00:23:59 Botte Jellema: Nee, die kunnen er niet komen. 00:24:00 Rick Hoeksema: Nee, je hebt daar geen everzwijnen of vossen, maar je hebt er een paar konijntjes lopen en die kijken wel naar het kadaver, maar die komen er niet aan. Maar de eerste bezoeker was een ekster en we hebben kraaien gehad en een mantelmeeuw, zilvermeeuwen en dat is ook wel heel gaaf, want dat is toch de grootste meeuwensoort, die is daar op afgekomen en dat is wel een indrukwekkend grote meeuw. We hebben nog stiekem de hoop dat er nog een arend op af komt. We blijven natuurlijk nog even monitoren, dus het kan nog gebeuren. 00:24:44 Botte Jellema: Het is de eerste ook nog maar, ik bedoel: als ze op een gegeven moment weten: daar liggen ze wel eens. 00:24:50 Rick Hoeksema: Dat klopt, dat zou zomaar kunnen. We hebben wel een buizerd gehad, die is wezen kijken, maar we weten niet helemaal zeker of die voor de walvis kwam of voor de vogels die daar weer omheen zaten, maar het is wel heel erg gaaf en je merkt ook dat de publieke opinie gewoon heel erg voor deze pilot is, want dat wil je natuurlijk ook weten: hoe valt dit? Maar mensen zeggen gewoon: vroeger waren we over dood hout in het bos. Dat vonden we allemaal maar niks, weet je wel, dat moest eruit, opgeruimd worden, het bos moest netjes zijn. 00:25:28 Botte Jellema: Dat doen we niet meer. 00:25:28 Rick Hoeksema: Nee, dat is veranderd en dat is ook stap voor stap gegaan. Dus hier en daar een skelet van een walvis hebben liggen, op het strand. Dat is misschien over tien jaar ook gewoon. 00:25:40 Botte Jellema: Ze hebben bij de dwergvinvis ook een camera opgesteld die ieder uur een foto maakt. Je kunt het timelapse-filmpje hiervan vinden als je googelt op: pilot walvis kadaver. Je kunt wel van de Waddenzee af willen blijven, maar is dat eigenlijk wel mogelijk? Is bijvoorbeeld de stijging van de zeespiegel niet een enorme bedreiging voor dit gebied? Rick is daar best optimistisch over. 00:26:03 Rick Hoeksema: Kijk, de zeespiegelstijging is natuurlijk echt iets wat serieus aandacht vraagt. Maar de Waddenzee, doordat daar een natuurlijke getijdenbeweging is, groeit voorlopig nog mee met de zeespiegel en dat is natuurlijk eigenlijk echt supergaaf, dat dat gebeurt. 00:26:19 Botte Jellema: Dus de zee stijgt een beetje, hij is nu al een beetje gestegen, maar de Waddenzee is eigenlijk navenant meegestegen? 00:26:26 Rick Hoeksema: Klopt. 00:26:26 Botte Jellema: Dus er is meer sediment afgezet, er is meer zand blijven liggen. Dus eigenlijk heeft deze hoogte te maken met zo'n beetje de hoogte van de zeespiegel? 00:26:39 Rick Hoeksema: Ja, dat houdt elkaar in evenwicht. Dus als die zeespiegel wat stijgt, dan blijft er uiteindelijk wat meer slik liggen en dan groeit het dus wat harder mee. En daar zitten natuurlijk grenzen aan. Dus als die zeespiegel echt gaat versnellen, dan kom je in de problemen en dan gaat hij langzaam: dan gaat het verwateren, dan verdwijnen de platen langzaam. Maar dus als je het hebt over van als wij natuur willen herstellen en je doet dat aan de binnenkant, aan de landkant, dan zou je dus ook het land daar weer wat mee kunnen laten groeien met de zeespiegelstijging en dat is natuurlijk wel heel erg veel waard. Je kunt wel de dijken steeds hoger leggen, maar als je het land mee kan laten groeien nog, dan zit je sowieso alweer hoger met je land. 00:27:33 Botte Jellema: Hoe ga je dat doen? 00:27:35 Rick Hoeksema: Er is een experiment, dat heet de dubbele dijk. Dat is ook een prachtig project en dat is door de provincies uitgevoerd. 00:27:43 Botte Jellema: Is dat bij Delfzijl? Daar ben ik geweest. Ik heb het gezien. 00:27:46 Rick Hoeksema: Dat is echt een wereld project. 00:27:54 Botte Jellema: Je kunt er meer over horen in aflevering veertien in deze serie met de titel: Kleirijperij. 00:27:58 Rick Hoeksema: Als je dat vaker zou kunnen doen en op grotere schaal, dan ben je echt heel erg leuk bezig, want dan hoef je de buitendijk niet op te hogen. Dan leg je aan de binnenkant nog een dijk neer. 00:28:10 Botte Jellema: Een soort reserve dijk, bijna. 00:28:12 Rick Hoeksema: Een soort reserve dijk. Als dan het water echt heel hoog wordt, dan mag het over de eerste dijk heen en dat gebied daartussen, daar laat je het getij weer toe en dan hoogt dat ook op. 00:28:26 Botte Jellema: Ja, want als je daar zeewater in laat stromen, dan laat je ook kleine deeltjes mee stromen en dat is sediment wat zich weer daar kan afzetten, dus wordt het daar automatisch weer een beetje hoger. En daar zouden dan die vogels - want zo kwamen we er eigenlijk op - daar zouden die vogels dan misschien ook kunnen nestelen? 00:28:44 Rick Hoeksema: Daar zou je inderdaad moeten kijken of je daar dan ook nestgelegenheid krijgt en de uitdaging zit hem erin, doordat dat dus heel erg dichtslibt, dat dat vaak tijdelijke oplossingen zijn. Dus als je het slim doet - dat heet dan wisselpolders - dan wissel je steeds af. Dan heb je een tijd een gebied wat echt prachtig is voor de natuur, met pioniersplanten en tureluurs die daar kunnen broeden, massaal, dat is echt prachtig, alleen op een gegeven moment, dan slibt het dicht en dan wordt het eigenlijk weer interessant voor de boer. 00:29:22 Rick Hoeksema: Die lef moet je dus hebben. Dat je zegt: ik pak zulke grote stukken en dat heet dan wisselpolders en dan laat je dat groeien en dan pak je een volgend stuk, wat je weer opnieuw laat begaan. Maar als tijdelijke oplossing hebben we nu ook een hele leuke, want ik heb samen met collega Denise Roffel - dat is onze ecoloog voor de broedvogels - zijn we broedpontons aan het uitproberen. Dat is wel heel erg tof, want die ideeën waar we het nu over hebben, dat kost tijd, maar die broedpontons dachten we in een keer: als we dat nu snel gaan regelen, dan kunnen we misschien nog voor het broedseizoen twee van die pontons neerleggen. 00:30:07 Botte Jellema: Oké, een ponton ken ik als iets wat ingezet wordt bij bijvoorbeeld bouwwerken, waar bijvoorbeeld machinerie op kan staan. Dat zijn drijvende dingen. Hoe zetten jullie die dan in? 00:30:19 Rick Hoeksema: Wat we gedaan hebben is, we hebben twee oude praams, dat zijn een soort dekschuiten, opgekocht. Die worden op het moment schoongespoten en helemaal opgeknapt, zodat ze er weer een paar jaar tegen kunnen. Daar komt dan een schelpenlaag overheen en klein grind, gresbuizen en een klein hekje. Dat is dan de ideale plek voor visdiefjes en noordse sterns, om daarop te gaan broeden. 00:30:55 Botte Jellema: Dat hekje is tegen de vossen, neem ik dan aan. 00:30:57 Rick Hoeksema: Nee. Ja, ook, vossen, ratten, maar het is ook dat de kleine pulletjes er niet af kukelen. 00:31:06 Botte Jellema: Dan denk ik: misschien, als je mazzel hebt, nestelen daar twaalf stelletjes op? 00:31:12 Rick Hoeksema: Weet je, het is natuurlijk een druppel, maar we voelden ons echt met de handen op de rug en dat voelde niet goed. 00:31:21 Botte Jellema: Dit is wat je wel kon doen. Eilanden aanleggen, dat kan niet. 00:31:25 Rick Hoeksema: Dit kan. Het kan ook zijn dat het net even een impuls is, waardoor die populatie gewoon weer meer body krijgt, want er zijn ook wel plekken in de Waddenzee waar ze best wel zouden kunnen nestelen, maar waar ze nu niet zitten. 00:31:39 Botte Jellema: Nee, en dat is dan omdat de populatie te klein is. 00:31:42 Rick Hoeksema: Waarschijnlijk, maar dat gaan we ontdekken. 00:31:55 Botte Jellema: Toen ik de afspraak met je maakte om hier naartoe te gaan, toen dacht ik: o, die arme Waddenzee, waar gas onder geboord wordt en waar de zeespiegel stijging allemaal is en dat is een bekend verhaal, dat er minder vogels zijn hier, dus dat wordt waarschijnlijk gewoon een moeilijk verhaal over hoe het hier heel slecht gaat. Maar als ik jou zo hoor... Die zeespiegelstijging, daar paste de zee zich tot nu toe in ieder geval nog steeds een beetje op aan. We laten het allemaal een beetje meer gebeuren. We laten de boel een beetje met rust en bijvoorbeeld zo'n dwergvinvis laten liggen, is eigenlijk best een positief verhaal. 00:32:34 Rick Hoeksema: De Waddenzee is sowieso natuurlijk een fantastisch mooi natuurgebied. En wat eigenlijk de uitdaging is nu met de Waddenzee, we willen die natuurlijk zo mooi, natuurlijk mogelijk houden en we zijn eigenlijk vooral aan het kijken: wat zijn de dingen die het verstoren? Je kunt proberen het hele systeem helemaal te begrijpen, maar je kunt ook kijken van waardoor wordt het verstoord? 00:32:59 Botte Jellema: Zo'n walvis weghalen is eigenlijk ook verstoren. Wat zijn nog meer van die voorbeelden? 00:33:04 Rick Hoeksema: Je hebt heel veel dingen, hoor. Ze moeten baggeren om de vaargeulen open te houden, anders kun je niet meer naar de eilanden komen of dan kunnen de vissersschepen niet naar buiten toe. Dat is natuurlijk ook iets waarover nagedacht wordt, hoe je dat kunt veranderen en zo min mogelijk kan doen. Dus misschien andere schepen, daar wordt echt serieus over nagedacht, de schepen zelf ook. Waterstof wordt heel erg gepromoot, want schepen zelf, die vervuilen de lucht nogal. 00:33:43 Botte Jellema: Die stookolie, dat is niet het schoonste spul. 00:33:45 Rick Hoeksema: Die pluim, dat kun je zo zien. Dus waterstof, dat is iets wat gepromoot wordt. Je hebt natuurlijk visserij in de Waddenzee, de zandwinning, die wordt stopgezet in 2022, dat is volgend jaar, dus dat is heel snel. Dat is iets wat al heel lang was en in de rest van Nederland was dat al stopgezet, in dit soort gebieden en nu wordt dat hier ook afgebouwd, dus dat is ook een vorm van verstoring, wat je eigenlijk niet wil. 00:34:23 Botte Jellema: Wanneer ga jij je zeekajak reis maken langs de Nederlandse kust? 00:34:29 Rick Hoeksema: Ik ben nu nog volop in training en het plan is om ergens in mei, als het een gunstige periode is met het weer, om dan van start te gaan. 00:34:39 Botte Jellema: Dus stel: je doet het dit jaar in mei, dus 2021, en dan doe je het nog een keer in... wat zullen we zeggen? Over 20 jaar, 2041, dat is een mooi eind, maar goed. Als je dan met je kajak over de Waddenzee gaat, wat zie je dan? Hoe ligt de Waddenzee er dan bij als het aan jou ligt? 00:35:00 Rick Hoeksema: In het ideale beeld, ik denk ook het ideale beeld van RWS, dat de Waddenzee nog wat meer ruimte gekregen heeft. Dus dat ik misschien met mijn kanootje op een paar plekken de dijk door kan varen naar een binnen meertje of naar een binnen gebied, waar boeren en natuur meerwaarde hebben gevonden. Dat soort dingen, daar hoop je wel op, ja. 00:35:29 Botte Jellema: Dat is wel een mooi beeld, dat je over 20 jaar met je kajak door de dijk vaart. 00:35:36 Rick Hoeksema: Dat is natuurlijk bizar, onvoorstelbaar nu, maar er zijn wel mensen ook die daarover nadenken, al, om dat soort dingen te doen. Het kan ook voor plaatsjes aan de binnenkant gewoon een enorme meerwaarde hebben, als je van daaruit direct naar buiten kan. Het is niet alleen maar natuur, ook voor de mensen kan het heel leuk uitpakken. Dat zou ik dus echt heel erg gaaf vinden, als het die kant op gaat. 00:36:23 Botte Jellema: Je hoorde een aflevering uit de podcastserie over het werk van Rijkswaterstaat, en deze keer ontmoette ik Rick Hoeksema, werkzaam bij Rijkswaterstaat Noord-Nederland en hij monitort de Waddenzee. Bedankt voor het luisteren.